[punica-dropcap]Υ[/punica-dropcap]πάρχει στη φωτογραφία ένας ηθικός κώδικας, ο οποίος δεν πρέπει να καταπατείται; Σήμερα επέλεξα να γράψω για ένα θέμα το οποίο έχει συζητηθεί αρκετές φορές και έχουν γραφτεί αμέτρητα άρθρα αναλύοντάς το. Υπάρχουν όρια στο φωτορεπορτάζ και στη φωτογραφία ντοκουμέντου; Οι απόψεις εδώ διίστανται και όχι αδίκως. Για πολλούς το φωτορεπορτάζ πρέπει να καταγράφει την πραγματικότητα όπως είναι, χωρίς ο φωτογράφος να παρεμβαίνει για να την ωραιοποιεί αλλά ούτε και να την κάνει πιο δραματική. Οποιαδήποτε παρέμβαση, καθιστά τη φωτογραφία κατασκευασμένη, μη αληθινή και αυτό πάει κόντρα στη δεοντολογία του φωτορεπορτάζ. Φτάνοντας όμως ο φωτογράφος να βιώνει καταστάσεις οι οποίες είναι ακραίες και διαδραματίζονται μπροστά στα μάτια του, μπαίνει μέσα στη συζήτηση και η ευθύνη-ηθική που έχει απέναντι στη κοινωνία, αλλά και στο άτομο που φωτογραφίζει. Το θέμα είναι καθαρά υποκειμενικό και όπως γίνεται κατανοητό ο κάθε άνθρωπος έχει τους δικούς του ηθικούς φραγμούς. Υπάρχουν όμως κάποια παραδείγματα φωτογραφιών τα οποία σόκαραν τη κοινή γνώμη και άνοιξαν έναν κυκεώνα συζητήσεων. Επέλεξα να παρουσιάσω κάποιες γνωστές εικόνες, οι οποίες σηματοδότησαν την εποχή τους και κρύβουν από πίσω τους ιστορίες με αρκετό ενδιαφέρον.
Kevin Carter, 1993
Ξεκινάω με έναν αμφιλεγόμενο φωτογράφο και μια πολυσυζητημένη φωτογραφία. Ο Νοτιοαφρικανός φωτογράφος, Kevin Karter, το 1993 τραβάει στο Σουδάν μια εικόνα με έντονα τα στοιχεία της πείνας και του θανάτου. Η φωτογραφία δείχνει ένα κοριτσάκι πεσμένο πάνω στο χώμα, εξαντλημένο από την ασιτία και πίσω του να περιμένει ένα όρνιο τον θάνατό του. Ο φωτογράφος πλησιάζει σε μια απόσταση 10 μέτρων ώστε να φωτογραφίσει την σκηνή και μετά από μερικές λήψεις σπεύδει να διώξει το όρνιο. Αργότερα η φωτογραφία δημοσιεύεται στους New York Times, ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων από τον πληθυσμό των Η.Π.Α οι οποίοι μέχρι τότε δεν γνώριζαν για τη κατάσταση που επικρατούσε στο Σουδάν. Κατηγόρησαν τον Karter ότι δεν επέλεξε να βοηθήσει αμέσως το παιδί αλλά αποφάσισε να το φωτογραφήσει πρώτα. Οι New York Times εξέδωσαν ανακοίνωση η οποία έλεγε ότι το παιδί πήγε σε κέντρο βοήθειας αλλά κανείς,ούτε και ο φωτογράφος ξέρει τι απέγινε. Η φωτογραφία το 1994 παίρνει βραβείο Pulitzer αλλά οι τύψεις και ο ντόρος που είχε που είχαν προκληθεί όλο αυτό το διάστημα είχαν σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία του Karter, ο οποίος αυτοκτονεί την ίδια χρονιά. Η φωτογραφία άνοιξε συζητήσεις περί δεοντολογίας και ηθικής αλλά ταυτόχρονα ο Karter θα μπορούσαμε να πούμε ότι βοήθησε στην αφύπνιση του κοινού για τις συνθήκες που επικρατούσαν στο Σουδάν.
Richard Drew, The Falling man, 2001
Την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 η ανθρωπότητα καθηλώνεται από την τρομοκρατική επίθεση που οδήγησε στην πτώση των δίδυμων πύργων στις Η.Π.Α και έγινε η αιτία να χαθούν χιλιάδες ζωές. Μια φωτογραφία του Richard Drew από εκείνη την ημέρα, ο οποίος έτυχε να είναι κοντά την ώρα της επίθεσης, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Ο αριθμός φωτογραφιών που τράβηξε ο φωτογράφος είναι περίπου 9-12 κλικ τα 10 δευτερόλεπτα και κατέγραφε τους ανθρώπους που πηδούσαν από το φλεγόμενο κτίριο στο κενό. Ο Drew μετά την επεξεργασία και την επιλογή των φωτογραφιών ξεχώρισε μια φωτογραφία που απεικονίζει έναν άνθρωπο να πέφτει ηρωικά από το κτίριο. Ωστόσο τα υπόλοιπα 11 καρέ του φωτογράφου μαρτυρούν ότι αυτός ο άνθρωπος βίωνε τις τελευταίες στιγμές της ζωής του, χωρίς ηρωισμούς. Η φωτογραφία δημοσιοποιείται από τους New York Times, και σε άλλες εφημερίδες της χώρας, αλλά μετά από διαμαρτυρίες και τη διγνωμία που δημιουργήθηκε δεν χρησιμοποιείται ξανά εκείνη την εποχή. Το ερώτημα που γεννήθηκε σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν για το αν τελικά υπήρχε ανάγκη να δημοσιευθεί μία τέτοια εικόνα, καθώς υπήρχαν ήδη χιλιάδες άλλες που έδειχναν τη φρίκη της τρομοκρατίας, πόσο μάλλον να αποδοθεί ως ηρωική, η έσχατη πράξη του ανθρώπου αυτού να πηδήξει στο θάνατό του.
Mahmoud Raslan,2016
Από πάνω βλέπουμε μια φωτογραφία η οποία λύγισε και τον πιο σκληρό θεατή. Ένα καρέ από το πρόσφατο παρελθόν, μια φωτογραφία η οποία δείχνει το πραγματικό πρόσωπο του πολέμου στη Συρία. Μπορεί να έχουμε δει πολλά ντοκουμέντα από το πόλεμο στη Συρία, ωστόσο αυτή η εικόνα καταφέρνει να κατακλείσει όλη την δραματικότητα του πολέμου. Δείχνει ένα παιδί τραυματισμένο το οποίο διασώθηκε από τα χαλάσματα. Η ιστορία όμως δεν σταματά εκεί. Αυτή η εικόνα έχει αντίκτυπό στο θεατή καθώς το αγόρι, με αίματα στο κεφάλι και ρούχα λερωμένα από το χώμα και τα συντρίμμια, κοιτάζει με βλέμμα απλανές. Σαν να υπομένει βουβά τον φυσικό πόνο και τη φρίκη του πολέμου. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη από τον Σύριο φωτογράφο πολέμου, Mahmoud Raslan. Στη φωτογραφία υπάρχει και πάλι διχασμός καθώς για κάποιους η δημοσιοποίηση αυτής η φωτογραφία θα έδειχνε τις πραγματικές συνθήκες διαβίωσης στη Συρία εν μέσω πολέμου, η οποία θα σόκαρε το κοινό και θα ενοχλούσε τις κυβερνήσεις, καθώς επίσης θα γινόταν αντικείμενο προπαγάνδας από διάφορα μέσα.
Καθ΄ όλη τη διάρκεια που γράφω αυτό το άρθρο προσπαθώ να πάρω μια ξεκάθαρη θέση σε αυτό το θέμα αλλά ακόμα αδυνατώ. Στην ουσία όμως δεν θα ήθελα να ξεκαθαρίσω την άποψή μου και να γράψω κάτι ρητά και ξεκάθαρα, καθώς αφενός δεν υπάρχει σωστό και λάθος σε αυτό το ζήτημα και αφετέρου κάθε φωτογραφία έχει τη δική της ιστορία. Η κάθε περίπτωση που παρουσίασα εδώ και άλλες τόσες ακόμα που δεν υπάρχουν στο άρθρο είχαν διαφορετικό αντίκτυπο στο κόσμο. Κάποιοι φωτογράφοι βοήθησαν στον να γίνει γνωστό ένα γεγονός και κάποιοι άλλοι απλά εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία προς όφελός τους. Η κρίση είναι καθαρά δική σας .
