Το ηφαίστειο της Σαντορίνης και το σχέδιο «Τάλως»

Στο σχέδιο «Τάλως» υπογραμμίζεται ότι η εκδήλωση ηφαιστειακής δραστηριότητας στο σύμπλεγμα της Σαντορίνης μπορεί να προκαλέσει:

• Τραυματισμούς
• Απώλειες ανθρώπινων ζωών
• Αίσθημα ανασφάλειας του πολίτη.
• Καταστροφές στις υποδομές της χώρας
• Άμεσες και έμμεσες οικονομικές απώλειες από καταστροφές στις περιουσίες των πολιτών, στον πρωτογενή τομέα (γεωργία, κτηνοτροφία), σε διάφορες υποδομές της χώρας (δίκτυα ηλεκτρισμού, τηλεπικοινωνιών κ.λπ.), καθώς και συνέπειες στον τουρισμό εν γένει.

Το σχέδιο περιγράφει ακόμη, το ρόλο και την ευθύνη που αναλαμβάνει κάθε θεσμικός φορέας (Περιφέρεια Ν. Αιγαίου, Δήμος Θήρας, Πυροσβεστική, Αστυνομία κ.λπ.) για την ολοκλήρωση του σχεδιασμού και το σωστό συντονισμό δράσεων.

Πιθανότερο σενάριο

Σχετικά με την ανάλυση κινδύνου, τονίζεται ότι τα παρουσιαζόμενα σε αυτή στοιχεία δεν αντιπροσωπεύουν κατ’ ανάγκη πλήρως τεκμηριωμένα αποτελέσματα που δεσμεύουν την ΕΕΕΠΗΣ1 ως προς την ακρίβειά τους. Είναι όμως επαρκή για την ανάπτυξη ρεαλιστικών σεναρίων ενδεχόμενης επαναδραστηριοποίησης του ηφαιστείου. Σεναρίων με στόχο την κατάστρωση ενός αποτελεσματικού Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Άμεσης/Βραχείας Διαχείρισης των Συνεπειών από την Εκδήλωση Ηφαιστειακής Δραστηριότητας στο Ηφαιστειακό Σύμπλεγμα της Σαντορίνης.

Όπως αναφέρεται στο σχέδιο: “..το πιθανότερο ηφαιστειακό γεγονός που αναμένεται να εκδηλωθεί (και που καλείται εφεξής «πιθανότερο σενάριο»), εάν η παρούσα κρίση ακολουθήσει μη αναστρέψιμη πορεία, είναι μία«ιστορικού τύπου» ενδοκαλδερική επαναδραστηριοποίηση των ηφαιστειακών κέντρων των Καμένων”. Πρόκειται για ηφαιστειακή δραστηριότητα αντίστοιχη με αυτές που εκδηλώθηκαν κατά τους ιστορικούς χρόνους και συνέβαλλαν στη δημιουργία των νησίδων της Παλαιάς και της Νέας Καμένης.

Οι αγωγοί τροφοδοσίας (πόροι) όλων των ιστορικών υποβρύχιων και χερσαίων ενδοκαλδερικών ηφαιστειακών κέντρων κατανέμονται κατά μήκος μιας ζώνης πλάτους περίπου 2 km και μήκους 13 km, ΒΑ διεύθυνσης, που έχει χαρακτηριστεί ως «γραμμή Καμένων». Κατά μήκος αυτής της ζώνης αναμένεται να εντοπιστούν και οι νέοι ηφαιστειακοί πόροι σε περίπτωση επαναδραστηριοποίησης.

Οι ηφαιστειακές αυτές δράσεις προαναγγέλλονται από εμφανή πρόδρομα φαινόμενα, όπως σεισμικά γεγονότα έντασης 4-6 σε κλίμακα Μερκάλι, αργή βύθιση της περιοχής στην οποία θα εμφανιστεί ο αρχικός πόρος της έκρηξης κατά δεκάδες εκατοστά, έντονη θερμική ανωμαλία και διάχυση μεγάλων όγκων υδροθερμικών ρευστών. Τα προηγούμενα γίνονται εμφανή με τη σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας και την έντονη αλλαγή προς το κίτρινο-πράσινο του χρωματισμού της θάλασσας στην εγγύς του αρχικού πόρου περιοχή. Στα πρώτα στάδια εκδήλωσης της ηφαιστειακής δράσης, η εξέλιξη του φαινομένου μπορεί να είναι από ιδιαίτερα αργή έως γρήγορη.

Εκρήξεις του 1707-11 και 1866-70

Οι εκρήξεις του 1707-11 και 1866-70 είχαν ιδιαίτερα αργή εξέλιξη: το σχετικά παχύρρευστο μάγμα που βρίσκεται σε λίγες δεκάδες μέτρα βάθος, φτωχό σε αέρια φάση η οποία έχει διαφύγει με ήπια διάχυση χωρίς εκρηκτικά φαινόμενα, διεισδύει κάτω από τα προϋπάρχοντα πετρώματα και προκαλεί πολύ αργή αναθόλωση. Αυτό οδηγεί σε ανάδυση της περιοχής αυτής εάν βρίσκεται σε ρηχό θαλάσσιο περιβάλλον (στην έκρηξη του 1707-11: το «Ασπρονήσι»).

Σε ορισμένες περιπτώσεις, παράλληλα με την αργή διείσδυση και ανάδυση του μάγματος, προκαλούνται στην επιφάνεια και μικρές υδροθερμικές εκτονώσεις, οι οποίες όταν ο πόρος
βρίσκεται σε ρηχό θαλάσσιο περιβάλλον, εκδηλώνονται ως πίδακες θερμού νερού ή και ατμού.

Πότε εφαρμόζεται το σχέδιο;

Σχετικά με τις οδηγίες για την ενεργοποίηση του σχεδίου «Τάλως» αναφέρεται: «Το παρόν σχέδιο ενεργοποιείται και εφαρμόζεται για την λήψη μέτρων και την υλοποίηση δράσεων:

• αυξημένης ετοιμότητας εν όψει επαπειλούμενου κινδύνου για την εκδήλωση ηφαιστειακής δράσης στο ηφαιστειακό σύμπλεγμα της Σαντορίνης λαμβάνοντας υπόψη τον χαρακτηρισμό της κατάστασης επιφυλακής (alert level) που καθορίζεται από την Μόνιμη Επιστημονική Επιτροπή Παρακολούθησης Ελληνικού Ηφαιστειακού Τόξου (ΜΕΕΠΕΗΤ)
• αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών και της άμεσης/βραχείας διαχείρισης των συνεπειών από την εκδήλωση Ηφαιστειακής Δραστηριότητας.

Διευκρινίζεται ότι η έκδοση απόφασης κήρυξης της περιοχής σε Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης Πολιτικής Προστασίας δεν αποτελεί προϋπόθεση ενεργοποίησης και εφαρμογής του παρόντος σχεδίου. Επίσης, διευκρινίζεται ότι για το Πυροσβεστικό Σώμα, την ΕΛ.ΑΣ. και το ΛΣ-ΕΛΑΚΤ, ως Σώματα Ασφαλείας που διέπονται από ειδικό θεσμικό πλαίσιο και κανονισμούς, η κινητοποίηση και μετακίνηση δυνάμεων στο πλαίσιο της αποστολής τους, καθορίζεται από τον επιχειρησιακό τους σχεδιασμό και τις εκάστοτε αποφάσεις της φυσικής ηγεσίας τους και δεν συνδέεται με αποφάσεις χαρακτηρισμού μιας καταστροφής ή κήρυξης μιας περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας, κατά την έννοια των διατάξεων του Ν. 3013/2002.

Το αυτό ισχύει και για τον τομέα υγείας (υγειονομικές μονάδες, ΕΚΑΒ, κ.λπ.), ο οποίος κινητοποιείται για την παροχή βοήθειας με βάση τον σχεδιασμό του και ανεξαρτήτως των αποφάσεων χαρακτηρισμού μιας καταστροφής ή κήρυξης μιας περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας.

Συντονισμός και διοίκηση σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης

Ως συντονισμός στο σχέδιο «Τάλως», νοείται:

• η οργάνωση και διατήρηση της συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων οργανικών μονάδων μιας υπηρεσίας, ενός φορέα ή μιας δομής διοίκησης
• η οργάνωση και διατήρηση της συνεργασίας μεταξύ φορέων ή υπηρεσιών ή άλλου εμπλεκομένου δυναμικού και μέσων πολιτικής προστασίας για την εξασφάλιση ενιαίας και συγχρονισμένης δράσης.

Οι ρόλοι, οι αρμοδιότητες και οι κύριες δράσεις των φορέων που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση κινδύνων από την εκδήλωση ηφαιστειακής δράσης, αναφέρονται αναλυτικά ανά φορέα σε πολυσέλιδο κείμενο. Οι εμπλεκόμενες οργανικές μονάδες ενός εκάστου φορέα και το ανθρώπινο δυναμικό και τα μέσα που θα κληθούν να τις υλοποιήσουν, καθορίζονται από την οργανωτική του δομή, το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας του και τις κανονιστικές πράξεις της διοίκησής του.

Πηγές:

https://www.iefimerida.gr/ellada/ifaisteio-santorinis-shedio-talos-ggps

https://www.in.gr/2020/02/13/greece/santorini-vryxatai-ksana-ifaisteio-ektakto-sxedio-talos-se-periptosi-ekriksis/

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AD%CE%B1_%CE%9A%CE%B1%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7_%CE%98%CE%AE%CF%81%CE%B1%CF%82