Η Ελευθερία Κυρίμη γεννήθηκε το1968. Μεγάλωσε στον Πειραιά όπου ζει και εργάζεται μέχρι σήμερα. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο ΕΚΠΑ και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Η θάλασσα στο χιόνι το πρώτο βιβλίο της, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο το 2019.
Η Ελευθερία Κυρίμη με το μυθιστόρημά της “Καλό σημάδι” μας πάει πίσω στη Μάνη. Την όμορφη αλλά σκληρή Μάνη.Το “καλό σημάδι” είναι ένα βιβλίο που στάθηκε αφορμή για μια συνέντευξη με την Ελευθερία Κυρίμη.
Επιμέλεια συνέντευξης: Βασιλική Ευαγγέλου-Παπαθανασίου
1. Πώς θα συστήνατε σε κάποιον που δεν γνωρίζει τίποτε για το βιβλίο σας το πόνημά σας κυρία Ελευθερία Κυρίμη;
Αν και οι χαρακτήρες στο «Καλό σημάδι» μπλέκονται μέσα στα γρανάζια της Ιστορίας, το βιβλίο δεν είναι ένα αμιγώς ιστορικό μυθιστόρημα. Στην ουσία η ιστορία εκτυλίσσεται σε δύο χρονικά επίπεδα.
Από τη μια παρακολουθούμε την πορεία της Ηλέκτρας Μακρή, μιας νεαρής δημοσιογράφου που βιώνει τις συνέπειες και τις απογοητεύσεις τόσο της οικονομικής όσο και της πολιτικής κρίσης. Η Ηλέκτρα ταξιδεύει στη Μάνη για το αφιέρωμα του ταξιδιωτικού περιοδικού στο οποίο εργάζεται, σε ένα Αρχοντικό που λειτουργεί πλέον ως ξενοδοχείο πολυτελείας. Εκεί θα ανακαλύψει θαμμένα μυστικά του Αρχοντικού, αλλά και της περιοχής της Μάνης, και θα έρθει αντιμέτωπη με ανοιχτές πληγές από τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου.
Από την άλλη, μεταφερόμαστε στη δεκαετία του 1930 και γνωρίζουμε μια άλλη νεαρή γυναίκα, τη Μαρίκα από την Ισμαηλία της Αιγύπτου, που παντρεύεται με προξενιό τον γιο ενός μεγαλέμπορου, πηγαίνει να ζήσει μαζί του σε ένα μικρό παραθαλάσσιο χωριό της Μέσα Μάνης και δημιουργεί μια μεγάλη οικογένεια. Η Μαρίκα και τα παιδιά της πέφτουν θύματα ενδοοικογενειακής βίας, κι ενώ η οικογένεια του θύτη και η μικρή κοινωνία του χωριού γνωρίζουν, σιωπούν. Παρά το χρονικό χάσμα πολλών δεκαετιών, το αόρατο νήμα που συνδέει τις δύο ηρωίδες είναι η αναζήτηση της προσωπικής ταυτότητας μέσα από τις δυσκολίες –διαφορετικές για την καθεμία– που τους επιφυλάσσει η ζωή.
Όσο για τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες που πιθανόν αναρωτιούνται για τον τίτλο, «Καλό σημάδι» είναι να πετυχαίνεις τον στόχο σου, αλλά παράλληλα είναι κι ο καλός οιωνός, η αχτίδα φωτός κι ελπίδας που όλοι χρειαζόμαστε όταν ζούμε σε «ζόρικους» καιρούς.
2. Ηλέκτρα Μακρή, η ηρωίδα σας. Πόσο της μοιάζετε κυρία Ελευθερία Κυρίμη;
Η Ηλέκτρα Μακρή, μια νεαρή δημοσιογράφος με αξιόλογες σπουδές, όνειρα και επαγγελματικές φιλοδοξίες, αναγκάζεται λόγω της οικονομικής κρίσης να συμβιβαστεί με μια δουλειά που δεν ανταποκρίνεται στις επιθυμίες της. Ένα τυπικό επαγγελματικό ταξίδι στη Μάνη θα την κάνει να δει τις επαγγελματικές και προσωπικές επιλογές της αλλά και τη ζωή της συνολικά με μια άλλη ματιά. Έτσι, με αφορμή την επίσκεψή της στη Μάνη και τη γνωριμία της με τον νεαρό δάσκαλο Πότη Βρεττάκο, καταλήγει να επαναπροσδιορίσει τη σχέση της με τους άλλους, αλλά κυρίως με τον ίδιο της τον εαυτό.
Στη δίψα της Ηλέκτρας για ζωή αλλά και στις απογοητεύσεις που της επιφυλάσσουν τα πρώτα επαγγελματικά της βήματα, αναγνωρίζω και δικές μου νεανικές εμπειρίες. Επιπλέον, θέλω να πιστεύω ότι κι εγώ κάποια στιγμή στη ζωή μου –έστω κι αν αυτή ήρθε πιο αργά σε σχέση με την Ηλέκτρα– αξιώθηκα ένα αντίστοιχο ταξίδι προς την αυτογνωσία.
3. Έχετε καταγωγή από τη Μάνη ή ήταν αποτέλεσμα έρευνας αυτή η τόσο καλή δουλειά κυρία Ελευθερία Κυρίμη;
Η καταγωγή μου είναι από ένα χωριό της Λακωνικής Μέσα Μάνης. Ήταν επόμενο λοιπόν οι δεσμοί με τον τόπο και τα βιώματά μου να λειτουργήσουν ως μαγιά. Αυτό όμως δεν αρκεί για να στηθεί ένα μυθιστόρημα που φιλοδοξεί να αναμετρηθεί με τη σκοτεινή πλευρά της νεότερης ιστορίας της Μάνης. Χρειάστηκε πολύ διάβασμα και περαιτέρω έρευνα προκειμένου να αποφύγω κακοτοπιές στην ανασύσταση του ιστορικού πλαισίου. Μελέτησα επιστημονικά κείμενα για την ιστορία της Κατοχής και του Εμφυλίου στην περιοχή, εφημερίδες, προσωπικές μαρτυρίες. Είμαι άλλωστε εξοικειωμένη με τη μελέτη ιστορικών πηγών λόγω των σπουδών μου στην επιστήμη της Ιστορίας. Απλώς αυτή τη φορά, η προσέγγιση ήταν διαφορετική, καθώς κλήθηκα να θέσω τις πηγές όχι στην υπηρεσία της επιστήμης αλλά της λογοτεχνίας.
4. Τι σας ενέπνευσε για το βιβλίο αυτό;
Ανεξίτηλες μνήμες και ιστορίες που άκουγα από τους μεγάλους και κυρίως τη γιαγιά μου, όταν περνούσα τα ανέμελα παιδικά κι εφηβικά μου καλοκαίρια στο σπίτι της οικογένειας στη Μάνη.
5. Πώς κατανοείτε τον περίφημο στίχο του Γιώργου Σεφέρη: «Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας»;
Οι συγγραφείς είναι πρωτίστως αφηγητές ιστοριών. Μόνο που τις ιστορίες αυτές τις έχουν αφηγηθεί πολλοί άλλοι πριν από εμάς και σε αρκετές περιπτώσεις πολύ πιο επιτυχημένα από εμάς. Τους ανθρώπους σε όλες τις εποχές τούς απασχολούν τελικά τα ίδια ζητήματα. Ο έρωτας, ο θάνατος, το χρέος, το δίκαιο, ο ρόλος του ατόμου μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι, για να αναφέρω μερικά από αυτά. Άρα το ζητούμενο για έναν συγγραφέα δεν είναι να θίξει ένα πρωτότυπο θέμα αλλά ο τρόπος που θα το προσεγγίσει. Κουβαλώντας τη βαριά κληρονομιά όσων προηγήθηκαν και γνωρίζοντας πως στην τέχνη δεν υπάρχει παρθενογένεση, καλείται να δει τις προαιώνιες αυτές αγωνίες του ανθρώπου με μια άλλη ματιά, από μια άλλη οπτική γωνία.
6. Η γυναίκα στην εποχή του βιβλίου στη Μάνη έχει καμία σχέση με τη σημερινή γυναίκα;
Η Μαρίκα, μία από τις ηρωίδες του βιβλίου, πηγαίνει στο σχολείο μόλις τρία χρόνια. «Έπειτα είπε η μάνα της “Καλά είναι μέχρις εδώ. Έμαθε να γράφει και να διαβάζει. Φτάνουν αυτά για μια γυναίκα και με το παραπάνω”». Μεγαλώνοντας, γίνεται αντικείμενο αρνητικών σχολίων γιατί παραμένει ανύπαντρη αν και «κοντεύει τα είκοσι τέσσερα». Καταλήγει να παντρευτεί έναν άγνωστο με προξενιό, ενώ η ίδια δεν έχει κανένα λόγο για τον γάμο της. Οι γονείς της αποφασίζουν για αυτήν κι όταν εκείνη ζητά τη βοήθειά τους για να γλιτώσει από την ανείπωτη βία που υφίσταται από τον άντρα της, η μητέρα της την προτρέπει να υπομείνει αγόγγυστα τη μοίρα της για να μην την κακοχαρακτηρίσει ο «κόσμος».
Προφανώς τα βήματα που έχουν γίνει σε ό,τι αφορά τη βελτίωση της κοινωνικής θέσης της γυναίκας στην Ελλάδα, σε σχέση με όλα αυτά που περιγράφονται στο βιβλίο, είναι τεράστια. Αυτό όμως σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι η κατάσταση είναι ιδανική. Τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, αλλά και τα πρόσφατα γεγονότα γυναικοκτονίας που απασχόλησαν την επικαιρότητα, αποδεικνύουν πως ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς για τις γυναίκες.
7. Τι διαβάζετε αυτό τον καιρό;
Τα διαβάσματά μου κινούνται κυρίως σε δύο άξονες: λογοτεχνία και Ιστορία. Μόλις διάβασα απνευστί το εξαιρετικό βιβλίο του Νίκου Δαββέτα «Άντρες χωρίς άντρες» που αναδεικνύει τα ζητήματα της προβληματικής σχέσης πατέρα-γιου και της ομοφυλοφιλίας, κι όλα αυτά μέσα στο καλοστημένο κάδρο της τραυματικής νεότερης ελληνικής ιστορίας. Τώρα ξεκινάω ένα επιστημονικό βιβλίο «Φουστανέλες και χλαμύδες» της Χριστίνας Κουλούρη, καθηγήτριας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας, που ασχολείται με ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, «την πρόσληψη» της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 από το νέο ελληνικό κράτος και το συναισθηματικό αποτύπωμά της στη λεγόμενη Δημόσια Ιστορία.
8. Τι είναι για σας ο χρόνος;
Αμείλικτος!
9. Έχουν επηρεάσει άλλες τέχνες –εικαστικά, μουσική, κινηματογράφος– το συγγραφικό σας έργο;
Αγαπώ πολύ τον κινηματογράφο και θεωρώ ότι η ματιά του, ιδιαίτερα απέναντι στη σχέση του ανθρώπου με την Ιστορία, έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό και τη δική μου οπτική. Θα αναφέρω μία από τις αγαπημένες μου ταινίες που με σημάδεψαν σε πολλά επίπεδα –και καλλιτεχνικά–, τον Θίασο του Θόδωρου Αγγελόπουλου που προσεγγίζει με τον δικό του ποιητικό και βαθιά στοχαστικό τρόπο τα τραύματα της νεότερης ελληνικής ιστορίας.
10. Τι νέο ετοιμάζετε;
Υπάρχουν διάφορες σκέψεις, δεν έχουν όμως ωριμάσει αρκετά, ώστε να αρχίσουν να αποδίδουν καρπούς.
