Το παρόν άρθρο

Η ανασκόπηση της Arvanitakis και των συνεργατών της (2020)

• Η διάγνωση της άνοιας απαιτεί ένα ιστορικό αξιολόγησης της γνωστικής έκπτωσης και της εξασθένησης στις καθημερινές δραστηριότητες, με την επιβεβαίωση από κάποιον στενό φίλο ή κάποιο μέλος της οικογένειας.
• Επιπλέον, απαιτείται μια εκτεταμένη εξέταση της νοητικής κατάστασης του ατόμου από έναν κλινικό ιατρό για να οριοθετηθούν οι βλάβες στη μνήμη, στη γλώσσα, στην προσοχή, στην οπτικοχωρική γνώση (όπως ο χωρικός προσανατολισμός), στις εκτελεστικές λειτουργίες και στη διάθεση.
• Οι δύο παρακάτω εικόνες δείχνουν τις πρώιμες και τις μεταγενέστερες εκδηλώσεις της άνοιας (μαζί με παραδείγματα) στον γνωστικό, ψυχολογικό και συμπεριφορικό τομέα, στον ύπνο και στο σώμα.

Πρώιμες εκδηλώσεις της άνοιας

• Στον γνωστικό τομέα, οι πρώιμες εκδηλώσεις της άνοιας είναι η απώλεια της βραχύχρονης μνήμης και οι δυσκολίες εύρεσης λέξεων ή η απώλεια του νοήματος των λέξεων.
• Στον ψυχολογικό τομέα, οι πρώιμες εκδηλώσεις της άνοιας είναι η απάθεια και τα καταθλιπτικά συμπτώματα.
• Στον συμπεριφορικό τομέα, οι πρώιμες εκδηλώσεις της άνοιας είναι η απόσυρση από κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και η άρση των αναστολών.
• Στον ύπνο, η πρώιμη εκδήλωση της άνοιας είναι η διαταραχή του ύπνου REM.
• Στο σώμα, η πρώιμη εκδήλωση της άνοιας είναι η διαταραχή βάδισης (π.χ. πτώσεις).

Μεταγενέστερες εκδηλώσεις της άνοιας

• Στον γνωστικό τομέα, οι μεταγενέστερες εκδηλώσεις της άνοιας είναι η απώλεια της εργαζόμενης μνήμης και οι σοβαρές εκφραστικές δυσκολίες και εν τέλει η απώλεια της γλώσσας (αφασία).
• Στον ψυχολογικό τομέα, οι μεταγενέστερες εκδηλώσεις της άνοιας είναι τα παραληρήματα και η ανοσογνωσία.
• Στον συμπεριφορικό τομέα, οι μεταγενέστερες εκδηλώσεις της άνοιας είναι η επιθετικότητα, οι ψευδαισθήσεις και οι περιπλανήσεις.
• Στον ύπνο, οι μεταγενέστερες εκδηλώσεις της άνοιας είναι η αλλαγή στον κύκλο ύπνου-ξύπνιου.
• Στο σώμα, οι μεταγενέστερες εκδήλωσεις της άνοιας είναι οι επαναλαμβανόμενες άσκοπες κινήσεις, ο παρκινσονισμός και οι επιληπτικές κρίσεις.

• Σύντομα ερωτηματολόγια προσυμπτωματικού ελέγχου γνωστικής εξασθένησης μπορούν να βοηθήσουν στην έναρξη και την οργάνωση της γνωστικής αξιολόγησης.
• Ωστόσο, εάν η αξιολόγηση είναι ασαφής (π.χ. υπάρχουν συμπτώματα, αλλά η εξέταση είναι φυσιολογική), η νευροψυχολογική εξέταση μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση.
• Η σωματική εξέταση μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό της αιτιολογίας της άνοιας.
• Για παράδειγμα, οι εστιακές νευρολογικές ανωμαλίες υποδηλώνουν εγκεφαλικό επεισόδιο.
• Η νευροαπεικόνιση του εγκεφάλου μπορεί να δείξει δομικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένων της εστιακής ατροφίας, των εμφράκτων και του όγκου, που μπορεί να μην εντοπιστούν κατά τη σωματική εξέταση.
• Αξιολόγηση με δοκιμές εγκεφαλονωτιαίου υγρού ή γενετικές δοκιμές θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε περιπτώσεις άτυπης άνοιας, όπως είναι η ηλικία έναρξης κάτω των 65 ετών, η ταχεία εμφάνιση των συμπτωμάτων και/ή έκπτωση σε πολλαπλούς γνωστικούς τομείς, αλλά όχι στην επεισοδιακή μνήμη.
• Για τη θεραπεία, οι ασθενείς επωφελούνται από μη φαρμακολογικές προσεγγίσεις, συμπεριλαμβανομένων των γνωστικών δραστηριοτήτων (όπως το διάβασμα), η σωματική άσκηση (όπως το περπάτημα) και η κοινωνικοποίηση (όπως οι οικογενειακές συγκεντρώσεις).
• Οι φαρμακολογικές προσεγγίσεις μπορούν να προσφέρουν μέτριου βαθμού ανακούφιση από τα συμπτώματα.
• Για τη νόσο Αλτσχάιμερ, οι φαρμακολογικές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν έναν αναστολέα της ακετυλοχολινεστεράσης (όπως η δονεπεζίλη) για την ήπια, μέτρια και σοβαρή άνοια και η μεμαντίνη (που χρησιμοποιείται μόνη της ή ως συμπληρωματική θεραπεία) για τη μέτρια έως τη σοβαρή άνοια.
• Η ριβαστιγμίνη έχει εγκριθεί για τη συμπτωματική θεραπεία της άνοιας από τη νόσο του Πάρκινσον.

Παράγοντες κινδύνου και νευροπαθολογία

• Η γήρανση είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την άνοια όλων των αιτιών.
• Η νόσος Αλτσχάιμερ επηρεάζει το 5–10% των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών και το 50% των ατόμων ηλικίας 85 ετών.
• Οι μη τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου της νόσου Αλτσχάιμερ περιλαμβάνουν το θήλυ φύλο, τη μαύρη φυλή, την ισπανόφωνη εθνικότητα και κάποιους γενετικούς παράγοντες, όπως η απολιποπρωτεΐνη Ε.
• Οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για την άνοια κάθε αιτίας περιλαμβάνουν την υπέρταση και τον διαβήτη, τη διατροφή και τις περιορισμένες γνωστικές, σωματικές και κοινωνικές δραστηριότητες.
• Παθολογικά, η «μικτή άνοια» είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας η οποία εντοπίζεται στο 46% των ατόμων με κλινικά διαγνωσμένη νόσο Αλτσχάιμερ, και συνήθως αποτελείται από νευροεκφυλιστική νόσο Αλτσχάιμερ και εγκεφαλοαγγειακή νόσο.
• Άλλες νευροεκφυλιστικές παθολογίες όπως η άνοια με σωμάτια Lewy (παθολογικά επιβεβαιωμένη στο 17% των περιπτώσεων) και η μετωποκροταφική άνοια (<5% των περιπτώσεων) είναι λιγότερο συχνές.

Συμπεράσματα

• Η νόσος Αλτσχάιμερ επηρεάζει επί του παρόντος 5,8 εκατομμύρια άτομα στις ΗΠΑ και είναι μια συχνή αιτία άνοιας που συνήθως συνοδεύεται από κάποια άλλη νευροπαθολογία.
• Τα αίτια της άνοιας μπορούν να διαγνωστούν με τη λήψη του ιατρικού ιστορικού, τη γνωστική και φυσική εξέταση, τις εργαστηριακές εξετάσεις και την απεικόνιση του εγκεφάλου.
• Η διαχείριση θα πρέπει να περιλαμβάνει τόσο φαρμακολογικές όσο και μη φαρμακολογικές προσεγγίσεις.