Σήμερα με μεγάλη μας τιμή και χαρά φιλοξενούμε στο MAXMAG, μια απο τις πιο καταξιωμένες συγγραφείς και αγαπημένες του αναγνωστικού κοινού, την Φιλομήλα Λαπατά.
Η ΦΙΛΟΜΗΛΑ ΛΑΠΑΤΑ γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι ο καρπός μιας Μακεδόνισσας κι ενός πολίτη του κόσμου. Σπούδασε δημόσιες σχέσεις κι εργάστηκε στον ιδιωτικό τομέα. Παραμένει όμως μόνιμη μαθήτρια της ζωής. Η πολυπλοκότητα των διαπροσωπικών σχέσεων την απασχολεί από πολύ παλιά και αυτός της ο προβληματισμός αποτυπώνεται στα βιβλία της. Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ είναι το έβδομο μυθιστόρημά της. Καθώς αγαπά την ποικιλία, ζει μεταξύ δύο κόσμων: της Ελλάδας και της Ιταλίας.
Σύνταξη Συνέντευξης: Έλενα Αϊναλάκη, Νικολέτα Παπαδάκη, Κωνσταντίνος Παπαδάτος
- Η πρώτη ερώτηση που θα θέλαμε να σας θέσουμε είναι η εξής: Τι ήταν αυτό που σας παρακίνησε να ασχοληθείτε με την συγγραφή βιβλίων;
Σας ευχαριστώ κι εγώ με τη σειρά μου για αυτή τη συνέντευξη. Η συγγραφή ήταν παιδικό μου όνειρο. Τα βιβλία υπήρξαν πάντα οι καλύτεροί μου φίλοι. Βλέπετε, την εποχή που μεγάλωνα εγώ δεν υπήρχε στην Ελλάδα ακόμα τηλεόραση, ούτε ηλεκτρονικοί υπολογιστές ούτε και όλος αυτός ο καταιγισμός των παιχνιδιών, ηλεκτρονικών και μη, στα οποία έχουν πρόσβαση τα σημερινά παιδιά. Εμείς είχαμε το Σινεάκ και τις ταινίες του Ντίσνεϊ. Εμείς είχαμε τα βιβλία και με αυτά… ταξιδεύαμε, με αυτά διασκεδάζαμε. Αυτά αποτελούσαν την καύσιμο ύλη του μυαλού και της φαντασίας μας. Από πολύ μικρή υπήρξα αχόρταγη αναγνώστρια. Όταν με ρωτούσαν τι ήθελα να γίνω όταν μεγαλώσω, απαντούσα: «Να γράφω ιστορίες». Η ζωή με έβγαλε αλλού γι’ αλλού και άργησα να πραγματοποιήσω το όνειρό μου. Δεν παραιτήθηκα όμως και στο τέλος ανταμείφθηκα. Η συγγραφή ήταν πάθος της παιδικής μου ηλικίας που επέστρεψε αργότερα, όταν ήμουν έτοιμη να το ακολουθήσω και να το πραγματοποιήσω.
- Ξεχωρίζετε κάποιο από τα βιβλία σας;
Από το 2002 που εκδόθηκε το πρώτο μου μυθιστόρημα, έχω γράψει άλλα έξη μέχρι τώρα. Σύνολο επτά… Είναι όλα τους «παιδιά» μου. Τα έχω «συλλάβει» στο μυαλό μου, τα έχω «κυοφορήσει» στην καρδιά μου και τα έχω «γεννήσει» στο χαρτί. Κι όμως, όπως κάποιες πολύτεκνες μητέρες που, δίχως να το επιδιώκουν, ταυτίζονται περισσότερο με κάποιο από τα παιδιά τους, έτσι κι εγώ θα έλεγα πως έχω μια ιδιαίτερη αδυναμία στο μυθιστόρημά μου LACRYMA CHRISTI (Το δάκρυ του Χριστού) (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ). Πρόκειται για τα πενήντα χρόνια της ζωής μιας γυναίκας Ελληνίδας στη Σαρδηνία του 1850. Δεν είναι δική μου η ιστορία της ζωής της, είναι δική μου η ιστορία των συναισθημάτων της και της αυτογνωσίας της.
- Εκτός από τη λογοτεχνία υπάρχει κάποια άλλη μορφή τέχνης που ασχολείστε ή που θα θέλατε να ασχοληθείτε;
Η συγγραφή είναι η μόνη μορφή τέχνης στην οποία είμαι ολοκληρωτικά δοσμένη. Όμως, όταν ήμουν μικρή, η δεύτερη επιλογή επαγγελματικού προσανατολισμού ήταν αυτή της ηθοποιού.
- Από που αντλείτε το εναρκτήριο λάκτισμα για τη συγγραφή ενός βιβλίου; Ένα καθημερινό συμβάν; Μια εικόνα; Μια σκέψη; Τι σας ωθεί στην συγγραφή;
Α, είναι μια διαδικασία μαγική. Μην ξεχνάτε ποτέ πως κάθε μυθιστόρημα που διαβάζετε εκφράζει κατά κάποιον τρόπο τη ζωή του συγγραφέα την περίοδο της συγγραφής του. Έτσι κι εγώ ξεκινώ πάντα από τον άξονα του μυθιστορήματος που θέλω να γράψω (πχ. γάμος, διαζύγιο, θυμός, πένθος, κλπ) πάνω στον οποίο θα «χτίσω» την ιστορία μου. Ο άξονας αναφέρεται σχεδόν όλες τις φορές στο θέμα που με απασχολεί τη συγκεκριμένη εποχή στη ζωή μου. Κατόπιν εικόνες, σκέψεις, πρόσωπα του περιβάλλοντός μου, γεγονότα περασμένα που άφησαν το αποτύπωμά τους πάνω μου, λόγια που αντάλλαξα, αλλά και λόγια που δεν μπόρεσα να πω και «μαζεύτηκαν» στον λαιμό μου και είναι ανάγκη να τυπωθούν στο χαρτί, όλα έχουν τον δικό τους ρόλο στην έμπνευση. Τελικά αυτή είναι η μαγεία της συγγραφής.
- Είχατε ποτέ πρότυπο κάποιον άλλο συγγραφέα; Υπάρχει κάποιος που σας επηρέασε στο ύφος και συγγραφικό στυλ που ακολουθείτε;
Πρότυπα είχα πάντοτε τους μεγάλους Έλληνες κλασικούς συγγραφείς του περασμένου αιώνα (Λουντέμη, Αθανασιάδη, Τερζάκη, Καζαντζάκη, Σεφέρη, Μυριβήλη και άλλους – δεν θέλω να αδικήσω κανέναν). Δεν μπορώ να πω πως υπάρχει κάποιος που με επηρέασε στο ύφος και στο συγγραφικό στυλ, γιατί πάντα πίστευα πως ο κάθε συγγραφέας πρέπει να έχει το δικό του και να μην προσπαθεί να μιμηθεί κανέναν άλλον. Αυτό έκανα εγώ: βρήκα το δικό μου στυλ γραφής.
- Είναι φανερό μέσα στα βιβλία σας, ότι πριν την συγγραφή τους κάνετε έρευνα της ιστορικής εποχής. Τα λαογραφικά στοιχεία που προσθέτετε είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που αγαπούν στα βιβλία σας οι αναγνώστες σας. Πόσο καιρό σας παίρνει η έρευνα, η συγγραφή και η ολοκλήρωση ενός βιβλίου;
Γράφω ιστορικά μυθιστορήματα. Η ιστορική έρευνα είναι μια διαδικασία που λατρεύω, και να σκεφτείτε πως στο σχολείο βαριόμουν το μάθημα της Ιστορίας, έτσι όπως μας το δίδασκαν εκείνα τα χρόνια. Πολύ αργότερα, όταν μπήκα στον δρόμο της επίγνωσης, κατάλαβα πως όποιος δεν γνωρίζει το παρελθόν του δεν μπορεί να έχει μέλλον ούτε παρόν. Η ιστορική έρευνα που κάνω για κάθε μυθιστόρημα είναι εξαντλητική. Διαβάζω βιβλία και ψάχνω πάντα τα λαογραφικά στοιχεία μέσα από τα Αρχεία του Κράτους, Συμβολαιογραφικά Αρχεία, διηγήσεις οικογενειακές, παλαιές εφημερίδες. Δίνω σημασία σε κάθε λεπτομέρεια. Να φανταστείτε πως μέχρι και τα ονόματα των ηρώων μου είναι τα αντιπροσωπευτικά της συγκεκριμένης εποχής στην οποία αναφέρομαι. Παραδείγματος χάριν, στο τελευταίο μυθιστόρημά μου Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ) όλα τα ονόματα είναι τα αντιπροσωπευτικά του Ελαιώνα της Αθήνας του 1830, παρμένα από συμβολαιογραφικά αρχεία της εποχής. Χρειάζομαι τουλάχιστον δυο χρόνια για να ολοκληρώσω ένα μυθιστόρημα (έρευνα και συγγραφή). Τα βιβλία μου είναι ταξίδια ζωής. Δεν γράφονται… στο πόδι.
- Οι ήρωες σας πάντα μα πάντα είναι στην εντέλεια καλοφτιαγμένοι, σχεδόν μπορούμε όχι απλώς να τους φανταστούμε σαν προσωπικότητες αλλά και να τους αγγίξουμε. Τι διαδικασία ακολουθείτε για την δημιουργία τους; Είναι καθαρά πλαστοί, χρησιμοποιείται στοιχεία ανθρώπων του περίγυρους σας, της δική σας προσωπικότητας ή είναι αποτέλεσμα γενικής παρατήρησης;
Όλα μαζί αυτά που αναφέρατε. Κατ’ αρχήν οι ιστορίες των βιβλίων μου είναι οι περισσότερες αληθινές. Πιστεύω πως η ζωή γράφει τα καλύτερα σενάρια. Εγώ ανακυκλώνω αυτές τις ιστορίες, αλλάζω ονόματα και τις φέρνω στα δικά μου μέτρα. Κατόπιν στήνω τους ήρωές μου έναν έναν πάνω σε ένα τεράστιο χαρτόνι: φύλο, όνομα, ημερομηνία γέννησης αλλά και θανάτου (αν χρειάζεται), εμφάνιση, χαρακτήρα, ντύσιμο (έχω βιβλία ενδυματολογικά συγκεκριμένων εποχών τα οποία συμβουλεύομαι καθ’ όλη τη διάρκεια της συγγραφής), ιδιαιτερότητες, πώς μυρίζουν, τι λόγια λένε, κλπ. Οι χαρακτήρες κάποιων ηρώων είναι παρμένοι από τον περίγυρό μου, όπως η Κοραλία Τζάβαλου στο μυθιστόρημά μου Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ). Αμέσως μετά στήνω τους χώρους όπου μέσα τους κινούνται οι ήρωές μου. Χαρακτηρίζω και τα πρόσωπα που περιβάλλουν τους πρωταγωνιστές. Τα δευτερεύοντα πρόσωπα είναι πολύ σημαντικά. Όπως αντιλαμβάνεστε, όλα έχουν για μένα μεγάλη σημασία. Κρατάω για μήνες σημειώσεις. Τις επεξεργάζομαι και έτσι γεννιούνται οι ήρωές μου.
- Αγαπάτε πολύ το ιστορικό μυθιστόρημα και τους Έλληνες της διασποράς. Αυτή η αγάπη σας από πού πηγάζει;
Κατ’ αρχήν, όπως ανέφερα και προηγουμένως, αγαπώ το ιστορικό μυθιστόρημα. Ειδικά για τους Έλληνες της διασποράς, η αγάπη μου πηγάζει από το γεγονός ότι είμαι κι εγώ κομμάτι τους, κατά κάποιον τρόπο, και τους έχω αφιερώσει τα πρώτα μου τρία βιβλία (ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ, LACRYMA CHRISTI, ΕΙΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ και τα τρία από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ), αρχίζοντας από το πρώτο, τις ΚΟΡΕΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ, όπου περιγράφω την ιστορία της οικογένειάς μου, όλοι Έλληνες τις διασποράς (Πόντος, Βραΐλα, Γαλάτσι, Κωνσταντινούπολη, Βιέννη, Αμβέρσα), από το 1790 μέχρι και το 1913, με λεπτομέρειες βασισμένες πάνω στο οικογενειακό μου αρχείο. Το δεύτερο μυθιστόρημα της σειράς, η LACRYMA CHRISTI, αναφέρεται στους Έλληνες της Σαρδηνίας και Σικελίας. Το τρίτο ΕΙΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ αναφέρεται στους Έλληνες της Νάπολης. Όλα τα μυθιστορήματα της σειράς είναι αυτοτελή με κοινό παρονομαστή την Ελληνική Διασπορά. Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι πλούτος ιστορικός και λαογραφικός υπάρχει σ’ αυτό το κομμάτι των Ελλήνων.
- Ιστορικό μυθιστόρημα και μαγικορεαλιστικά στοιχεία στην αφήγηση. Η ιστορική πραγματικότητα και η μαγεία… Πως καταφέρατε να συνυπάρχουν; Επίσης τι είναι αυτό που σας παρακινεί να προσθέσετε τέτοιες πινελιές στα έργα σας;
Δεν έχω λογική απάντηση να σας δώσω. Η συγγραφή ακολουθεί μια διαδικασία μαγική, δύσκολο να σας την περιγράψω. Ζω με τους ήρωές μου, ξυπνώ και κοιμάμαι μαζί τους, τους ακούω, τους μυρίζω, τους νιώθω δίπλα μου. Η πραγματικότητα μπερδεύεται με τη φαντασία. Και, βέβαια, το μόνο λογικό που μπορώ να σας πω είναι πως γράφω αυτά που μου αρέσει να διαβάζω.
- Ας μιλήσουμε λίγο και για το τελευταίο σας έργο, την Επιστροφή. Λέγκω και Κοραλία, δυο γυναίκες εκ διαμέτρου αντίθετες. Ωστόσο και οι δύο «Κόρες της Ελλάδας». Συνδεθήκατε πνευματικά περισσότερο με μία από τις δύο; Υπήρξε κάποια η αγαπημένη σας;
Σ’ αυτό το μυθιστόρημα υπάρχει μια αλληγορία: Και οι δυο ηρωίδες μου συμβολίζουν τα δυο πρόσωπα της Ελλάδας. Η Λέγκω Βαρβαρέσου συμβολίζει το σκοτεινό, το βασανισμένο, αυτό με τη νοοτροπία του θύματος. Η λοκαντιέρα Κοραλία Τζάβαλου είναι το άλλο πρόσωπο της Ελλάδας το φωτεινό, το αισιόδοξο, αυτό που κάτω από δυσκολίες λυγίζει για λίγο, αλλά δεν πεθαίνει ποτέ, γιατί θεωρεί τα πάντα μαθήματα ζωής, αυτό που προσαρμόζεται σε όλες τις συνθήκες, αυτό που αφήνει μια παρακαταθήκη για το μέλλον. Τις αγαπώ και τις δυο, εξάλλου εγώ τις «γέννησα», αλλά ταυτίζομαι απόλυτα με την Κοραλία.
- Με μεγάλη μας χαρά ακούσαμε ότι οι «Κόρες της Ελλάδας». θα είναι σειρά βιβλίων. Από πόσα βιβλία θα αποτελείται;
ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ είναι μια ιστορική σειρά, μυθιστορηματική και ατμοσφαιρική, για τα τελευταία διακόσια χρόνια της ελληνικής ιστορίας μας. Το πρώτο μυθιστόρημα Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ καλύπτει την περίοδο 1790 – 1838. Το επόμενο της σειράς, το οποίο γράφω αυτόν τον καιρό, καλύπτει την περίοδο 1840 – 1890. Για τα υπόλοιπα δεν έχω ακόμα στοιχεία να σας δώσω.
- Οι ηρωίδες της σειράς θα σχετίζονται μεταξύ τους με κάποιο τρόπο;
Εκείνο που θέλω να τονίσω είναι πως κάθε μυθιστόρημα της σειράς είναι αυτοτελές, παρόλο που κάποια πρόσωπα θα εμφανισθούν και στα επόμενα, όπως π.χ. η λοκαντιέρα Κοραλία Τζάβαλου, η οποία υπήρξε αληθινό πρόσωπο στην Αθήνα του 1830 και έζησε εκατό χρόνια.
- Ανυπομονούμε να μάθουμε αν ετοιμάζετε το επόμενο. Αν ναι, φανταζόμαστε ότι δεν θα θέλετε να μας προδώσετε πολλά. Θα μας δώσετε έστω ένα μικρό στοιχείο;
Όπως σας ανέφερα ήδη, βρίσκομαι στη συγγραφή του δεύτερου μυθιστορήματος της σειράς το οποίο καλύπτει την περίοδο 1840 με 1890. Σταματώ στο 1890, γιατί τα επόμενα είκοσι χρόνια υπήρξαν τα καλύτερα της Αθήνας. Ήταν η χρυσή εποχή της, η αναγέννησή της, η λεγόμενη Μπελ Επόκ (1890-1910), και θέλω να τα «βάλω» αυτούσια στο τρίτο μυθιστόρημα της σειράς. Εξάλλου έχω ασχοληθεί πολύ με εκείνη την εποχή και της έχω αφιερώσει και το μυθιστόρημά μου Η ΞΥΠΟΛΥΤΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ).
- Πως είναι να είστε συγγραφέας σε μια τόσο δύσκολη εποχή οικονομικά και κοινωνικά; Ποιες δυσκολίες έχετε συναντήσει στο χώρο;
Αυτό που όλοι ονομάζουμε κρίση, στην οποία έχει μπει η χώρα μας από το 2009, κατά τη γνώμη μου είναι η κρίση του ανθρώπου με τον ίδιο του τον εαυτό πρώτα. Κατόπιν έρχονται όλα τα άλλα (οικονομική και κοινωνική κρίση), ως αποτέλεσμα. Όπως αντιλαμβάνεστε, η «έκπτωση» ηθών και αξιών ζωής, η παγίωση ανήθικων συμπεριφορών δεν μπορεί παρά να αγγίζει όλους. Κατ’ επέκταση και όλα τα επαγγέλματα, ακόμα και αν δεν το συνειδητοποιούμε ή κάποιοι δεν το βιώνουν άμεσα. Στην Ελλάδα το βιβλίο, (η ανάγνωση γενικά), πάντα θεωρείτο κάτι όχι απαραίτητο και σαφώς όχι ανάγκη ψυχής. Αυτό δείχνουν και όλες οι στατιστικές. Μόνο το 20% των Ελλήνων διαβάζει. Φανταστείτε, λοιπόν, τώρα με την οικονομική δυσπραγία ποιο ποσοστό έχει αγγίξει το βιβλίο. Έχει γίνει είδος πολυτελείας. Μια κρίση μας αγγίζει και μας αφορά όλους, άμεσα ή έμμεσα. Προσωπικά, δεν θεώρησα τη συγγραφή ποτέ βιοπορισμό παρά μόνο κατάθεση ψυχής, γι’ αυτό και δεν με αποκαρδιώνουν τα… νούμερα στις πωλήσεις.
- Κλείνοντας και αφού σας ευχαριστήσουμε θερμά για τη συνέντευξη θα θέλαμε να μας πείτε ποιες συμβουλές θα δίνατε σε έναν νέο συγγραφέα;
Κατ’ αρχή ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων. Την εποχή που πήγαινα εγώ σχολείο οι δάσκαλοι μάς προέτρεπαν να διαβάζουμε λογοτεχνικά βιβλία για να γράφουμε καλές εκθέσεις. Είχαν δίκιο. Το διαπίστωσα η ίδια αργότερα. Θα του έλεγα επίσης να ψάξει να βρει το δικό του στυλ και όχι να μιμηθεί το στυλ γραφής κάποιου άλλου συγγραφέα που πιθανόν να του αρέσει. Επίσης να δίνει την αμέριστη προσοχή του σε ό,τι κάνει. Να ψάχνει και να βρίσκει το νόημα της κάθε εμπειρίας του αρνητικής ή θετικής. Και πάνω απ’ όλα να αγαπάει τον εαυτό του. Γιατί η πιο οικεία και δυνατή απ’ όλες τις σχέσεις μας, και η μόνη που τελικά δεν μπορούμε ν’ αποφύγουμε, είναι αυτή που έχουμε με τον εαυτό μας. Αν δεν αγαπάμε τον εαυτό μας δεν μπορούμε να αγαπήσουμε τίποτε και κανέναν.
Σας ευχαριστώ πολύ για αυτή τη συνέντευξη και τις πρωτότυπες ερωτήσεις!
[punica-divider]
Βιβλιογραφία της Φιλομήλας Λαπατά
Οι κόρες του νερού, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2002
Lacryma Christi, Εκδόσεις Καστανιώτη 2004
Εις το όνομα της μητρός, Εκδόσεις Καστανιώτη 2005
Επικίνδυνες λέξεις, Εκδόσεις Καστανιώτη 2007
Η ξυπόλυτη των Αθηνών, Εκδόσεις Καστανιώτη 2010
Η χήρα του Πειραιά, Εκδόσεις Καστανιώτη 2012
Η επιστροφή (Οι κόρες της Ελλάδος), Εκδόσεις Ψυχογιός 2015
