Επιμέλεια συνέντευξης Ντέμη Ρούσσα
Η Μαρία Γιαννακοπούλου-Δακτυλίδη γεννήθηκε στη Νίκαια από γονείς φιλοπρόοδους που της γνώρισαν από πολύ μικρή ηλικία την αξία της λογοτεχνίας. Η Μαρία μεγαλώνοντας ανάμεσα σε πληθώρα βιβλίων, απολαμβάνει να ταξιδεύει μαζί τους σε πρωτόγνωρους κόσμους γεμάτους φως, συναισθήματα, γνώση, ομορφιά και πνευματική ελευθερία. Έγραψε το πρώτο της διήγημα όταν ήταν οκτώ χρονών και έκτοτε εξακολουθεί να αποτυπώνει τα δικά της ονειρικά ταξίδια στο χαρτί. Η Μαρία έχει βραβευθεί σε σημαντικούς λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και έχει συμμετάσχει με διηγήματα και ποιήματα σε συλλογικές εκδόσεις. Από το 2011 είναι συντάκτρια στη μηνιαία εφημερίδα Ηχώ Ιλίου-Πετρούπολης με άρθρα πολύπλευρου περιεχομένου, πάντα με γνώμονα την αλήθεια και την αγάπη για την Ελλάδα και τον συνάνθρωπο. Παράλληλα, έχει ασχοληθεί με τη λογοτεχνική απόδοση μεταφράσεων βιβλίων και σεναρίων. Το «Άνθος της Ιεριχούς» είναι το πρώτο της αστυνομικό μυθιστόρημα.
Επιμέλεια συνέντευξης: Ντέμη Ρούσσα
Αγαπημένη μας Μαρία καλώς ήρθες στο maxmag. «Το Άνθος της Ιεριχούς» είναι το πρώτο σου αστυνομικό μυθιστόρημα μέσα από το οποίο ανακαλύπτουμε μια διαφορετική σου πτυχή. Μίλησε μας για το ταξίδι της αποτύπωσης των λέξεων μέχρι να γεννηθεί αυτό το βιβλίο.
Είμαι πολύ χαρούμενη που με φιλοξενείτε στο maxmag για να μιλήσουμε για το πρώτο αστυνομικό μυθιστόρημά μου, το Άνθος της Ιεριχούς. Απαιτήθηκε μια πνευματικά επίπονη διαδικασία σε όλη την πορεία της δημιουργίας αυτού του βιβλίου, που οδήγησε την πένα μου να ταξιδέψει σε άγνωστα μονοπάτια του νου και της καρδιάς, παράλληλα με τη σύνδεση αλυσιδωτών δραματικών γεγονότων που απογειώνουν τη ροή της πλοκής και καταρρίπτουν τις μάσκες των ηρώων, αποκαλύπτοντας μια πραγματικότητα που πονάει, ενώ ταυτόχρονα επιφέρει την κάθαρση. Το Άνθος της Ιεριχούς γράφτηκε με απόλυτη προσήλωση στη λεπτομέρεια και με ενδελεχή έρευνα για τις αναφορές των στοιχείων που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην κορύφωση της μυθοπλασίας. Χρειάστηκαν πολλές ώρες γραφής και προσωπικής αφοσίωσης για να πάρει το βιβλίο μου σάρκα και οστά. Οι ήρωες του Άνθους της Ιεριχούς είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, προσωπικότητες με αδυναμίες, πάθη και αρετές. Το βιβλίο ζωντανεύει μια κλειστή κοινωνία που απεικονίζει σαν ψηφιδωτό κοσμικές εγκληματικές ενέργειες, ένα μικρόκοσμο που αδικεί, καρδιές που αποζητούν διψασμένα δικαίωση και αποτρόπαιες πράξεις που είναι εκ προοιμίου καταδικαστέες. Μέσα από την αληθοφανή ιστορία που δημιούργησα, επιτρέπω στους αναγνώστες να ερμηνεύουν ελεύθερα τα γεγονότα σύμφωνα με την προσωπική ερευνητική τους ματιά και να διεξάγουν τα υποκειμενικά συμπεράσματα τους ταυτιζόμενοι με τους ήρωες στην κατανόηση των πράξεων τους, στη συμπόνεση των παθών τους και στην τιμωρία για τα αδικήματά τους.
Ξαναδιαβάζοντας το βιβλίο σου, ποια ήταν η πρώτη σου σκέψη; Κατάφερες να το δεις ως αναγνώστης;
Η πρώτη μου σκέψη ήταν πως μάλλον ονειρεύομαι και δεν είναι αλήθεια ότι το Άνθος της Ιεριχούς ενηλικιώθηκε και ωρίμασε όσο έπρεπε για να σταθεί αυθύπαρκτο και ανεξάρτητο στις προθήκες των βιβλιοπωλείων και να κατακτήσει τις καρδιές των αναγνωστών. Αισθάνθηκα ένα τεράστιο συναίσθημα πλήρωσης γιατί είχα ολοκληρώσει το αντάμωμα του σκότους με το ηλιόφωτο της απαντοχής των ηρώων για λύτρωση και αγάπη και είχα μεταστρέψει την οδύνη του Άνθους της Ιεριχούς σε μια ροδαλή ανατολή ελπίδας και αισιοδοξίας. Παρόλο που ήταν δύσκολο αρχικά να δω το βιβλίο μου ως αναγνώστρια, κατάφερα να αποστασιοποιηθώ από τη συγγραφική αυτοκριτική μου και να γευτώ αμερόληπτα τα θέλγητρά του. Ως αναγνώστρια του, άντλησα άφθονη τη χαρά να συνοδεύσω με ολάνοιχτη καρδιά και φρέσκια ματιά το ματωμένο σεργιάνι του Άνθους της Ιεριχούς στην επιτομή των κεφαλαίων του και να διαβώ με πλησμονή το κατώφλι του ανθρώπινου μικρόκοσμου του. Προσκαλώ λοιπόν τους φίλους αναγνώστες να περάσουν κι εκείνοι το κατώφλι του Άνθους της Ιεριχούς για να ζήσουν στο ζενίθ τα ανομολόγητα πάθη των τραγικών μυστικών που είναι καλοκρυμμένα στον λαβύρινθό του.
Η συγγραφή σε βρήκε πολύ νωρίς. Μόλις στα 8 σου χρόνια. Μαρία τι κάνει ένα παιδί αυτής της ηλικίας να πάρει μολύβι και χαρτί και να γράψει ακολουθώντας τη φαντασία του;
Δεν μπορώ να μιλήσω για όλα τα παιδιά αυτής της ηλικίας γιατί η κάθε προσωπικότητα εκφράζεται σύμφωνα με τα βιώματα της και είναι εντελώς διαφορετικές οι αιτίες που οδηγούν πολλά μικρά παιδιά στη γραπτή έκφραση. Για μένα, η αποτύπωση των συναισθημάτων μου με ποιήματα και διηγήματα σε μια τόσο τρυφερή ηλικία ξεκίνησε κυρίως από την εσωτερική μου ανάγκη να εκφράσω τις σκέψεις και τις καταστάσεις που ζούσα, δοσμένες με πολύχρωμες πινελιές αθώας ονειροπόλησης και πηγαίου αυθορμητισμού. Όταν έγραφα ένιωθα μια κατάλυση του είναι μου και μια ανάταση πνευματική που, πολύ αργότερα, ταξινόμησα μέσα μου με τέτοιους χαρακτηρισμούς, καθώς, τότε, ήμουνα πολύ μικρή για να το αναλύσω περαιτέρω. Ακόμη θυμάμαι με συγκίνηση πως όταν ξαναδιάβασα την πρώτη μου ιστορία αισθάνθηκα μια ελευθερία περίεργη, σα να είχαν εξαφανιστεί τα δέσμια όρια του χωροχρόνου και να είχα μεταφερθεί με το νου, άυλα, σε μια διάσταση όπου κυριαρχεί μόνο το πνεύμα και η ύλη, που μας δεσμεύει περιοριστικά, είναι ανύπαρκτη.
Η βράβευση ενός πονήματος είναι πάντα σημαντική γιατί ουσιαστικά δίνει υπόσταση στο συγγραφέα και τον βγάζει από τη δύσκολη θέση του αυτοπροσδιορισμού. Πως δέχτηκες τις διακρίσεις σου; Τι συναισθήματα σου γέννησαν;
Η αλήθεια είναι ότι οι αναγνώστες αγκάλιασαν το Άνθος της Ιεριχούς και εκφράζονται γι’ αυτό με θερμά λόγια, ενθουσιασμένοι από την πλοκή και την αγωνία της συνέχειας που τους παρασύρει να το τελειώσουν έστω κι αν ξενυχτήσουν και την άλλη μέρα νυστάζουν στη δουλειά! Με γεμίζει λοιπόν με συγκίνηση και μεγάλη ευχαρίστηση η συνειδητοποίηση ότι το πρώτο μου πόνημα έχει καταφέρει να αγαπηθεί από όσους το έχουν γνωρίσει. Δέχομαι όμως τις διακρίσεις μου και με ένα έντονο συναίσθημα ευθύνης για το επόμενο συγγραφικό μου έργο ακριβώς επειδή ξεχώρισε το Άνθος της Ιεριχούς και πολλοί αναγνώστες μού λένε πως ανυπομονούν να διαβάσουν το επόμενο βιβλίο μου, προσδοκώντας να είναι το ίδιο, αν όχι περισσότερο, συναρπαστικό.
Η εποχή είναι πρόσφορη για νέους συγγραφείς; Η λογοτεχνία μπορεί να επιβιώσει ή τα ανθρώπινα ενδιαφέροντα άλλαξαν;
Η εποχή που διανύουμε, δυστυχώς, είναι πάρα πολύ δύσκολη για τους νέους συγγραφείς, γιατί δεν είναι ευρέως γνωστοί και τα βιβλία τους δεν προτιμούνται ως επί το πλείστον από τους αναγνώστες, όσο καλά κι αν είναι. Επίσης, το αναγνωστικό κοινό έχει μειώσει κατά πολύ την αγοραστική του επιθυμία λόγω της κορύφωσης της οικονομικής κρίσης που το υποχρεώνει να παλεύει για την επιβίωσή του και να περιορίζει αισθητά τη διάθεσή του για αγορά βιβλίων. Παράλληλα, ζούμε στην εποχή που η τεχνολογία είναι στο απόγειό της και οι άνθρωποι, κυρίως οι νέοι, ασχολούνται όλη μέρα με το κινητό και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οπότε έχει παραγκωνιστεί αισθητά η ανάγνωση βιβλίων καθώς η ενασχόληση με τα κινητά η την τηλεόραση δεν προϋποθέτει πνευματική προσπάθεια, αλλά ξεκούραστη και παθητική αποδοχή πληροφοριών. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν αξιόλογοι εκδοτικοί οίκοι που προσπαθούν να κρατούν τη λογοτεχνία σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο προβολής και προώθησης, με προσφορές σε παλιότερες εκδόσεις, με χαμηλές τιμές και εκπτώσεις στις πιο πρόσφατες, με την αναζήτηση νέων μοντέλων έκδοσης όπως είναι τα ηλεκτρονικά βιβλία που έχουν πολύ χαμηλό κόστος, ώστε να δίνονται κίνητρα στους αναγνώστες για να διαβάζουν λογοτεχνικά έργα. Επιπλέον, ενεργοί λογοτέχνες και φορείς διοργανώνουν λογοτεχνικές δράσεις όπως λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και συμμετοχές σε συλλογικές εκδόσεις που μειώνουν κατά πολύ το κόστος της έκδοσης, ενώ παρακινούν τους συγγραφείς για παραγωγή πνευματικού έργου. Το ζητούμενο όμως δεν είναι κατά τη γνώμη μου η απλή επιβίωση της λογοτεχνίας, αλλά η αναγέννησή της και η επιστροφή της στην πρότερη αίγλη και θέση της στις προτιμήσεις του ευρύ κοινού ώστε να παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και στην ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας.
Όποιος διαβάζει ένα βιβλίο ουσιαστικά κάνει ένα ταξίδι. Εσένα ποια βιβλία σε ταξιδεύουν;
Τα βιβλία είναι ατέρμονα ταξίδια στη γνώση, στην αναζήτηση της αλήθειας και στην απελευθερωτική περιπέτεια της ψυχής. Προξενούν δυνατά συναισθήματα στους αναγνώστες, συνοδεύοντας τους σε μυστηριακά μονοπάτια του είναι τους, αναγεννώντας την διανόησή τους.
Όπως όταν γράφω θέλω να ταξιδέψει ο αναγνώστης του βιβλίου μου απόλυτα απορροφημένος και συνεπαρμένος από το μαγικό ιστό που έχω υφάνει, έτσι θέλω να ταξιδεύω κι εγώ όταν διαβάζω άλλα βιβλία. Με φέγγος, ζεστασιά, ζωντάνια, αλήθεια. Γι’ αυτό διαλέγω βιβλία με συνοχή πλοκής, με αδιάσπαστη σύνδεση των γεγονότων που περιγράφουν, με καλοδουλεμένη υπόθεση και με διάσπαρτη την αγωνία της εξέλιξης της ονειροφαντασίας. Προτιμώ να είναι καλογραμμένα, με σωστή γραμματική και συντακτικό, με ωραίο, πλούσιο λεξιλόγιο και φροντισμένο λόγο, ορθό και σαφή. Διαβάζω όλα τα είδη της λογοτεχνίας γιατί όλα είναι σε θέση να καλλιεργήσουν την ψυχή, να την καταστήσουν γόνιμη γνώστρια του πνευματικού φωτός και να χαλαρώσουν τον εγκλωβισμό της από το δεσμωτήριο της ύλης.
Κάποτε οι εν δυνάμει συγγραφείς συναντούσαν τα ινδάλματά τους και τα άκουγαν να εξιστορούν τις συγγραφικές τους ιστορίες, τις καταβολές, τις εμπνεύσεις. Πλέον αυτό γίνεται μέσα από σεμινάρια συγγραφής, δημιουργικά εργαστήρια κτλ. Το γράψιμο τελικά μαθαίνεται;
Θεωρώ ότι υπάρχουν και στην εποχή μας ορισμένοι συγγραφείς που είναι προσιτοί και πρόθυμοι να απαντούν στις συγγραφικές αναζητήσεις των εν δυνάμει συγγραφέων, αν και έχεις δίκιο ότι οι περισσότεροι είτε έχουν αποστασιοποιηθεί από αυτή την επικοινωνία είτε την έχουν συστηματοποιήσει δημιουργώντας αμειβόμενα σεμινάρια γραφής και λογής εργαστήρια που διδάσκουν τεχνικές, τρικ, στήσιμο των ηρώων, μεθόδους οργάνωσης του γραπτού λόγου και πάνω από όλα συνέργεια εντός ενός λογοτεχνικού περιβάλλοντος που διευκολύνει τη μαθητεία της ανακάλυψης των ιδεών και την εξοικείωση με την εξερεύνηση της μυθοπλασίας. Το γράψιμο όμως με την ευρύτερη έννοια του όρου, την αυθόρμητη και συνάμα ερωτεύσιμη, γραπτή απόδοση μιας φανταστικής ιστορίας δεν διδάσκεται επί της ουσίας, γιατί η συγγραφή δεν είναι συστηματοποιημένη γνώση ούτε εμπειρική επιστήμη. Έμπνευση, έμφυτη ικανότητα επιδέξιου και σωστού χειρισμού του γραπτού λόγου με μαεστρία και σαγήνη, συνεχής αναγνωστική ενασχόληση, αμέριστη αγάπη για την συγγραφή και, το κυριότερο, άοκνο και αδιάκοπο γράψιμο είναι αναπόσπαστα συστατικά του γραψίματος που δεν μαθαίνονται. Όταν είχα γνωρίσει την αλησμόνητη εξαιρετική συγγραφέα Άλκη Ζέη, της είχα εμπιστευτεί τις συγγραφικές μου ανησυχίες και την είχα ρωτήσει πώς θα καλυτέρευα την γραφή μου. Μου είχε απαντήσει: «Ο καλύτερος τρόπος για να μάθεις να γράφεις, είναι να γράφεις».
Πόσο επηρεάζει το περιβάλλον ενός παιδιού, από τη δική σου εμπειρία, το κατά πόσον θα αγαπήσει τη λογοτεχνία;
Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για να αγαπήσουν τη λογοτεχνία. Οι αιτίες που ευθύνονται για την αποστροφή των παιδιών προς τα βιβλία είναι πολλές. Μερικές από αυτές είναι η υπερβολική χρήση του υπολογιστή, του κινητού, του play station, της τηλεόρασης και η υποτίμηση της αξίας των λογοτεχνικών αναγνωσμάτων. Επιπλέον, η έλλειψη επικοινωνίας εντός της οικογένειας και ο εγκλωβισμός των γονιών στο αδιάκοπο κυνήγι της οικονομικής επιβίωσης που τους στερεί το χρόνο και τους απομυζά τη διάθεση να ασχοληθούν με την ανατροφή των παιδιών τους, είναι αποτρεπτικοί παράγοντες για να διδαχθούν τα παιδιά την αξία της λογοτεχνίας.
Εγώ θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό, γιατί οι γονείς μου με μεγάλωσαν ανάμεσα στα βιβλία. Μου αγόραζαν παιδική λογοτεχνία χωρίς να υπολογίζουν το κόστος γιατί κατείχαν την αειφόρο γνώση πως η πνευματική τροφοδότηση και η σμίλεψη ενός διευρυμένου νου πρέπει να ξεκινούν από την παιδική ηλικία. Όταν άρχιζα να διαβάζω, ξεχνούσα τα πάντα γύρω μου και γινόμουνα οι ήρωες που ζούσαν στο βιβλίο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της απόλυτης παράδοσης μου στο λογοτεχνικό ταξίδι που εύφραινε την καρδιά μου είναι πως δεν άκουγα τον πατέρα μου να με φωνάζει και, όταν ερχόταν κοντά μου και με σκουντούσε στον ώμο, τιναζόμουνα με απογοητευμένη ανάσα γιατί αναγκαζόμουνα να ρίξω άγκυρα και να παγιδευτώ ξανά στην άχρωμη ρωγμή του προδιαγεγραμμένου παρόντος που, όσο κι αν μου ταίριαζε ως οικογενειακό περιβάλλον, σαφέστατα υστερούσε συγκρινόμενο με το σαλπάρισμα στ’ αφρισμένα συναισθήματα που κυοφορούσα και ευτυχούσα χάρη στην σύμπλευση με τις χάρτινες σκούνες μου.
Τι ετοιμάζεις; Υπάρχει στο μυαλό σου η επόμενη ιστορία που θα οδηγήσει σε βιβλίο;
Έπλασα με πολλή αγάπη και τρυφερότητα τους κεντρικούς ήρωες του Άνθους της Ιεριχούς, τη Ζερμπινέτα και τον Αποστόλη, και φρόντισα να τους δώσω ανθρώπινη υπόσταση σε βάθος και να τους ζωντανέψω με θάρρος, δυναμισμό και αμεσότητα στην εκπληκτική διάδρασή τους με τους αναγνώστες, οι οποίοι τους απολαμβάνουν και τους αντιλαμβάνονται με βάση τις προσωπικές τους υπερβάσεις και επιδράσεις στον απτό κόσμο του θεατού που ζούνε. Γι’ αυτό αποφάσισα να μην παραδώσω τους ήρωες του Άνθους της Ιεριχούς στη θλιβερή λήθη της επιτυχημένης επίλυσης του γόρδιου δεσμού που μια μοίρα τους έταξε για να τους δοκιμάσει, αλλά να τους ενορχηστρώσω ένα ακόμα ακροβατικό σενάριο και να τους παροτρύνω να συνυπάρξουν σε ένα καινούριο, ευμετάβλητο πρίσμα ώστε να δείξουν νέες πτυχές του χαρακτήρα τους, χαράζοντας την πρώρα του δεύτερου ταξιδιού τους για να σαγηνεύσουν εκ νέου τους φίλους αναγνώστες.
Μένει να ετοιμαστεί το νέο μου εγχείρημα, αλλά, επειδή απαιτείται πολύς κόπος και, κυρίως, ελεύθερος χρόνος, θ’ αργήσει αρκετά. Έως τότε, τα λευκά άρμενα του Άνθους της Ιεριχούς θα ανεμίζουν στους άφθαστους ορίζοντες των ψυχών των αναγνωστών, καλωσορίζοντας τους στη δική του δαιδαλώδη αιθερική γοητεία. Καλή ανάγνωση.
Βρείτε τη συγγραφέα εδώ στο fb
