Το Ανατολικό Ζαγόρι βρίσκεται βορειοανατολικά των Ιωαννίνων μέσα σε ένα υπέροχο φυσικό περιβάλλον στο οποίο φωλιάζουν τα 16 μικρά χωριά του. Το ανατολικό Ζαγόρι ανήκει στα πιο ενδιαφέροντα οικοσυστήματα της Ελλάδας με δάση από πεύκα, έλατα και οξιές, άφθονα νερά και ποτάμια που κάνουν την περιοχή ιδανικό τόπο διαβίωσης σπάνιων άγριων ζώων. Εδώ δεν θα δείτε την ιδιαίτερη ηπειρώτικη αρχιτεκτονική που χαρακτηρίζει τα άλλα χωριά του Ζαγορίου, παρ΄όλα αυτά λόγω της φυσικής του ομορφιάς. το Ανατολικό Ζαγόρι έχει χαρακτηριστεί μαζί με το υπόλοιπο Ζαγόρι ως μνημείο πολιτιστικής παραδοσιακής κληρονομιάς.
Το Ζαγόρι χωρίζεται σε τρία γεωγραφικά τμήματα: το Δυτικό, το Ανατολικό και το Κεντρικό Ζαγόρι. Η είσοδος στο Ανατολικό Ζαγόρι βρίσκεται στο χωριό Μπαλτούμα για να βρεθείτε στη συνέχεια στα χωριά Καρυές, Καβαλάρι, Δόλιανη, Ανθρακίτης, Γρεβενίτι , Ελατοχώρι, Μακρίνο, Φλαμπουράρι, Τρίστενο αλλά και την όμορφη Βωβούσα κ.ά.
Η ιστορία της περιοχής ξεκινά από την περίοδο της τουρκοκρατίας όταν τα 14 χωριά του Ζαγορίου βορειοανατολικά των Ιωαννίνων υποτάχθηκαν στο σουλτάνο Μουράτ, έχοντας ως αντάλλαγμα πολλά προνόμια. Στη συνέχεια ακολούθησαν τα χωριά του Δυτικού Ζαγορίου, και τον 17ο αιώνα ενώθηκαν Ανατολικό και Δυτικό Ζαγόρι σε μία αυτόνομη ομοσπονδία 46 χωριών που ονομάστηκε Βιλαέτι του Ζαγορίου.
Οι δοκιμασίες που πέρασαν τα Ζαγοροχώρια κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου πολέμου ήταν πολύ δύσκολες. Τα χωριά του Ανατολικού Ζαγορίου κάηκαν ολοσχερώς από τους Γερμανούς. Πολλοί κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα χωριά τους και να αναζητήσουν καλύτερη τύχη στα μεγάλα αστικά κέντρα. Για το λόγο αυτό στα χωριά του Ανατολικού Ζαγορίου δεν θα δείτε παλιά κτίσματα όπως στο δυτικό και το κεντρικό. Όλα τα κτίσματα είναι καινούργια που όμως διατηρούν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του τόπου.
Μοναδικά αριστουργήματα, ξακουστά σε όλη την Ελλάδα και όχι μόνο, είναι τα πέτρινα γεφύρια του Ζαγορίου. Στα Ζαγοροχώρια θα συναντήσετε πολλά και θα έχετε την ευκαιρία να τα θαυμάσετε και από κοντά. Ο λόγος δημιουργίας τους είναι η επικοινωνία μεταξύ των χωριών η ευκολότερη μετακίνηση των κατοίκων της περιοχής και η ανταλλαγή προϊόντων. Την κατασκευή τους αναλάμβαναν οι ευεργέτες του τόπου και γι΄αυτό πολλά από αυτά έχουν και το όνομά τους. Τα πέτρινα γεφύρια κατασκεύαζαν συντεχνίες μαστόρων, οι κιοπρούληδες όπως τους έλεγαν. Τα γεφύρια ήταν μεγάλης αντοχής, μονότοξα, δίτοξα και τρίτοξα λιθόστρωτα όπως και τα καλντερίμια και στέκουν ακόμα και σήμερα περήφανα πάνω από τα ποτάμια της Ηπείρου θυμίζοντάς μας άλλες εποχές. Θρύλοι και παραδόσεις ποιήματα, τραγούδια αλλά και μοιρολόγια για ανθρώπους που πνίγηκαν στα ποτάμια της περιοχής σώζονται μέχρι σήμερα. Τα γεφύρια αυτά κατασκευάστηκαν μεταξύ 1700 έως 1870 και σήμερα ανήκουν στα διατηρητέα μνημεία.
.jpg)
Κατά την περιήγησή σας στα χωριά του ανατολικού Ζαγορίου σταματήστε στις Βρύσες που θα δείτε μέσα στα χωριά, ή στον κεντρικό δρόμο. Οι βρύσες είναι συνήθως θολωτές κατασκευές που έχουν πεζούλια για τους περαστικούς, αυλάκια για την απομάκρυνση του νερού αλλά και ποτίστρες για τα ζώα. Πρώτος σταθμός στην περιήγησή σας στο Ανατολικό Ζαγόρι θα είναι οι Καρυές που οφείλουν το όνομά τους στις πολλές καρυδιές που υπάρχουν. Κοντά στις Καρυές βρίσκεται το χωριό Καβαλάρι από το οποίο περνάει ο Ζαγορίτικος ποταμός. Κοντά στους Μηλιωτάδες στη συμβολή των ποταμών Βάρδα και Ζαγορίτικου βρίσκεται και το γεφύρι του Καμπέρ Αγά ένα χαμηλό μονότοξο γεφύρι με δύο καμάρες δεξιά και αριστερά. Πήρε το όνομά του από τον Καμπέρ Αγά ο οποίος έδωσε και τα χρήματα για την κατασκευή του. Είναι ιδιαίτερα γνωστό για την παράξενη μορφή του. Κοντά στους Μηλιωτάδες βρίσκεται και το γεφύρι της Τσίπιανης ένα πέτρινο μονότοξο γεφύρι που χτίστηκε το 1875 και χρηματοδοτήθηκε από την κοινότητα του Γρεβενιτίου.
Το Δεμάτι, η Πέτρα, η Ιτέα, η Δόλιανη, ο Καστανώνας, το Μακρίνο, το Γρεβενίτι, το Φλαμπουράρι, το Ελατοχώρι, το Τρίστενο, είναι τα χωριά που θα συναντήσετε κατά την περιήγησή σας στην υπέροχη φύση των χωριών του ανατολικού Ζαγορίου, και στα οποία αξίζει να κάνετε μία στάση να πιείτε τον καφέ σας ή να απολαύσετε ένα γεύμα με παραδοσιακά προϊόντα στις φιλόξενες ταβέρνες τους.
Το Γρεβενίτι είναι το κεφαλοχώρι του Ανατολικού Ζαγορίου χτισμένο σε υψόμετρο 980μ. με μοναδική θέα προς τα χωριά του κεντρικού Ζαγορίου. Στη συνέχεια η Βωβούσα είναι το πιο απομακρυσμένο αλλά και το πιο όμορφο χωριό του ανατολικού Ζαγορίου. Είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πολιτιστική παράδοση της Ηπείρου και βρίσκεται δίπλα στον Εθνικό Δρυμό της Βάλια Κάλντα. Η γειτνίασή της αυτή της δίνει μία παραμυθένια ομορφιά και την έχει κάνει αγαπημένο προορισμό. Από εδώ περνάει ο ποταμός Αώος, χωρίζοντάς τη στη μέση, ενώ την ενώνει το γνωστό γεφύρι της.
Το πανέμορφο γεφύρι της Βωβούσας είναι δωρεά του άρχοντα Αλέξη Μίσσιου από τη Βίτσα το 1748. Η Βωβούσα πήρε το όνομά της από τη βοή των νερών του ποταμού. Οι κάτοικοί της διατηρούν την ενδυμασία, τους χορούς, τα ήθη και τα έθιμα των Βλάχων. Από εδώ μπορείτε να κάνετε κανό-καγιάκ και ράφτινγκ και ακολουθώντας τη ροή του ποταμού Αώου να φτάσετε μέχρι την Κόνιτσα.
Το Ανατολικό Ζαγόρι μπορεί να μην έχει την ομορφιά των παραδοσιακών πέτρινων οικισμών του κεντρικού και του δυτικού, έχει όμως μια ονειρεμένη φύση που μαγεύει τους επισκέπτες. Ο ήχος του νερού των ποταμών που ρέει αδιάκοπα, τα αρώματα και τα χρώματα της φύσης κάνουν την περιοχή έναν μικρό επίγειο παράδεισο.
Γρεβενίτι: Το κεφαλοχώρι του Ανατολικού Ζαγορίου
Το κεφαλοχώρι του Ανατολικού Ζαγορίου, το Γρεβενίτι, απέχει 44 χιλιόμετρα από την πόλη των Ιωαννίνων και είναι χτισμένο σε υψόμετρο 980 μέτρων με εξαιρετική θέα προς τα χωριά του κεντρικού Ζαγορίου. Η φυσική ομορφιά της περιοχής είναι εντυπωσιακή αφού το χωριό περιβάλλεται από δάση και άφθονα τρεχούμενα νερά.
Πολλά σπίτια στο Γρεβενίτι δεν έχουν το χαρακτήρα που συναντάμε στα υπόλοιπα Ζαγοροχώρια, αλλά έχουν διατηρήσει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και στις εκκλησίες και στα καλντερίμια. Η κεντρική εκκλησία του χωριού, η Κοίμηση της Θεοτόκου, βρίσκεται στη μεγάλη πλατεία με τον πλάτανο και το παλιό σχολείο του χωριού. Υπάρχει επίσης και η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου η οποία κοσμείται με τοιχογραφίες-αγιογραφίες του 17ου αιώνα. Σε αυτή την εκκλησία βρίσκεται σήμερα και το νεκροταφείο του χωριού.
Παλαιότερα στο Γρεβενίτι υπήρχαν υπηρεσίες όπως Αστυνομικός Σταθμός, Ταχυδρομείο, Δασονομείο και έδρα μεταβατικού Δικαστηρίου. Υπήρχε επίσης και το Μαλάμειο Νοσοκομείο για τις πρώτες βοήθειες. Δυστυχώς σήμερα λειτουργεί μόνο το Ταχυδρομείο.
Το Γρεβενίτι, όπως και άλλα χωριά του Ζαγορίου, έχει χαρακτηριστεί «Μαρτυρικό χωριό» γιατί την περίοδο της Γερμανικής κατοχής πυρπολήθηκε τρεις φορές από του Γερμανούς. Καταστράφηκαν πάρα πολλά σπίτια, ενώ πολλοί ήταν οι κάτοικοι που εκτελέστηκαν. Από το 1991 μάλιστα έχει κατασκευαστεί στο χωριό μνημείο στο οποίο αναγράφονται τα ονόματα των εκτελεσθέντων κατοίκων.
Σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από το χωριό υπάρχει η Μονή Βοτσάς ή Βουτσάς, η οποία είναι η αρχαιότερη μονή του Ζαγορίου, γνωστή και ως Παναγιά Πωγωνιώτισσα. Χτίστηκε τον 7ο αιώνα από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πωγωνάτο. Δυστυχώς από την αγιογραφία του ναού σώζεται μόνο η δυτική πλευρά του πρόναου επειδή η υπόλοιπη καταστράφηκε με την πυρπόληση της μονής από τους Γερμανούς το 1943.
Άλλα αξιοθέατα στην περιοχή του Γρεβενιτίου είναι το Γεφύρι της Τσίπιανης, και η μικρή «λίμνη με τα νούφαρα». Υπάρχουν και αρκετές πέτρινες βρύσες που είναι ιδιαίτερα παραδοσιακές με τα κρυστάλλινα τρεχούμενα νερά τους.
Καταπράσινο τοπίο στο Ελατοχώρι
Eίναι ένα πανέμορφο ορεινό χωριό, χτισμένο σ’ ένα καταπράσινο τοπίο, περιτριγυρισμένο από πεύκα, έλατα, πλατάνια, καρυδιές οξιές και άλλα δέντρα. Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Τσούκα – Τζίνα (μυτερή κορυφή), σε υψόμετρο 1.050 μέτρων. Το Ελατοχώρι διοικητικά ανήκει στο δήμο Ανατολικού Ζαγορίου και απέχει 57 χιλιόμετρα, από τα Ιωάννινα.
Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Τσερνέσι, όνομα με το οποίο αναφέρεται και στο παραδοσιακό τραγούδι Φεζοδερβέναγας ‘‘…και στο Τσερνέσι ξημέρωσες’’. Επίσης στο Ελατοχώρι, ανήκει ο συνοικισμός του Δίλακκου, που παλαιότερα ονομαζόταν Σέσιο.
Την αρχή του χωριού, ο Ι. Λαμπρίδης την τοποθετεί στον 19ο αιώνα, ενώ το 1913 σύμφωνα με τον επιθεωρητή Καθάρειο, το χωριό είχε 250 κατοίκους και 33 μαθητές. Σήμερα, το Ελατοχώρι έχει περίπου 80 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται με την γεωργία και την υλοτομία. Το καλοκαίρι, οι κάτοικοι αυξάνονται και δίνουν άλλο αέρα στο χωριό και ιδιαίτερη χαρά, στους μόνιμους κατοίκους. Επίσης τα πανηγύρια, φέρνουν αρκετό κόσμο στο χωριό, τα οποία γίνονται στις 21 Μαΐου (Αγίου Κωνσταντίνου) και 6 Αυγούστου (Σωτήρος).
Οι επισκέπτες στο Ελατοχώρι, μπορούν να επισκεφθούν τις τρεις εκκλησίες του χωριού, τον Άγιο Γεώργιο, την Κοίμηση της Θεοτόκου και τον Αη – Λιά. Ενώ, στο Δίλακκο τον Άγιο Αθανάσιο. Μπορείτε να επισκεφτείτε τα ποτάμια που βρίσκονται γύρω από το χωριό και τις λίμνες, για να ψαρέψετε και να θαυμάσετε τα όμορφα τοπία. Στο χωριό λειτουργεί ξενώνας και καφενείο.
Φλαμπουράρι: Περιτριγυρισμένο από δάση
Ένα ακόμη σημαντικό χωριό του Ανατολικού Ζαγορίου είναι το Φλαμπουράρι, το οποίο είναι κτισμένο στις πλαγιές του όρους Τσούκα Ρόσα, σε υψόμετρο 1000 περίπου μέτρων, μέσα σε πυκνή βλάστηση και άφθονα τρεχούμενα χωριά. Σήμερα ανήκει διοικητικά στον Δήμο Ανατολικού Ζαγορίου και από την 1-1-2011 θα ανήκει στον νέο ενιαίο Δήμο Ζαγορίου. Σε αναφορές τους οι Πουκεβίλ, Λαμπρίδης, Κρυστάλλης και άλλοι κάνουν λόγο ότι το χωριό αυτό το κατοικούσαν οικογένειες βλάχων και κατά συνέπεια αποτελεί ένα ακόμη από τα βλαχόφωνα χωριά του Ζαγορίου.
Τον 18ο αιώνα το χωριό βρισκόταν σε πλήρη ανάπτυξη και αναφέρεται ότι κατοικούσαν εκεί 900 περίπου οικογένειες. Την περίοδο της γερμανικής κατοχής (1941-1944) το χωριό, όπως και τόσα άλλα στο Ζαγόρι, πυρπολήθηκε και κάηκε μεγάλο μέρος του, με αποτέλεσμα να μην έχει διατηρήσει στο σύνολό του την παραδοσιακή ζαγορίσια αρχιτεκτονική. Μετά τον πόλεμο ακολούθησε την μοίρα των υπολοίπων χωριών της περιοχής και συρρικνώθηκε ο πληθυσμός του αφού πολλοί από τους κατοίκους του ξενιτεύτηκαν για να ζήσουν μια καλύτερη ζωή. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ο πληθυσμός του ήταν 88 κάτοικοι ενώ, λόγω της καταστροφής που υπέστη από τους Γερμανούς, έχει χαρακτηρισθεί ως Μαρτυρικό Χωριό.
Το σημαντικότερο αξιοθέατο του χωριού είναι η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, η οποία είναι κτισμένη το 1774. Σήμερα, υπάρχει ανοικοδόμηση στο χωριό και αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη, όπως και στα υπόλοιπα χωριά του Ανατολικού Ζαγορίου. Να σημειώσουμε εδώ ότι, όποιος θέλει να πάει από τα Γιάννενα ή από το Μέτσοβο προς τη Βοβούσα, θα περάσει οπωσδήποτε κι από το Φλαμπουράρι, αφού είναι πάνω στο δρόμο που οδηγεί στο γειτονικό αυτό χωριό και από εκεί καταλήγει στα Γρεβενά.
Σε περίπτωση λοιπόν που επισκεφθείτε το Ανατολικό Ζαγόρι, μην παραλείψετε να περάσετε και από το Φλαμπουράρι. Αξίζει να αφιερώσετε λίγο από το χρόνο σας, για να γνωρίσετε το χωριό και επιπλέον να απολαύσετε τα πανέμορφα και πυκνά δάση που το περιβάλλουν.
Η λίμνη με τα νούφαρα
Είναι γωνιές ξεχωριστές. Μικρά θαύματα της φύσης. Γωνιές του τόπου μας. Άλλες γνωστές κι άλλες άγνωστες. Όλες όμως με τη δική τους ξεχωριστή γοητεία. Με τη δική τους ομορφιά. Μια τέτοια γωνιά βρίσκεται κρυμμένη στο πανέμορφο Γρεβενίτι. Είναι η λίμνη Ζορίκα, η λίμνη που γεμίζει με νούφαρα κάθε χρόνο και αποτελεί ένα μοναδικό θέαμα μέσα στην απέραντη γοητεία του πράσινου. Η λίμνη βρίσκεται ανάμεσα στο πλούσιο δάσος της περιοχής και μπορεί να εξελιχθεί σε έναν από τους πιο όμορφους προορισμούς στο Ανατολικό Ζαγόρι.
Ειδικά προς το τέλος της άνοιξης όταν και ανθίζουν τα νούφαρα η ομορφιά είναι μοναδική. Μόλις τέσσερα χιλιόμετρα από το Γρεβενίτι, στη διασταύρωση του επαρχιακού δρόμου που οδηγεί στη λίμνη των πηγών Αώου, αξίζει μια στάση. Ο τόπος θα σας αποζημιώσει. Οι εικόνες, το άρωμα, τα χρώματα. Και σίγουρα αυτή η φορά δεν θα είναι η τελευταία.
Η Μονή Βουτσάς
Η Μονή Βουτσάς βρίσκεται στο χωριό Γρεβενίτι στο Ανατολικό Ζαγόρι . Από το χωριό ένας χωματόδρομος 5 χλμ. οδηγεί προς τη μονή. Είναι αφιερωμένη στη Θεοτόκο Μαρία και γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Ιδρυτής της Μονής Βουτσά φέρεται ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ’ ο Πωγωνάτος. Η Μονή καταστράφηκε από τους Τούρκους το 15ο αιώνα και ξανά χτίστηκε το 1680. Οι Γερμανοί την έκαψαν το 1943 κατά τη διάρκεια της κατοχής όπως και όλο το χωριό, το οποίο έχει χαρακτηρισθεί «Μαρτυρικό». Το εσωτερικό του ναού, είναι τοιχογραφημένο από τον ιερέα Αθανάσιο και τους μοναχούς Αντώνιο και Νικόδημο (1680 – 1769).
Πηγές:
- http://iliochori.blogspot.gr
- http://greveniti.blogspot.gr/
- http://elatochoriioa.blogspot.gr/
- ert.gr
- wikipedia.org
- epiruspost.gr
Σύνταξη κειμένου: Μίλτος Γήτας
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
