Γυάρος: το Kολαστήριο του Αιγαίου

Γυάρος

Η Γυάρος βρίσκεται στο Αιγαίο Πέλαγος και ανήκει στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Κυκλάδων. Περιβάλλεται από τα πιο γνωστά σε εμάς νησιά, Άνδρο, Σύρο, Τήνο, Κύθνο και Κέα και έχει έκταση περίπου 17 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το νησί είναι ακατοίκητο και σε αυτό συμβάλλει το γεγονός, ότι είναι άνυδρο και εκτείθεται σε έντονα καιρικά φαινόμενα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο έντονος άνεμος, που πνέει στο νησί και δυσκολεύει την πρόσβαση σε αυτό. Περιστασιακά την επισκέπτονται μερικοί ψαράδες ή κυνηγοί, καθώς η άγρια φύση, που παραμένει αμόλυντη από ανθρώπινες παρεμβάσεις, διευκολύνει το σκοπό τους.

Γυάρος

Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Διοκλητιανός, η Γυάρος χρησιμοποιούταν ως τόπος εξορίας. Η ιδιότητα αυτή επανήλθε κατά την πιο σύγχρονη εποχή, δηλαδή το 1947-1952, από το 1955 εώς το 1961 και από το 1967 μέχρι το 1974. Στο νησί έφτασαν, τότε, οι πολιτικοί κρατούμενοι του εμφυλίου και αργότερα εκτοπίστηκαν εκεί όλοι οι δημοκράτες, οι κομμουνιστές, μέλη της Εθνικής Αντιστάσεως κοκ. -όλοι, δηλαδή, οι πολέμιοι της δικτατορίας.

Advertising

Advertisements

Γυάρος

Η Γυάρος έγινε γνωστή ως “Το Νταχάου της Ελλάδος”. Δικαιολογημένα, βέβαια, της αποδόθηκε αυτή η ονομασία, καθώς η φυλακή, που κατασκευάστηκε το 1947, χτίστηκε σπιθαμή προς σπιθαμή από τους εξόριστους του εμφυλίου πολέμου. Η αρχιτεκτονική της μάλιστα, φέρνει κατά πολύ σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Μάλιστα λέγεται, πως κατά την περίοδο της χούντας των συνταγματαρχών, έφτασαν να εκτοπιστούν περίπου 22.000 άτομα χωρίς κατηγορία, αλλά ως “προληπτικό μέτρο”. Χαρακτηριστικό του φυλάκιου αποτελεί το κόκκινο τούβλο, με το οποίο το κατασκεύασαν σε συνδυασμό με τσιμέντο και θαλασσινό νερό.

Διαβάστε επίσης 17 Νοεμβρίου: 44 χρόνια μετά

Γυάρος

Ενώ ο τύπος τότε, μάλιστα, διέδιδε, πως οι κρατούμενοι βρίσκονται υπό ευνοικές συνθήκες, συνέβαινε το ακριβώς αντίθετο. Το φυλάκιο χρησιμοποιούταν ως κέντρο βασανιστηρίων, τόσο σωματικών, όσο και ψυχικών. Μόνο έτσι, οι “απείθαρχοι επαναστάτες” θα γίνονταν “σωστοί Έλληνες”. Διέμεναν σε δωμάτια χωρίς παράθυρα και οι άνδρες σε ξεχωριστούς θαλάμους από τις γυναίκες, κατά ομάδες των τεσσάρων ατόμων στο ίδιο κελί. Όμοιες δηλαδή συνθήκες, σαν σε φυλακή. Το φαγητό τους ήταν προϊόν ζωοτροφών και ζωάλευρων, εισαγόμενων από την Αμερική και το ψωμί τους ήταν ζυμωμένο με αλεύρι και πριονίδι, καθώς το πρώτο δεν υπήρχε σε επαρκή ποσότητα.

Advertising

Γυάρος

Βέβαια, πριν κατασκευάσουν το φυλάκιο, οι εξόριστοι ζούσαν σε πρόχειρες σκηνές και αυτοσχέδια παραπήγματα. Η ανάγκη για στέγαση προέκυψε αργότερα, όταν αποφασίστηκε, ότι στο νησί θα υπάρχει και στρατιωτική φρουρά για φύλαξη των κρατουμένων. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι, οι οποίοι δεν τα κατάφεραν κατά τη διάρκεια των εργασιών. Πέθαναν είτε από τις κακουχίες είτε από εργατικά ατυχήματα. Τα αποτελέσματα της αδιάκοπης 10ωρης -ή και 12ωρης καμιά φορα- εργασίας μέχρι το 1951, ήταν το φυλάκιο, ένα νοσοκομείο, ένας σταθμός ηλεκτρικής ενέργειας και μερικά χαμηλά τολ (=μεταλλικοί χώροι αποθήκευσης ή στέγασης).

Advertising

Γυάρος

Η Γυάρος παύει να αποτελεί τόπο εξορίας κατά το 1952, ενώ φιλοξενούσε 5.426 κρατούμενους. Αφορμή να σταματήσει η λειτουργία του κολαστηρίου αποτέλεσαν οι εκλογές, όμως πραγματική αιτία ήταν η διεθνής κατακραυγή. Όταν γνωστοποιήθηκαν στον υπόλοιπο κόσμο οι συνθήκες διαβίωσης, που επικρατούσαν, τα Ηνωμένα Έθνη ανάγκασαν τους κυβερνώντες να καταργήσουν τη φυλακή και να στείλουν τους κρατούμενους σε φυλακές της Ηπειρωτικής Ελλάδας. Σύμφωνα με τα λόγια του τότε Υπουργού Δικαιοσύνης Δημήτριου Σπυρόπουλου: “Οι συνθήκες, στις οποίες κρατούνται οι εξόριστοι, δυσφημούν τη χώρα μας στον πολιτισμένο κόσμο”. Έτσι, η Γυάρος κλείνει προσωρινά.

Κατά το 1967-1974, την περίοδο δηλαδή της χούντας, στέλνονται ξανά στην εξορία χιλιάδες άνθρωποι, αντίθετοι με το πολιτικό σύστημα. Ανάμεσα τους μάλιστα βρίσκονταν γυναίκες έγκυες, αλλά και παιδιά. Σύμφωνα με τον Κ. Κατσιμπίνη (ιδρυτή του Συλλόγου “Γυάρος – Ιστορική Μνήμη”), ένας από τους κρατούμενους ήταν και ο ποιητής Γ. Ρίτσος. Η αλήθεια για τις συνθήκες συμβίωσης στη Γυάρο -ή στα Γιούρα, όπως την έλεγαν οι κρατούμενοι- έμενε κρυφή ξανά. Αυτή τη φορά από το εγκαθιδρυμένο δικτατορικο καθεστώς.

Ο γερμανικός τύπος κατάφερε, όμως, πετόντας πάνω από τη Γυάρο να αποκαλύψει την αλήθεια με διαπιστευτήριες φωτογραφίες. Την ίδια μέθοδο ακολούθησαν αργότερα δημοσιογράφοι του γαλλικού τύπου. Οι φωτογραφίες εστάλησαν στην Ευρώπη. Έτσι, το καθεστώς των συνταγματαρχών δεν μπορούσαν να καλύψουν ξανά την απάνθρωπη κατάσταση, που επικρατούσε στο νησί. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αποκλειστεί η δικτατορική Ελλάδα από το Συμβούλιο της Ευρώπης, με την κατηγορία καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το νησί μέχρι τώρα θεωρείται απαγορευμένη περιοχή και απαγορεύεται σε αυτό μέχρι και να δένουν αλιευτικά σκάφη. Χρησιμοποιήθηκε, ως πεδίο βολής από το πολεμικό ναυτικό για ένα διάστημα, όμως η τακτική αυτή έχει διακοπεί εδώ και 10 περίπου χρόνια. Το νησί, πλέον, προστατεύεται από την περιβαλλοντική οργάνωση WWF. Ανακάλυψαν, ότι η Γυάρος αποτελεί καταφύγιο για το 15% του παγκοσμίου πληθυσμού της φώκιας Monachus Monachus. Το γεγονός αυτό δικαιολογείται, αφού τους προσφέρει ηρεμία, μοναχικότητα, τροφή, αλλά και εκατοντάδες σπηλιές, που χρησιμοποιούνται ως καταφύγιο, κατά τη διάρκεια αναπαραγωγής. Παράλληλα, φιλοξενεί κι άλλους σπάνιους οργανισμούς (πχ: πίνα, τρίτωνας κλπ), αλλά αναδεικνύει επίσης και την άγρια μεσογειακή ομορφιά της φύσης. Φαίνεται λοιπόν, ότι η Γυάρος, που ήταν γνωστή ως το “Θανατονήσι” αποτελεί πλέον “Καθρέφτη της Μεσογειακής βιοποικιλότητας”.