Στην καρδιά του αγιομετεωρίτικου τοπίου, σε έναν από τους απόκοσμα επιβλητικούς βράχους του, εντοπίζεται η Ιερά Μονή Ρουσάνου. Ενσωματωμένη πλήρως με το βράχο της, η Μονή αυτή των Μετεώρων αποτελεί ένα από τα έξι τελευταία προπύργια του μοναχισμού στα Μετέωρα. Άραγε ποια τα μυστικά και η ιστορία αυτού του ιδιαίτερου μοναστηριού που προκαλεί δέος και απορία μόνο με την εικόνα του.
Η ονομασία Ρουσάνου
Σχεδόν τίποτα δεν είναι τεκμηριωμένο για την προέλευση του ονόματος Ρουσάνου, του βράχου και κατ’ επέκταση του μοναστηριού. Υπάρχουν, όμως, δυο πιθανές εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη το όνομα δόθηκε προς τιμήν του πρώτου ασκητή που εγκαταβίωσε πάνω στο συγκεκριμένο βράχο (14ος-15ος αιώνας). Η δεύτερη εκδοχή θέλει το όνομα Ρουσάνου να δόθηκε κατευθείαν στο μοναστήρι από τους δυο Ρώσους μοναχούς που εικάζεται ότι το έκτισαν (Russa + νη). Πολλές φορές, βέβαια, η Μονή αναφέρεται και ως Μοναστήρι της Αγίας Βαρβάρας καθώς αποτελεί την προστάτιδα του, που με μεγάλη ευσέβεια εορτάζεται πανηγυρικά στις 4 Δεκεμβρίου.
Το Κτίσμα και η Ιδιαιτερότητα του Βράχου
Το κτίσμα της Μονής Ρουσάνου αποτελείται από ένα συγκρότημά τριών ορόφων με καθολικό, κελιά, δωμάτια υποδοχής, το αρχονταρίκι, την έκθεση και άλλους βοηθητικούς χώρους. Στη βάση του βράχου έχουν χτιστεί επίσης χώροι πολλών χρήσεων, όπως, βιβλιοθήκη και εργαστήρια. Όλο σχεδόν το κτίσμα αποτελεί κατασκευή του 16ου αιώνα καλύπτοντας όλη την επιφάνεια του βράχου πάνω στον οποίο υψώνεται. Ο βράχος της Μονής είναι πολύ ιδιαίτερος καθώς το απότομο, στενό, κατακόρυφο σχήμα του κόβει την ανάσα στον επισκέπτη δημιουργώντας δέος και την αίσθηση ότι το ίδιο το μοναστήρι αποτελεί άνθος και φυσικό μέρος του βράχου.
Η εξέλιξη μέσα στο χρόνο
Το ιστορικό πεδίο και οι χρονολογίες ίδρυσης της Μονής Ρουσάνου είναι θολά. Η παράδοση θέλει το μοναστήρι να ιδρύεται περίπου το 1388 από τους μοναχούς Νικόδημο και Βενέδικτο. Την επίσημη άδεια, όμως, να εγκατασταθούν και να μονάσουν στον βράχο πήραν οι Γιαννιώτες αδελφοί μοναχοί Ιωάσαφ και Μάξιμος από τον ηγούμενο του Μεγάλου Μετεώρου το 1527 με 1529, γεγονός που τεκμηριώνεται ιστορικά. Η εικόνα που αντίκρισαν οι ιερομόναχοι εκείνοι αφού αναρριχήθηκαν στον βράχο ήταν αυτή ερειπίων και χαλασμάτων από την προγενέστερη μοναχική κοινότητα του βράχου. Οι Ιωάσαφ και Μάξιμος ανέλαβαν αμέσως δράση ξεκινώντας τις οικοδομικές εργασίες. Το σημερινό καθολικό, λοιπόν, ολοκληρώθηκε το 1530 χτισμένο πάνω στα ερείπια της προγενέστερης εκκλησίας της Μεταμορφόσεως του Σωτήρος, στο οποίο συνεχίζει να ναι αφιερωμένο το καθολικό
Τα επόμενα χρόνια της ιστορίας της Μονής Ρουσάνου είναι επίσης θολά. Γενικότερα παρατηρήθηκε μια παρακμιακή πορεία της δραστηριότητας της για αρκετό καιρό ενώ το 1940 λεηλατήθηκε. Τη δεκαετία του 80 το μοναστήρι αναστηλώνεται από την 7η εφορία Βυζαντινών αρχαιοτήτων. Ενώ τη διετία 1987-1988 η Μονή Ρουσάνου είναι κλειστή.
Από άβατο γυναικών σε γυναικεία Μονή
Από την ίδρυσή της η Μονή και ο βράχος αποτελούσαν άβατο γυναικών. Το 1986 έρχονται να μονάσουν για λίγο καιρό δύο μοναχές από τη Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κορμπόβου Λαγκαδιάς. Τα επόμενα δύο χρόνια η Μονή Ρουσάνου παραμένει κλειστή, ενώ, στις 28 Οκτωβρίου του 1988 με εντολή του τότε μητροπολίτη Τρίκκης και Σταγών Αλεξίου, η μέχρι τότε ανδρική Μονή Ρουσάνου μετατρέπεται σε γυναικεία. Ήδη καθώς λέγεται από πριν και για χρόνια, όταν το μοναστήρι ήταν κλειστό, το διατηρούσε η γερόντισσα Ευσεβία μέχρι το 1971 που πέθανε. Τώρα πια η σημερινή αδελφότητα με μοναχές από το 1988 αποτελείται από 13 μοναχές με ηγουμένη την μοναχή Φιλοθέη.
Η αρχιτεκτονική της Μονής
Όπως ήδη αναφέρθηκε ο ναός της Μονής Ρουσάνου καλύπτει όλο το πλάτωμα του βράχου σαν φυσική του απόληξη. Μικρός και κομψός, λοιπόν, συνεχίζοντας το στερεό θαύμα της φύσης με στραμμένο το Ιερό Βήμα προς το βορρά κι όχι όπως συνηθίζεται στην ανατολή, ο Ναός αποτελεί κτίσμα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Ο τύπος του ακολουθεί αυτόν των αγιορείτικων κτισμάτων με πολυγωνικό τρούλο και μονόλοβα παράθυρα. Πέρα από την αρχιτεκτονική, όμως, οι αγιογραφίες στο εσωτερικό της Μονής Ρουσάνου προκαλούν εξίσου δέος μέσα από φως που επιτρέπουν τα παράθυρα να τις αναδείξουν.
Η πρόσβαση από τον πρώτο μοναχό έως σήμερα
Πέρα από το δέος του τοπίου, εγείρονται απορίες σχετικά με την πρόσβαση στο μοναστήρι καθώς το θέαμα και η θέση του φαντάζουν απόκοσμα. Σύμφωνα με τις πηγές οι πρώτοι μοναχοί αναρριχήθηκαν ενώ στη συνέχεια την ανάβαση «διευκόλυναν» ανεμόσκαλες και δίχτυα, μια ανάβαση που κρατούσε τουλάχιστον τριάντα λεπτά με μεγάλο δείκτη δυσκολίας. Τώρα πια στην Ιερή Μονή Ρουσάνου οδηγούν τσιμεντένια σκαλοπάτια, ενώ το 1868 είχε κατασκευαστεί και μια ξύλινη γέφυρα, η οποία αντικαταστάθηκε το 1930 από δύο πιο στέρεες γέφυρες που οδηγούν στην Μονή έως σήμερα.
Ένα από τα έξι τελευταία προπύργια του μοναχισμού στα επιβλητικά Μετέωρα, η Ιερά Μονή Ρουσάνου, αποτελεί θαύμα της φύσης και της πίστης. Άλλο ένα μοναδικό Μοναστήρι καμουφλαρισμένο στην κορυφή του άγριου Ελληνικού βράχου, μια ακόμη θυρίδα ιστορίας και πολιτισμού ψιθυρίζει ιστορίες μιας άγνωστης Ελλάδας.
Πηγές:
- http://www.monastiria.gr/thessalia/nomos-trikalon/iera-moni-rousanou/
- http://www.roussanou.gr/Roussanou/Sisterhood.htm
Σύνταξη κειμένου: Μάρω Σαμαρά
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
