Η Κόνιτσα είναι ένας ορεινός χώρος με την ομώνυμη κωμόπολη και τα 42 χωριά. Βρίσκεται στο πιο βόρειο σημείο του Ν. Ιωαννίνων. Συνορεύει ανατολικά με τη Δ. Μακεδονία (Ν. Καστοριάς και N. Γρεβενών) και δυτικά με την Αλβανία. Εκτείνεται από το Γράμμο μέχρι την Τύμφη και από το Σμόλικα ως τη Νεμέρτσικα. Τα βουνά αυτά, καθώς και ο ποταμός Αώος με τους παραποτάμους του, Βοϊδομάτη και Σαραντάπορο, καθορίζουν την ιστορική, την πολιτισμική και οικονομική πορεία του τόπου. Η μικρή κωμόπολη απλώνεται στην πλαγιά του βουνού Τραπεζίτσα, και φτάνει ως τον ποταμό Αώο. H πόλη έχει γύρω στους 3.000 κατοίκους και το όνομά της στα Σλάβικα σημαίνει αλογότοπος (Kόνι=άλογο, τζα=τόπος). Αναφέρεται για πρώτη φορά στο Xρονικό των Iωαννίνων με αυτό το όνομα το 1380.
Μεγαλόπρεπα βουνά, εντυπωσιακές χαράδρες, πολύμορφοι γεωλογικοί σχηματισμοί, πλούσια και πυκνά δάση, ορμητικά ποτάμια, δύσβατα μονοπάτια, μικρές εύφορες κοιλάδες και ανάμεσα σε όλα αυτά η γραφική κωμόπολη της Κόνιτσας με τον κάμπο στα πόδια της και τα πολυάριθμα χωριά στις πλαγιές των μεγάλων βουνών της Βόρειας Πίνδου, συνθέτουν το πολύμορφο τοπίο του Δήμου Κόνιτσας.
Η Κόνιτσα απέχει από τα Γιάννενα 64km, και 40 λεπτά από το Αεροδρόμιο. Η συγκοινωνία με την πρωτεύουσα της Ηπείρου γίνεται με τα λεωφορεία του ΚΤΕΛ και είναι τακτική και άνετη. Η απόσταση από την Αθήνα είναι 550 km και τη Θεσσαλονίκη 350 km. Η σύνδεση με τη Μακεδονία και τη Θεσ/νίκη γίνεται μέσω της εθνικής οδού Ιωαννίνων – Κοζάνης, η οποία στο ύψος της Νεάπολης συναντά την Εγνατία οδό.
Η οικονομία της Κόνιτσας βασίζονταν παραδοσιακά περισσότερο στην γεωργία παρά στην δασοκομία. Ο αγροτικός τομέας εντούτοις είχε παρακμάσει σταθερά από το 1970 μέχρι σήμερα γεγονός που ωθούσε τον πληθυσμό σταθερά σε επαγγέλματα του τριτογενή τομέα. Ο κλάδος της οικοδομικής δραστηριότητας αναπτύχθηκε σταθερά, ενώ γνώρισε έκρηξη μετά τον σεισμό του 1996 στην περιοχή, ανάπτυξη που υποβοηθήθηκε και από την αθρόα προσέλευση μεταναστών από τη γειτονική Αλβανία που προσέφεραν άφθονα εργατικά χέρια στον κλάδο των κατασκευών.
H πόλη του καγιάκ
Η Κόνιτσα θεωρείται η πόλη του καγιάκ και προσφέρει τη δυνατότητα όλο το χρόνο να απολαύσει κάποιος το άθλημα αυτό, αλλά και το ράφτιγκ, την ορειβασία, το αλεξίπτωτο πλαγιάς, την πεζοπορία, το ποδήλατο βουνού. Οι περιπατητές θα χαρούν την ανάβαση και την περιπέτεια στα βουνά του Σμόλικα, του Γράμμου, της Τύμφης. Θα χαρούν τις μυθικές Δρακόλιμνες, την πορεία στη Χαράδρα του Βοϊδομάτη μέσα στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Βίκου Αώου, την πορεία στη Χαράδρα του Αώου και στη Μονή Στομίου, την κοντινή ανάβαση στον Αϊ Θανάση ή τον Προφήτη Ηλία, που αγναντεύει όλο το τοπίο μέχρι τα αλβανικά σύνορα. Μπορεί να αποδράσει στα πανέμορφα χωριά της Κόνιτσας, αλλά και στα κοντινά Ζαγοροχώρια. Μπορεί να επισκεφτεί την περιοχή Μπουραζανίου, να δει την ιστορική Μεσογέφυρα, ανατιναγμένη την 28η Οκτωβρίου 1940, να προσκυνήσει στη Μονή Μολυβδοσκέπαστης. Μπορεί ακόμη να κολυμπήσει στα ιαματικά νερά των Καβασίλων, να ιαθεί στα ατμόλουτρα του Αμαράντου.
Σημαντικές Μονές της περιοχής
Μονή Ζέρμας: Πρόκειται για ένα από τα παλιότερα μοναστήρια της Ηπείρου. Σήμερα, σώζονται το καθολικό, η ωραία μαρμάρινη πύλη με τις ανάγλυφες διακοσμήσεις και μερικοί τοίχοι των κελιών της. Το καθολικό της, τρίκλιτη βασιλική με τρεις τρούλους, είναι μοναδικό στην Ήπειρο, ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, με ξεχωριστές τοιχογραφίες. Κατά την παράδοση η Μονή κτίστηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πωγωνάτο (668 – 685 μ.Χ.), στη γειτονική θέση Παλαιομονάστηρο. Τη σημερινή της μορφή η Μονή απέκτησε κατόπιν ανακαίνισης το 1656.
Μονή Παναγίας Κλαδορμής: Το μοναστήρι βρίσκεται μιάμιση ώρα πεζοπορία από το χωριό της Φούρκας και σε υψόμετρο 1450μ. Το ψηλότερο κτίσμα του είναι το ηγουμενείο, το οποίο μοιάζει σαν πύργος με είσοδο στενή και χαμηλή. Στη δυτική πλευρά του μοναστηριού είναι το χαμηλό κωδωνοστάσι η καμπάνα του οποίου χρονολογείται από το 1863, όταν και κτίστηκε το μοναστήρι.
Μονή Ταξιαρχών Γκούρας: Σε απόσταση 2 χλμ., δυτικά από το Αηδονοχώρι και πάνω σε μια χαρακτηριστική βραχώδη και οχυρή τοποθεσία, βρίσκεται η Μονή Ταξιαρχών Γκούρας,. Η Μονή χτίστηκε στην σημερινή της θέση τον 16ο αιώνα και έχει υπέροχη θέα προς την σμίξη των ποταμών Αώου και Σαραντάπορου, καθώς και στην γύρω περιοχή. Υπήρξε μια από τις περισότερο σημαντικές και πλούσιες μονές της Ηπείρου με μετόχια στη Ρουμανία. Για αιώνες το μοναστήρι υπήρξε το θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο της περιοχής και βοήθησε ποικιλοτρόπως τους κατοίκους των γύρω χωριών σε δύσκολες εποχές. Το καθολικό της Μονής, αφιερωμένο στους Ταξιάρχες, καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους το 1829. Οι προσπάθειες επανακατασκευής του εκ βάθρων, την περίοδο 1854-1857, δεν απέδωσαν καρπούς και έτσι διακρίνονται σήμερα μόνο τα θεμέλια του ναού πάνω σε έναν χαρακτηριστικό ογκώδη βράχο. Σώζεται όμως λίγο πιο πέρα το παρεκκλήσι του Αγίου Χαράλαμπους, που χρονολογείται από τον 17ο αιώνα και έχει αξιόλογες μισοκατεστραμένες αγιογραφίες. Κάτω από το ιερό του ναού υπάρχει θολωτή κρύπτη, βάθους 2 μέτρων, όπου μπορούν να χωρέσουν λίγες δεκάδες άτομα. Στο παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους λαμβάνουν χώρα οι ακολουθίες όταν η Μονή εορτάζει. Η Μονή περικλύεται από ψηλά τείχη, αποκτώντας έτσι φρουριακό χαρακτήρα, ενώ στον περιβολό της, εκτός από τα κελιά των μοναχών, υπήρχαν εργαστήρια και σχολείο που λειτουργούσε από τον 16ο αιώνα. Η Μόνη πανηγυρίζει στις 8 Νοεμβρίου (εορτή των Ταξιαρχών) και στις 10 Φεβρουάριου (εορτή του Αγίου Χαραλάμπους).
Μονή Παναγίας Στομίου: Σε μια από τις πιο εντυπωσιακές τοποθεσίες της χώρας μας, στη χαράδρα του Αώου, ανάμεσα στις απότομες πλαγιές της Τύμφης (υψ. 2497 μ.) και της Τραπεζίτσας (υψ. 2024 μ.) βρίσκεται η Μονή της Παναγιάς Στομίου. Η αρχική θέση του μοναστηριού, που ιδρύθηκε το 1442, βρίσκεται στις απέναντι πλαγιές της Τραπεζίτσας, όπου και διασώζεται η ονομασία «Παλιομονάστηρο». Στη σημερινή του θέση, σε μια υπερυψωμένη έξαρση των χαμηλότερων υψομέτρων των πλαγιών της Τύμφης, μεταφέρθηκε από τον ηγούμενο Κωνσταντίνο, το 1774. Από τη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή της Μονής από το Γερμανικό στρατό το 1943, διασώθηκε μόνο ο ναός. Η Μονή Στομίου αποτελεί σήμερα ενεργό ανδρικό μοναστήρι. Έχει 11 νεόκτιστα κελιά με βοηθητικούς χώρους κι ένα μικρό καθολικό σταυροειδούς τύπου με τρούλο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το τέμπλο με αρκετές βυζαντινές εικόνες και τα λείψανα πολλών αγίων, που μεταφέρθηκαν στη μονή από το Παλαιομονάστηρο. Η επίσκεψη στη μονή γίνεται μόνο με πεζοπορία 2 ωρών από τη γέφυρα της Κόνιτσας. Το μοναστήρι πανηγυρίζει στης 8 Σεπτεμβρίου όπου εκατοντάδες προσκυνητές συρρέουν από την Κόνιτσα και την ευρύτερη περιοχή.
Μονή Αγίων Αναργύρων: Σε απόσταση πεζοπορίας 1,30 ώρας από τη γέφυρα της Κλειδωνιάβιστας, κοντά στο κεντρικό μονοπάτι που διασχίζει το φαράγγι, είναι κτισμένη από το 1658 η μονή Αγίων Αναργύρων. Σήμερα από τη μονή σώζεται μόνο το καθολικό της, περιτριγυρισμένο από χαλάσματα, με περίτεχνο τέμπλο και ωραίες τοιχογραφίες. Το μοναστήρι έχει χαρακτηρισθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Την ημέρα της εορτής των Αγίων Αναργύρων Κοσμά & Δαμιανού (1 Ιουλίου) γίνεται λειτουργία και ακολουθεί γραφικό παραδοσιακό γλέντι στην όχθη του Βοιδομάτη κάτω από τα αιωνόβια πλατάνια.
Μονή Στράτσιανης: Σε απόσταση 20 λεπτών από το χωριό, ανηφορικό μονοπάτι οδηγεί στα ερείπια της Μονής Αγ. Τριάδας Στράτσιανης, η οποία δυστυχώς καταστράφηκε ολοσχερώς γύρω στα 1930. Κοντά στο μοναστήρι υπάρχει εικονοστάσι και πηγή. Το τέμπλο και οι εικόνες της μονής βρίσκονται στην κεντρική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο χωριό. Στη βορειοδυτική πλευρά του γκρεμισμένου καθολικού κτίστηκε, το 1910, ο ναός της Αγίας Τριάδας, στον οποίο φιλοξενούνται περίτεχνες εικόνες και αγιογραφίες.
Μονή Εισοδίων Θεοτόκου: Βρίσκεται σε δασωμένη περιοχή λίγο πιο πάνω από το χωριό Μοναστήρι και φτάνει κανείς εκεί ακολουθώντας αριστερή διακλάδωση του κεντρικού δρόμου, λίγο πριν την είσοδο του χωριού. Στη Μονή, που είναι αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου, οδηγεί επίσης και μονοπάτι από το κέντρο του χωριού. Η Μονή –σύμφωνα με εντοιχισμένη πλάκα- χτίστηκε το 1672, σε διαφορετική θέση από τη σημερινή, στην οποία και ξανακτίστηκε εκ βάθρων με τη σημερινή της μορφή το 1819. Σήμερα, διακρίνουμε το καθολικό, το διπλό καμπαναριό στην είσοδο, τους παλιούς στάβλους, τα διώροφα κελιά, όπου έμεναν μοναχοί μέχρι το 1975 και τα οποία σήμερα χρησιμεύουν ως ξενώνες για τους προσκυνητές, καθώς κι ένα μικρότερο κτίριο που ονομάζεται «του Τούρκου η κρεββάτα» και είναι αφιέρωμα ενός Μουσουλμάνου μπέη. Το καθολικό είναι μονόκλιτη βασιλική, με δύο πόρτες και γυναικωνίτη. Στον κύριο ναό σώζονται δύο πέτρινα μανουάλια του 1831, ξυλόγλυπτο τέμπλο και σπάνιες εικόνες. Δυσάρεστο γεγονός αποτελεί η αρπαγή από το μοναστήρι των οστών αγίων και οσίων. Σε έκτακτες ανάγκες (ξηρασία, ασθένειες) γινόταν περιφορά στο χωριό της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας. Η Μονή γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου, με πανηγυρική λειτουργία.
Εθνικό Πάρκο Βορείου Πίνδου
Στο Εθνικό Πάρκο της Βόρειας Πίνδου περιλαμβάνεται το μεγαλύτερο μέρος της ομώνυμης οροσειράς. Έχει έκταση περίπου 2000 τετ. χλμ. Θεσμοθετήθηκε το 2005, σαν αποτέλεσμα της ένωσης των δύο προϋπάρχονταν Εθνικών Δρυμών, του Βίκου-Αώου και της Πίνδου (Βάλια Κάλντα), που βρίσκονται ο μεν πρώτος στα δυτικά, ο δε δεύτερος στα ανατολικά του σημερινού Εθνικού Πάρκου. Εκτός από τις παραπάνω προστατευμένες περιοχές, στο Εθνικό Πάρκο περιέχονται άλλες 7 περιοχές του δικτύου Natura 2000, ορισμένες από τις οποίες βρίσκονται στην Κόνιτσα (Σμόλικας, Βασιλίτσα) και οι υπόλοιπες σε γειτονικές περιοχές.
Σκοπός της ίδρυσης του Εθνικού Πάρκου είναι η προστασία και η ορθή διαχείριση των οικοσυστημάτων, των οικοτόπων, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας σε συνδυασμό με την ήπια ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών που περιλαμβάνονται σε αυτό. Το Εθνικό Πάρκο περιλαμβάνει περιοχές των Νομών Ιωαννίνων και Γρεβενών. Στα μεγάλα ορεινά συγκροτήματα του Εθνικού Πάρκου συγκαταλέγονται ο Σμόλικας και ο Κλέφτης, η Βασιλίτσα και τα παρακλάδια της Τσούργιακας και Όρλιακας, τα όρη του Λύγκου και η ευρύτερη περιοχή της Βάλια Κάλντα, η Τύμφη με τις δυό χαράδρες του Βίκου και του Αώου, η Τραπεζίτσα, τα βουνά του Κεντρικού και Ανατολικού Ζαγορίου και το Μιτσικέλι. Ολόκληρο το νοτιοανατολικό τμήμα της ευρύτερης περιοχής της Κόνιτσας (Σμόλικας, Βασιλίτσα, Τραπεζίτσα, Τύμφη, κοιλάδα και χαράδρα Αώου, φαράγγι Βοιδομάτη) περιέχεται στο Εθνικό Πάρκο της Βόρειας Πίνδου. Στο Εθνικό Πάρκο περιέχονται εκτάσεις από το Δήμο Κόνιτσας και την Κοινότητα Διστράτου.
Το Εθνικό Πάρκο συγκροτείται από 4 διακριτές ζώνες διαβαθμισμένης προστασίας: τη ζώνη Προστασίας της Φύσης, τη Ζώνη Διατήρησης Οικοτόπων και Ειδών, την καθαυτού ζώνη του Εθνικού Πάρκου και την Περιφερειακή Ζώνη. Όσον αφορά την ευρύτερη περιοχή της Κόνιτσας, στη ζώνη Προστασίας της Φύσης περιέχεται η χαράδρα του Αώου και το φαράγγι του Βοιδομάτη, στη ζώνη διατήρησης οικοτόπων και ειδών περιέχεται το υπόλοιπο τμήμα της οροσειράς της Τύμφης και της Τραπεζίτσας καθώς και οι μεγάλες κορυφές του Σμόλικα. Τα υπόλοιπα τμήματα του Εθνικού Πάρκου περιέχονται στις περισσότερο χαλαρές ζώνες του Εθνικού Πάρκου.
Χαράδρα Αωού
Εκεί που οι νότιες πλαγιές της Τραπεζίτσας και του Ροιδοβουνίου σμίγουν με τις βορειοδυτικές πλαγιές της Τύμφης, σχηματίζεται η μεγαλειώδης χαράδρα του ποταμού Αώου.Στην περιοχή της χαράδρας υπάρχουν ποικίλοι τύποι δασικών οικοσυστημάτων από μακία και παραποτάμια δάση μέχρι οξυές και ρόμπολα. Πολλά μικρά ποτάμια και καταρράκτες κυλούν από τους γκρεμούς προς τον Αώο. Η υψομετρική διαφορά από το ποτάμι ως τις κορυφές αγγίζει τα 2000μ. Το μήκος της χαράδρας είναι συνολικά 8 χιλιόμετρα, ξεκινά από τη μονότοξη γέφυρα του Αώου (1870) και καταλήγει δυτικά του δρόμου Παλαιοσελίου – Βρυσοχωρίου. Το πλάτος της κυμαίνεται από 300 μέτρα ως 2,5 χιλιόμετρα.
Στο ύψος του καταρράκτη του Γράβου βρίσκεται η ιστορική Μονή Στομίου, κτισμένη το 1774. Μονοπάτι από το Βρυσοχώρι ανεβαίνει προς τις κορυφές της Τύμφης μέσω του διασέλου του Καρτερού. Άλλο μονοπάτι ανεβαίνει από το γεφύρι της Κόνιτσας ως τη Μονή Στομίου και συνεχίζει ως τη δρακόλιμνη και την κορυφή Γκαμήλα. Ο ποταμός Αωός είναι γενικά από τους δημοφιλείς προορισμούς για κανό – καγιάκ και ράφτινγκ (προσφέρει διαφορετικά επίπεδα δυσκολίας ανάλογα το τμήμα του ποταμού).
https://www.youtube.com/watch?v=t3mwmqEXy3o
Πηγές:
Σύνταξη κειμένου: Μίλτος Γήτας
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
