Στις υπώρειες της κεντρικής Πίνδου, στα βόρεια Τζουμέρκα, βρίσκεται ένα μικρό αλλά πανέμορφο χωριό το Μιχαλίτσι Ιωαννίνων. Ζει χρόνια τώρα ανάμεσα σε σκληροτράχηλα, αλλά δασωμένα βουνά, και αγριεμένα ποτάμια. Οι κάτοικοι του όλοι μάλαμα, και με υποδειγματική φιλοξενία που φαίνεται ότι κυλά στο αίμα τους. Φόρος τιμής το άρθρο, στην αγαπημένη μου γιαγιά Μαρία, που δεν ζει πια, αλλά πάντα μου έλεγε ιστορίες για την ζωή της εκεί, όπως δεν θα ξεχάσω ποτέ και τα υγρά της μάτια κάθε φορά που μου μιλούσε για το αγαπημένο της χωριό. Ας ξεκινήσουμε το ταξίδι μας παρέα, όπως πάντα, και ανυπομονώ να σας γνωρίσω αυτόν τον μοναδικό τόπο.
Ιστορία
Το Μιχαλίτσι είναι ένα ορεινό χωριό και απέχει περίπου 42 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα. Ανήκει πια στον δήμο Βορείων Τζουμέρκων. Το πώς βγήκε η ονομασία του δεν είναι γνωστή. Το σίγουρο όμως είναι ότι η ρίζα του είναι ελληνική. Τα παλαιοτέρα χρόνια αναγράφονταν και Μιχαλίτζι. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο τόπος κατοικείται από την εποχή του χαλκού. Κατά τους ιστορικούς χρόνους η κατοίκηση πληθαίνει με μεγαλύτερη αύξηση την περίοδο της τουρκοκρατίας. Διάσπαρτα στις γύρω περιοχές υπάρχουν μνημεία από εκείνη την εποχή. Συγκεκριμένα ο πανέμορφος ναός των Αγίων Πάντων στο Μιχαλίτσι φαίνεται, ότι χτίστηκε πάνω σε βάση προχριστιανικού κτίσματος και υπάρχει ένδειξη ότι πιθανών στην ίδια θέση να υπήρχε οχυρωμένη ακρόπολη. Ο Χάμμοντ, γνωστός Άγγλος φιλέλληνας καθηγητής των ελληνικών στο πανεπιστήμιο του Μπρίστολ είχε πραγματοποιήσει έρευνες στον χώρο. Όμως οι έρευνες γενικά δεν είναι πολλές στην περιοχή, που σίγουρα αν είχαν γίνει θα μας έδινε περισσότερες και σημαντικές πληροφορίες.
Το Μιχαλίτσι βρίσκονταν σε σημείο κλειδί καθώς περνούσε ο δρόμος που ένωνε την Ήπειρο με την Θεσσαλία. Την εποχή της ρωμαϊκής κυριαρχίας μέσα από το συγκεκριμένο δρόμο περνούσαν και τα ρωμαϊκά στρατεύματα και κατευθύνονταν από τα Γιάννενα στην Θεσσαλία. Ακόμα και στις μέρες μας συναντάμε τοπωνυμία όπως «Καίσαρ» ή «Φράγκο» που φαίνεται ότι έχουν τις ρίζες τους από εκείνη την περίοδο. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας φαίνεται από έγγραφα του σουλτάνου ότι το χωριό ονομαζόταν και Μιχαλιτσιωτούπολη. Ήταν πολύ πυκνοκατοικημένο, ζούσαν περίπου 400 οικογένειες. Ήταν κατάφυτο από δάση χωρίς να υπάρχουν πέτρες και χαράδρες. Τα σπίτια ήταν όλα ισόγεια με εξαίρεση δυο διώροφα, φτιαγμένα από πέτρα. Το 1656 η πανούκλα όμως κτύπησε και το χωριό με αποτέλεσμα οι περισσότεροι κάτοικοι να χάσουν την ζωή τους. Όσοι επέζησαν αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό με αποτέλεσμα ο τόπος να παραμείνει έρημος και ακατοίκητος. Ακόμα και σήμερα συναντάς απομεινάρια από εκείνη την εποχή.
Μιχαλίτσι και απελευθέρωση
Το Μιχαλίτσι μέχρι την απελευθέρωση του το 1912 παρέμεινε κάτω από τον τουρκικό ζυγό. Από την εποχή του εποικισμού και φτάνοντας μέχρι την δεκαετία του ’70 ο άνδρες του χωριού ήταν οι περισσότεροι κτίστες. Και ήταν μάλιστα τόσοι καλοί που η φήμη τους είχε εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ελλάδα. Η τεχνική τους ήταν μοναδική. Σμίλευαν την πέτρα και της έδιναν ζωή. Πανέμορφα γεφύρια, εκκλησίες, δημοσία κτήρια και αρχοντικά έχουν την σφραγίδα τους. Το Μιχαλίτσι ήταν ένα όμορφο μαστοροχώρι. Τα επόμενα χρόνια πολλοί κάτοικοι άρχιζαν να ασχολούνται με τα γράμματα φέρνοντας την τέχνη του κτιστή σε δεύτερη μοίρα. Στην κεντρική πλατεία του χωριού θα βρείτε το Ηρώο του χωριού. Γίνεται μνεία στους Ήρωες που έδωσαν την ζωή τους στον πόλεμο που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1912-1922.
Δίπλα από το ηρώο υπάρχει η προτομή του Δημήτριου Γ. Κοσμά, Δασκάλου. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς το 1944 στην Καισαριανή. Ήταν ακροναυπλιώτης κομμουνιστής. Είχε αρχικά φυλακιστεί από τον Μεταξά. Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος το 1940 ζήτησε να τον ελευθερώσουν ώστε να πάρει μέρος στον πόλεμο. Όμως δεν τον άφησαν ελεύθερο και παραδόθηκε από την κατοχική κυβέρνηση ,στους Γερμανούς όπου και τον εκτέλεσαν. Το Μιχαλίτσι έχει 5 ναούς. Ο Άγιος Νικόλαος είναι πολύ εντυπωσιακός και όμορφος, χρονολογείται από το 1870 και είναι χαρακτηριστικό μιχαλιτσιώτικο κτίσμα. Το ιδιαίτερο με τον ναό είναι ότι το καμπαναριό του δεν βρίσκεται όπως είθισται δίπλα στον ναό αλλά βρίσκεται στο κέντρο της πλατείας. Το καμπαναριό είναι πολύ όμορφο και φαίνεται η δεξιοτεχνία των ντόπιων μαστόρων.
Οι Ναοί
Ο ναός των Αγίων Πάντων στο Μιχαλίτσι είναι ακόμα παλαιότερος, χρονολογείται το 1836 και φαίνεται όπως είχαμε αναφέρει και παραπάνω ότι στην βάση του προϋπήρχε προχριστιανικό κτίσμα. Ο ναός είναι τρίκλιτος θολωτός με τις τέσσερις κολώνες του να συγκρατούν με τόξα τον κεντρικό τρούλο. Επιπλέον ναοί που μπορείτε να επισκεφτείτε είναι ο ναός της κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο ναός του προφήτη Ηλία σε περίοπτη θέση και τον ναό της ζωοδόχου πηγής. Όπως είναι αναμενόμενο στο χωριό Μιχαλίτσι υπάρχουν διάσπαρτες πολλές φυσικές πηγές, πέτρινα πηγάδια. Οι άνθρωποι τις χρησιμοποιήσουν μέχρι την δεκαετία του ’60 αλλά σταδιακά άρχισαν να γίνονται κάποια έργα ώστε να αποκτήσει το χωριό ύδρευση. Το πιο καλύτερο που έχετε να κάνετε αν βρεθείτε κοντά του είναι να ξεκινήσετε πεζοπορία. Θα βρείτε διάσπαρτα στο χωριό ίχνη από παλαιά κεραμοποιεία που τα παλαιότερα χρόνια κατασκεύαζαν συνήθως οικιακά σκευή καθώς και τέσσερα διδακτήρια που την εποχή της άνθησης του στέγαζε τα δημοτικά σχολεία. Πλέον σήμερα μπορείτε να βρείτε ένα γραφικό πέτρινο ξενώνα που λειτουργεί και σας καφέ ή ταβέρνα.
Άλλα αξιοθέατα στο Μιχαλίτσι
Λίγο πιο έξω από το χωριό αξίζει η επίσκεψη στον αναπαλαιωμένο Νερόμυλο του Αγίου Ιωάννη του βαπτιστή στο ομώνυμο χωριό Βαπτιστής. Το μέρος είναι μαγικό, μέσα στα πλατάνια και με τους ήχους από τα νερά να κατακλύζουν τις αισθήσεις σας. Δίπλα του υπάρχει και μια παραδοσιακή νεροτριβή. Άλλο σημαντικό αξιοθέατο στο Μιχαλίτσι είναι η γέφυρα του Γκόγκου. Η τοποθεσία του μοναδική βρίσκεται στην αρχή της χαράδρας που παραποτάμου του Άραχθου τον Καλαρρύτικο. Είναι μια μεταλλική κρεμαστή γέφυρα η οποία κατασκευαστικέ από τον Γερμανό μηχανικό Κάρολο Βαύκμαν το 1932. Το γεφύρι είναι αφετηρία δραστηριοτήτων στο ποτάμι. Αν βρεθείτε στον Ιερό Ναό του Προφήτη Ηλία η θέα προς το ποτάμι είναι συγκλονιστική. Στο Μιχαλίτσι είναι πολύ όμορφα να βρεθείτε σε περίοδο πανηγυριών με παραδοσιακή μουσική και χορούς. Το πανηγύρι ειδικά τον δεκαπενταύγουστο κρατά δυο μέρες και πραγματοποιείται και στις δυο πλατείες του χωριού.
Όσο σκληρός και αν είναι ένας τόπος τελικά το τελευταίο λόγο των έχουν οι άνθρωποι που ζουν εκεί. Που έχουν την ικανότητα με την ψυχή τους και την καλή τους καρδιά να κάνουν τα σκληρά βουνά να μοιάζουν με πλαστελίνη. Ακόμα και όταν φεύγουν από κοντά του, μέσα στην καρδιά τους, το κουβαλούν πάντα. Όπως η γιαγιά μου, που κάποιες φορές έβλεπες ότι το βλέμμα της χάνονταν, βέβαια τότε δεν μπορούσα να καταλάβω, ότι το μυαλό της ταξίδευε νοερά, στις πανέμορφες κορυφές της Κακαρδίτσας, και της Στρουγγούλας, που βρίσκονταν απέναντι από το αγαπημένο της Μιχαλίτσι και χρωμάτιζαν την ζωή της, κάθε εποχή με διαφορετικά χρώματα και ήχους.
Πηγές:
- wikipedia
- archaiologia.gr
- panathinaeos.com
- voreiatzoumerka.gr
Σύνταξη κειμένου: Δημοσθένης Ζιούλας
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
