Μια από τις πιο γνωστές κεντρικές οδούς της Αθήνας, η οδός Πανεπιστημίου, ξεχωρίζει λόγω των σημαντικών και με αξιοσημείωτη ιστορία κτηρίων που βρίσκονται εκεί. Τρία από αυτά τα κτήρια, τα οποία είναι γνωστά ως η Τριλογία των Αθηνών, είναι τα προπύλαια του πανεπιστημίου, η εθνική βιβλιοθήκη και η ακαδημία. Βρίσκονται περίπου στο μέσον της οδού και προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση και θαυμασμό σε όσους τα αντικρίζουν κυρίως λόγω της επιβλητικότητας τους.
Προπύλαια Πανεπιστημίου Αθηνών
Ένα κομμάτι της τριλογίας αποτελεί το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο, ιδρυθέν το 1837, αποτέλεσε το πρώτο πανεπιστήμιο της Ελλάδας αλλά και των Βαλκανίων. Πρόκειται για ομάδα κτιρίων που σχηματίζουν διπλό «Τ» με δύο ιστορικές αυλές με εξωτερικά αγάλματα τα οποία χαρακτηρίζονται από αυστηρές γραμμές. Σήμερα, λειτουργεί ως έδρα του Πανεπιστημίου, στεγάζοντας την Πρυτανεία, τη Σύγκλητο και την Μεγάλη Αίθουσα Τελετών.
Η ιδέα για την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών ανήκε στον Ιωάννη Καποδίστρια και η υλοποίηση της στον βασιλιά Όθωνα. Ιδρύθηκε με βασιλικό διάταγμα στις 14 Απριλίου του 1837 και εγκαινιάστηκε στις 3 Μαΐου του ίδιου χρόνου. Πρωτοστεγάστηκε στην κατοικία του αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη στη βορειοανατολική πλευρά της Ακρόπολης. Ήταν το πρώτο Πανεπιστήμιο, όχι μόνο του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, αλλά και της Ανατολικής Μεσογείου.
Το Οθώνειον Πανεπιστήμιον, όπως λεγόταν πριν πάρει το σημερινό όνομα Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιον Αθηνών, αποτελούνταν από τέσσερις σχολές: Θεολογίας, Νομικής, Ιατρικής και Τεχνών . Το 1904, η Σχολή των Τεχνών διασπάστηκε σε δύο Σχολές, σε αυτή των Τεχνών και αυτή των Επιστημών, η οποία περιέλαβε τις νέες Σχολές Φυσικής, Μαθηματικών και Φαρμακευτικής. Το 1919 προστέθηκε το τμήμα της Χημείας και το 1922 η Σχολή Φαρμακευτικής ξεχώρισε ως τμήμα. Μια άλλη αλλαγή έγινε όταν στην Ιατρική Σχολή προστέθηκε το τμήμα της Οδοντιατρικής.
Με πρώτο πρύτανη τον Κωνσταντίνο Σχινά, το πανεπιστήμιο είχε αρχικώς 33 τακτικούς και εκτάκτους καθηγητές, 52 φοιτητές και 75 μη εγγεγραμμένους ακροατές, ως επί το πλείστον γηραιούς φουστανελοφόρους αγωνιστές του ’21, δημοσίους υπαλλήλους και μαθητές γυμνασίου.
Εθνική Βιβλιοθήκη
Το μέγαρο της Εθνικής Βιβλιοθήκης οικοδομήθηκε από τις δωρεές των ομογενών επιχειρηματιών αδελφών Παναγή, Μαρίνου και Ανδρέα Βαλλιάνου, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Theophil Hansen. Η χωροθέτησή του στη θέση αυτή προβλεπόταν ήδη από το 1842, στο πλάι του Πανεπιστημίου και της (μελλοντικής) Ακαδημίας, συγκροτώντας ό,τι ονομάστηκε “Αθηναϊκή τριλογία” του νεοκλασικισμού. Η (επονομαζόμενη και “Βαλλιάνειος”) Βιβλιοθήκη θεμελιώθηκε τελικώς το 1887 και ολοκληρώθηκε μόλις το 1902. Η σύνθεση του κτιρίου ακολουθεί τον δωρικό ρυθμό, συνδυαζόμενο με αναγεννησιακού ύφους κλίμακες και είναι κατασκευασμένο με πεντελικό μάρμαρο εδραζόμενο σε πειραϊκή πέτρα (όπως και η προηγηθείσα Ακαδημία), ενώ στην πρόσοψη τοποθετήθηκε ο αδριάντας του Παναγή Βαλλιάνου και στον πρόδομο εκείνοι των αδελφών του, έργα του γλύπτη Γεωργίου Μπονάνου. Τα προβλεπόμενα από το σχέδιο διακοσμητικά γλυπτά στα τύμπανα των αετωμάτων τελικώς δεν εκτελέστηκαν, για οικονομικούς λόγους.
Η βιβλιοθήκη λειτουργεί ως εθνικό βιβλιογραφικό και πληροφοριακό κέντρο της Ελλάδας με κύρια αποστολή της να εκδίδει την αναδρομική και την τρέχουσα Ελληνική Βιβλιογραφία, στην οποία καταγράφεται επίσημα η Εκδοτική Παραγωγή της Ελλάδας και παράλληλα, να παρέχει στο κοινό πληροφορίες σχετικές με τις επιστήμες και τον πολιτισμό που συνδέονται με την χώρα, μέσα από τη συγκέντρωση και την οργάνωση αλλά και την σωστή διαφύλαξη αυτών των πολύτιμων και σπάνιων τεκμηρίων. Επιπρόσθετα, στοχεύει στην πληροφοριακή εξυπηρέτηση και στην ενημέρωση των χρηστών της, στην υποστήριξη των ερευνητικών τους διαδικασιών μέσα από υπηρεσίες και πηγές πληροφόρησης που παρέχει, στη συνεργασία της με άλλους οργανισμούς και ιδιώτες στο εσωτερικό και εξωτερικό καθώς και στην εκπροσώπηση της Ελλάδας στο εξωτερικό για ζητήματα που έχουν σχέση με τους στόχους της.
Ακαδημία Αθηνών
Το μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών δημιουργήθηκε από τις δωρεές του ομογενούς επιχειρηματία της Βιέννης βαρώνου Σίμωνος Σίνα και, μετά τον θάνατό του, της συζύγου του Ιφιγένειας, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Theophil Hansen, ενώ στην επίβλεψη συνεργάστηκε και ο νεοαφιχθείς τότε επί τούτου Ernst Ziller, η περαιτέρω παραμονή του οποίου στην Ελλάδα έμελλε να είναι καθοριστική για την πορεία της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής. Η (επονομαζόμενη και “Σιναία”) Ακαδημία θεμελιώθηκε το 1859 και ολοκληρώθηκε μόλις το 1885. Η σύνθεση του κτιρίου ακολουθεί τον ιωνικό ρυθμό και είναι κατασκευασμένο με πεντελικό μάρμαρο εδραζόμενο σε πειραϊκή πέτρα , ενώ σε δύο υψηλές ιωνικές κολώνες εκατέρωθεν τοποθετήθηκαν τα αγάλματα της Αθηνάς και του Απόλλωνα, έργα του Ελληνοβαυαρού γλύπτη Λεωνίδα Δρόση, ο οποίος σχεδίασε και τα καθήμενα αγάλματα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη υπεράνω της εξωτερικής κλίμακας (τα οποία όμως κατασκευάστηκαν μετά τον θάνατό του).
Παρά την αποπεράτωσή του φερώνυμου κτιρίου, το ζήτημα του θεσμού της Ακαδημίας επρόκειτο να μείνει εκκρεμές επί μια ακόμη τεσσαρακονταετία, μέχρι την ίδρυσή της το 1926, επί δικτατορίας Πάγκαλου. Στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα, το κτίριο παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό αχρησιμοποίητο, με εξαίρεση τη στέγαση σε ορισμένους χώρους του Νομισματικού Μουσείου και των Γενικών Αρχείων του Κράτους (η φιλοξενία των τελευταίων εκεί συνεχίστηκε κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του 20ού αιώνα), ενώ υπήρξε και σκέψη (το 1888) να αξιοποιηθεί ως ξενώνας διακεκριμένων επισκεπτών.
Πηγές:
- http://www.ert.gr/radiotileorasi/politismos-radiotileorasi/mouseia-radiotileorasi/panepistimio-athinon-mas-xenagi-stin-athinaiki-trilogia/
- https://www.cup.gr/book/to-panepistimio-athinon-ke-i-istoria-tc/
- http://www.nlg.gr/el/node/7
- http://www.thetoc.gr/politismos/article/akadimia-athinwn-i-istoria-enos-megalou-pneumatikou-idrumatos
Σύνταξη κειμένου: Κωνσταντίνα Κοντογιάννη
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
