Φροντίδα εαυτού:
Τι σημαίνει άραγε φροντίδα εαυτού; Είναι στην ουσία μερικές στιγμές δραπέτευσης από την ίδια τη ζωή; Στιγμές χαλάρωσης, μακριά από προβλήματα και σκέψεις; Ή μήπως είναι ακριβώς το αντίθετο; Μια βαθιά βουτιά γνωριμίας με το είναι μας. Με αυτό που μας συμβαίνει, με τον ίδιο μας τον εαυτό. Η ζωή μας μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα ταξίδι. Ένα ταξίδι που επιλέγουμε εμείς αν θα οδηγούμε ή αν θα είμαστε απλώς συνοδηγοί χαζεύοντας τη θέα. Κάποιοι άνθρωποι επιλέγουν «συνειδητά» να βρίσκονται στη θέση του συνοδηγού. Η ευθύνη πως οι ίδιοι κατευθύνουν τη ζωή τους και κρατούν το τιμόνι αυτού του ταξιδιού, τους τρομάζει. Στην ουσία αναφερόμαστε σε μία βαθύτερη ανάγκη τους να εξαρτώνται από τους άλλους αφήνοντας αυτούς να τους φροντίζουν και να «οδηγούν» την ίδια τους τη ζωή και τις επιλογές τους.
Πόσο δύσκολο όμως είναι να ορίζει κάποιος άλλος κάθε προορισμό σου; Nα ορίζει την ευτυχία σου, τις επιλογές σου και το κάθε σου ταξίδι; Nα μην μπορείς να φροντίσεις μόνος σου τις ανάγκες σου, τον εαυτό σου, και να εξαρτάσαι από τρίτους. Και όταν αυτοί φύγουν από τη ζωή, τότε τι; Δεν ξαναταξιδεύεις; Ή, η ζωή σου απλά παύει να έχει νόημα και προορισμό;
Οι ρίζες της φροντίδας του εαυτού:
H φροντίδα του εαυτού μας, δεν είναι κάτι έμφυτο. Είναι κάτι που διδαχθήκαμε από τα πρώτα στάδια της ζωής μας. Πρόκειται στην ουσία για μία εσωτερίκευση της φροντίδας την οποία δεχθήκαμε από τους γονείς μας. Μέσα από αυτή δημιουργήσαμε μια εικόνα του πώς είναι να φροντίζουμε τον εαυτό μας αλλά και τους άλλους. Μια εικόνα που στην ενήλικη ζωή μας έχει πια αποκρυσταλλωθεί σε μία σταθερή μορφή και ορίζει τον τρόπο που κινούμαστε και το πόσο εν τέλει προσφέρουμε σε εμάς του ίδιους. Ο τρόπος που μας φρόντιζαν ως παιδιά επηρέασε τις αντιλήψεις και τα συναισθήματά μας. Καθώς επίσης, έπλασε την προσωπική μας ιστορία σε σχέση με αυτό το θέμα. Οι ρίζες κατά συνέπεια της αυτο-φροντίδας, βρίσκονται στην παιδική μας ηλικία. Από εκεί αντλούμε πόρους για τον τρόπο και την ποσότητα της φροντίδας που δίνουμε καθημερινά σε εμάς τους ίδιους.
Υπέρ-φροντίδα και παραμέληση: συνώνυμα ή αντίθετα
Παραμέληση:
Δε μεγαλώσαμε όλοι με τον ίδιο τρόπο. O τρόπος ανατροφής μπορεί να διαφέρει ακόμα και σε παιδιά που μεγάλωσαν στην ίδια οικογένεια. Το κράτημα της μητέρας (holding) από τα πρώτα μας βήματα καθορίζει τις ανάγκες μας για υποστήριξη και φροντίδα για την υπόλοιπη ζωή μας. Η παραμέληση του παιδιού στα πρώτα αυτά στάδια, είναι ένας από τους βασικούς λόγους που το άτομο δεν είναι σε θέση να φροντίσει τον εαυτό του και τις ανάγκες του μεταγενέστερα. Με άλλα λόγια, το παιδί δεν είναι σε θέση να δώσει στον εαυτό του κάτι το οποίο δεν έχει πάρει, κάτι το οποίο δεν έχει διδαχθεί. Αυτό το άτομο, δυσκολεύεται να αναγνωρίσει πώς νιώθει και κατ’ επέκταση να δώσει στον εαυτό του αυτό που έχει πραγματικά ανάγκη. Αν δεν ξέρουμε και δεν αναγνωρίσουμε τι μας λείπει, δεν μπορούμε να καλύψουμε το κενό μας και να φροντίσουμε τις πληγές μας.
Τα άτομα που μεγάλωσαν σε περιβάλλοντα με έλλειψη φροντίδας και συναισθηματικής ανταπόκρισης έλαβαν το μήνυμα πως δεν αξίζουν τη συνεχή προσοχή κάποιου. Με άλλα λόγια, πως κάτι πράττουν λάθος και γι’ αυτό λαμβάνουν αυτή τη συμπεριφορά. Σήκωσαν αυτό το φορτίο και παρέα μ’ ένα φυλακισμένο σύνολο ασυνείδητων πεποιθήσεων και ελλείψεων προσπάθησαν να παλέψουν και να οδηγήσουν μόνοι τους τη ζωή τους. Χωρίς να δίνουν σημασία στο τι θέλουν, τι ζητούν, τι έχουν ανάγκη. Μοιάζει σαν να έκοψαν κάθε επαφή με τον εσωτερικό τους εαυτό και με αυτόν τον τρόπο δε χρειάζεται ούτε να τον ακούν, ούτε να τον φροντίζουν. Όπως έκαναν οι ίδιοι τους οι γονείς κάποια χρόνια πίσω.
Έλλειψη φροντίδας και ενήλικη ζωή:
Η έλλειψη προσοχής από τους άλλους έγινε στην ουσία έλλειψη προσοχής προς τον ίδιο τους τον εαυτό. Τα άτομα αυτά έμαθαν να προχωρούν και να οδηγούν τη ζωή τους γιατί η ζωή τους έμαθε πως κανείς άλλος δε θα το κάνει για εκείνα. Το κενό όμως της φροντίδας και της επαφής με τον ίδιο τους τον εαυτό θα είναι για πάντα εκεί, μέσα τους και θα το κουβαλάνε. Όσο μακριά και αν έφυγαν από τους ανθρώπους που τους το δημιούργησαν. Γιατί πέρα από τον εαυτό τους θα δυσκολεύονται να φροντίσουν και να σταθούν σε οποιοδήποτε άνθρωπο έρθει κοντά τους. Και αυτό θα τους αφήνει μόνους. Εγκλωβισμένους σε εθισμούς, σε στρατηγικές απόσυρσης και αποφυγής καθώς και σε άχρηστες ανάγκες ώστε να μη χρειαστεί ποτέ να γυρίσουν και να φροντίσουν τις πραγματικές… τις δικές τους… αυτές που κρύβουν μέσα τους… Τον ίδιο τους τον εαυτό.
Υπέρ-φροντίδα:
Θαρρεί κανείς πως τα παιδιά που πήραν υπερβολική φροντίδα είναι σε θέση να δώσουν αυτό που έλαβαν με τόση αγάπη, πίσω στον εαυτό τους. Ωστόσο η συνεχώς προσαρμοσμένη στις ανάγκες τους παρουσία αποτελεί μια συνθήκη που εν τέλει δημιούργησε σε αυτά τα άτομα μια αυταπάτη. Την αυταπάτη της ενότητάς τους με τη μητέρα και τη δημιουργία του αισθήματος πως θα είναι εκεί για πάντα να τα προστατεύει καθώς και ότι δεν είναι ικανά να το κάνουν μόνα τους. Η σταδιακή απομάκρυνση αυτής της φιγούρας δίνοντας μικρές δόσεις εξωτερικής πραγματικότητας δίνει στο παιδί την ικανότητα να μάθει να πιστεύει στον εαυτό του και να προσπαθεί. Η εγκατάλειψη του απόλυτου συντονισμού μεταξύ μητέρας–παιδιού μπορεί να προσφέρει στο παιδί τη δυνατότητα να έρθει σε επαφή με το συναίσθημα της ανοχής στην απουσία της, αλλά και με την παρηγοριά της επιστροφής της. Δίνοντας έτσι, μια μικρογραφία για τη μετέπειτα ζωή.
Στις περισσότερες περιπτώσεις τα άτομα που έλαβαν αυτό το είδος φροντίδας του εαυτού δεν έμαθαν ποτέ να αναπτύσσουν το δικό τους τρόπο ώστε να ικανοποιούν οι ίδιοι τις ανάγκες τους. Ίσως στην ουσία επειδή κανείς δεν του άφησε να προσπαθήσουν. Δεν μπόρεσαν να πιστέψουν ποτέ ότι είναι σε θέση να καταφέρουν να ανακουφίσουν τον εαυτό τους, μόνοι τους. Μεγάλωσαν με την πεποίθηση πως οι άλλοι οφείλουν να καλύψουν τις συναισθηματικές τους ανάγκες και έφτασαν να απαιτούν από τους γύρω την αγάπη και την φροντίδα που οι ίδιοι δε μπορούν να προσφέρουν στον εαυτό τους. Περιμένοντας όμως από τους άλλους να τους δώσουν μέσα τους νιώθουν τόσο φτωχοί και μόνοι. Πονάνε και δεν ξέρουν αυτόν τον πόνο πού να τον ακουμπήσουν.
Τελικά συνώνυμα ή αντίθετα;
Δύο τόσο διαφορετικοί τρόποι αντιμετώπισης και όμως το συναίσθημα είναι πάλι το ίδιο- δεν είμαι ικανός, δεν αξίζω… Και στην ουσία καμία από αυτές τις προσωπικότητες δεν έμαθε να ακούει τα θέλω της και να τα καλύπτει. Κάποιοι τα έθαψαν και άλλοι επαναδημιούργησαν συναισθηματικές εξαρτήσεις. Μέσα από αυτή την υπέρ-φροντίδα δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν ταυτότητα. Ζουν και περιμένουν από τους άλλους να τους παρέχουν φροντίδα και λόγο ύπαρξης. Αυτή η πείνα για φροντίδα που τους έχει δημιουργηθεί, τους έχει εγκλωβίσει σε συναισθηματικές αγκαλιές συντρόφων μέσα στις οποίες προσπαθούν να αναπληρώσουν την έλλειψη φροντίδας την οποία βιώνουν. Η συντροφική τους σχέση, έχει γίνει ένα είδος μητρικής ή πατρικής αγκαλιάς για εκείνους. Αφήνοντάς τους στην άκρη και περιμένοντας από τους άλλους να τους φροντίσουν πρακτικά και συναισθηματικά. Όπου ξανά την ευθύνη για το ίδιο τους τον εαυτό την έχει πάλι κάποιος άλλος στη ζωή τους.
Φροντίδα εαυτού – ένα ταξίδι προς την ύπαρξη μας:
Αν η ζωή τελικά είναι ταξίδι πόσο εύκολο είναι να αφηνόμαστε ελεύθεροι να επιλέξουμε τον προορισμό χωρίς να περιμένουμε από τους άλλους να το κάνουν για εμάς; Nα φροντίζουμε μόνοι μας τις επιθυμίες μας και τα θέλω μας. Ακούγεται μήπως εγωιστικό; Ή στην πραγματικότητα μας τρομάζει ο φόβος της ευθύνης του να ορίζουμε εμείς τη διαδρομή της ζωής μας. Να ακούμε τον εαυτό μας και να του προσφέρουμε αυτό που πραγματικά του λείπει. Η αυτο-φροντίδα δεν είναι μόνο τα ταξίδια και οι αποδράσεις χαλάρωσης. Η πραγματική φροντίδα του εαυτού ξεκινάει από μέσα μας. Είναι στην ουσία η επιλογή να χτίσουμε μια ζωή από την οποία δε θα αποζητάμε συνεχώς να δραπετεύσουμε. Είναι η επιλογή να έρθουμε πιο κοντά με αυτό που τόσο καιρό αποφεύγουμε.
Να γινόμαστε οι ήρωες της ζωής και όχι τα θύματα εγκατάλειψης. Γιατί αν εσύ παρέχεις τη φροντίδα στον εαυτό σου και όσα χρειάζεται, αυτό ποτέ κανείς δε θα μπορέσει να στο αλλάξει και να στο στερήσει. Να επιλέγουμε να χτίσουμε μια ζωή που όχι μόνο να φαίνεται ωραία όπου την προβάλουμε, αλλά να είναι κιόλας. Να παραιτούμαστε απ’ ότι δεν έχουμε επιλέξει εμείς για τον εαυτό μας και να εκπληρώνουμε τα δικά μας θέλω με αγάπη και στοργή. Αν όχι εμείς τότε ποιος; Να μας αγαπάμε. Να ψάχνουμε τη δική μας αλήθεια. Να φροντίζουμε το παιδί που έχουμε μέσα μας και να το αφήνουμε να διαλέγει προορισμό στο ταξίδι της ζωής.
Κουβαλάμε ένα σεντούκι με όνειρα, επιθυμίες, αγωνίες, φόβους άλλων ανθρώπων και με την πάροδο του χρόνου γίνεται όλο και πιο βαρύ. Ας το ανοίξουμε. Ας κοιτάξουμε τους θησαυρούς του και ας βρούμε κάπου εκεί βαθιά και την πυξίδα που θα μας δείξει τον δρόμο προς τη δική μας ύπαρξη.
Η λύση είναι μέσα μας και η επιλογή για το τιμόνι της ζωής στα χέρια μας.
Πηγές:
- Βρεττού, Υ. (2019). Φροντίζοντας τον εαυτό: από την αυτοφροντίδα στις σχέσεις φροντίδας. Ανακτήθηκε από https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxikis-ygeias/proagogi-psyxikis-ygeias/eveksia/7661-frontizontas-ton-eafto-apo-tin-aftofrontida-stis-sxeseis.html (τελευταία πρόσβαση 21.06.2020)
- Εναλλακτική Δράση. Τι πραγματικά σημαίνει η αυτοφροντίδα; Ανακτήθηκε από https://enallaktikidrasi.com/2018/07/pragmatika-simainei-autofrontida/ (τελευταία πρόσβαση 21.06.2020)
- Πρεκατέ, Β. (2012). Η παραμέληση του εαυτού στους ενήλικες: Αίτια, μορφές, τρόποι αντιμετώπισης. Ανακτήθηκε από https://www.iatronet.gr/ygeia/psyxiki-ygeia/article/17210/i-paramelisi-toy-eaftoy-stoys-enilikes-aitia-morfes-tropoi-antimetwpisis.html (τελευταία πρόσβαση 21.06.2020)
- Σαλπιστής, Σ. (2014). ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ: Όταν η θεωρούμενη αγάπη είναι στην ουσία εξάρτηση. Ανακτήθηκε από http://www.i-psyxologos.gr/sxeseis-exartisi/ (τελευταία πρόσβαση 21.06.2020)
