Ένα από τα πιο αγαπημένα σύμβολα του σύγχρονου ευρωπαϊκού θεάτρου επιχειρούμε να αναλύσουμε αυτή την εβδομάδα. Από τον βορρά, ο λόγος για τον Νορβηγό θεατρικό συγγραφέα Ερρίκο Ίψεν που μεσουράνησε τον 19ο αιώνα. Αληθινός, επαναστατικός, διαχρονικός, ο Ερρίκος Ίψεν θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους πατέρες του σύγχρονου θεάτρου και θεμελιωτής του ρεαλισμού. Βλέπετε, ο θεατρικός αυτός συγγραφέας σε μια τόσο πουριτανή, βιομηχανική και καπιταλιστική κοινωνία επιχείρησε να μιλήσει για συναισθήματα που φέρνουν το βάρος της αλήθειας τους. Και ποια συναισθήματα είναι αυτά; Εκείνα που αντιτάσσονται στην ηθική και την κοινωνική νόρμα της εκάστοτε εποχής.
Ο Ερρίκος Ίψεν (Henrik Ibsen) γεννήθηκε στις 20 Μαρτίου του 1828 στην πόλη Σίεν της Νορβηγίας. Ήταν παιδί μιας εύπορης οικογένειας και ο πατέρας του είχε μια τοπική επιχείρηση. Δυστυχώς το τοπίο αλλάζει για τον Ίψεν, ήταν η επιχείρηση θα πτωχεύσει και θα αναγκαστεί με την οικογένεια του να μετακομίσει σε ένα επαρχιακό σπίτι στο γειτονικό Vernstpop, όπου και θα περάσει πολύ δύσκολα χρόνια. Οι οικονομικές δυσκολίες φουντώνουν και δεν φαίνεται να σταματούν. Έρχεται άλλη μια μετακόμιση για την οικογένεια Ίψεν και η καθημερινότητα τους αλλάζει διαρκώς προς το χειρότερο. Είναι πολύ λογικό να αντιληφθούμε πως οι αλλαγές αυτές επηρέασαν πολύ τον Ίψεν με πολλούς τρόπους που θα δούμε στην συνέχεια. Σε ηλικία 15 ετών, ο Ίψεν θα κάνει την πρώτη του επανάσταση και θα διακόψει το σχολείο. Μετά θα μετακομίσει σε μια γειτονική πόλη για να πιάσει την πρώτη του δουλειά ως βοηθός φαρμακοποιού. Οι μετακινήσεις βρίσκονται πάντα στο επίκεντρο της ζωής του νεαρού Νορβηγού που πλέον αρχίζει να ασχολείται με τα γράμματα και την ανάγνωση βιβλίων για να ξεφεύγει. Στα 18 του θα κάνει το πρώτο του παιδί με μια υπηρέτρια χωρίς να την παντρευτεί. Αργότερα βέβαια θα φροντίσει να αναγνωρίσει το παιδί του. Η προκατάληψη της εποχής ίσως να ήταν και η αιτία που διέκοψε κάθε επαφή με τους γονείς του, ενώ με τις αδερφές του μόνο αλληλογραφούσε. Ο πάντα θαρράλεος όμως Ίψεν δεν άφησε ποτέ τις δυσκολίες να τον καταβάλουν και κάνει ξανά την επανάσταση του. Θα μετακομίσει στην Χριστιανία (αργότερα το σημερινό Όσλο, πρωτεύουσα της χώρας) για να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο. Τελικά δεν θα καταφέρει όμως να γίνει φοιτητής, αφού θα κοπεί στις εισαγωγικές εξετάσεις στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών. Στην Χριστιανία όμως θα κάνει το πρώτο βήμα για να έρθει σε επαφή με τον λογοτεχνικό κύκλο της εποχής.
Τα επόμενα χρόνια θα τον βρουν να μετακομίζει ξανά, αυτή την φορά στο Μπέργκεν και να εργάζεται πλέον και μάλιστα πολύ σκληρά, ως συγγραφέας, σκηνοθέτης, δραματολόγος και παραγωγός στο θέατρο The Norwegian Theater (Det Norske Teatret). Έκανε τόση πολύ δουλειά που συμμετείχε συνολικά στην παραγωγή 145 θεατρικών έργων, ενώ κάθε χρόνο είχε συμβόλαιο ώστε να παραδίδει και από ένα θεατρικό έργο.
Αργότερα, το 1858 θα επιστρέψει στην τότε πρωτεύουσα Χριστιανία και θα ηγηθεί ως καλλιτεχνικός διευθυντής στο θέατρο της Χριστινίας. Ο Ίψεν πέρα από άνθρωπος της συγγραφικής τέχνης, είχε μεγάλη έφεση και στην ζωγραφική. Την περίοδο εκείνη θα γνωρίσει την Σουζάννα την οποία και θα παντρευτεί και θα αποκτήσουν μαζί τον γιο τους, Σίγκμουντ. Το ζευγάρι έζησε όμορφες στιγμές, με την Σουζάννα να στηρίζει απόλυτα τον Έρικ στα επαγγελματικά του θέματα, και να τον προτρέπει να αφοσιωθεί πλήρως στην συγγραφική τέχνη. Όμως τα οικονομικά τους δεν είχαν την ίδια άνεση. Το μοτίβο επαναλαμβάνεται για τον Ίψεν που δυσκολεύεται να ζήσει ποιοτικά. Συντετριμμένος θα αποφασίσει να φύγει ξανά. Αυτή την φορά χωρίς την οικογένεια του, και όχι κάπου εντός της χώρας του, αλλά στην μακρινή Ιταλία και την Γερμανία. Από το 1864 φεύγει από τον τόπο του για το Σορέντο της Ιταλίας με σκοπό να μείνει εκεί για ένα χρόνο. Ουσιαστικά όμως εγκατέλειψε την οικογένεια του, αφού τα χρόνια πέρασαν και σε μια πορεία 27 ετών με ευφάνταστη επαγγελματική πορεία ο Ίψεν καταξιώνεται πλέον ως καλλιτέχνης. Αυτό που ποθούσε περισσότερο, να έχει μια εύπορη ζωή, όπως την στερήθηκε από μικρός, θα αργήσει αλλά θα έρθει όταν θα γυρίσει τελικά πίσω στο Όσλο το 1895. Τότε αφού συνέγραψε τα δυο τελευταία θεατρικά έργα της ζωής του και ορθοπόδησε οικονομικά, κατάφερε και αγοράσει μια πολυτελή κατοικία ακριβώς απέναντι από τα ανάκτορα του Όσλο. Έκτοτε η κατοικία του θα ανθίσει αρχιτεκτονικά με αντικείμενα υψηλής ποιότητας και αξίας. Άφησε την τελευταία του πνοή στις 23 Μαΐου του 1906. Αργότερα η οικία του μετατράπηκε σε μουσείο.
Ο Ερρίκος Ίψεν έγραψε πλήθος θεατρικών έργων με πιο γνωστά του που απολαμβάνουμε μέχρι σήμερα τα εξής: Η αγριόπαπια, Το κουκλόσπιτο, Βρικόλακες, Πέερ Γκυντ, Ο εχθρός του λαού, Έντα Γκάμπλερ, Ρόσμερσχολμ, Όταν Ξυπνήσουμε Εμείς Οι Νεκροί, κ.α.
Στην χώρα μας τα έργα του έχουν αγαπηθεί απείρως, διδάσκονται στις δραματικές σχολές και φυσικά ανεβαίνουν στις θεατρικές σκηνές.
Συχνά στους χαρακτήρες των έργων του βλέπουμε προβολές από τις αδερφές του και τους γονείς του. Διόλου τυχαίο.
Είναι πολύ σημαντικό να σταθούμε στο χρονικό της δυσκολίας που αντιμετώπισε ο Ερρίκος Ίψεν καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του. Ήταν η κινητήριος δύναμη αυτή που τον ώθησε να ασχοληθεί με τα μελαγχολικά, τα δυνατά, τα βαθιά, τα αμοιβαία, τα απόκρυφα, τα αδιανόητα συναισθήματα, καθώς και τα ζητήματα στυλ και επιφάνειας της εποχής του. Ήταν ένας πολύ εσωστρεφής και δυνατός άνθρωπος, ορθολογιστής που πήρε τις δυσκολίες που βίωσε και ο ίδιος στην καθημερινότητα του και τις έθεσε ως φιλοσοφικές πύλες προς αναζήτηση και εξερεύνηση. Συχνά προτιμούσε να κάνει μεγάλους περιπάτους στην πόλη και να παρατηρεί το πλήθος. Δεν ήταν τόσο κοινωνικός, αλλά σίγουρα ήταν βαθιά συναισθηματικός και παρατηρητικός. Επίσης, οι αλληλογραφίες που είχε με πολλές νεαρές κοπέλες της εποχής του έδιναν την έμπνευση στα θεατρικά του έργα.
Ιδιαίτερα τον απασχόλησαν οι μελαγχολικές ανικανοποίητες φιγούρες ανάμεσα στο πλήθος και πως θα μπορούσε να μετατρέψει τις ιστορίες τους σε κάτι παραπάνω: σε σχεδόν φιλοσοφικά ζητήματα ηθικής, αλλαγής, σταθερότητας και ουσίας.
Και το σίγουρο είναι πως στο διάβα των καιρών το πέτυχε, καθώς τα συναισθήματα παραμένουν ακέραια στον χρόνο.
Σας αφήνω με δυο αποφθέγματα του Έρικ Ίψεν:
–Το πνεύμα της αλήθειας και το πνεύμα της ελευθερίας είναι οι στυλοβάτες της κοινωνίας.
–Το να ζητούμε σ’ αυτόν τον κόσμο επίμονα την ευτυχία, θα πει πως κατεχόμαστε από το πνεύμα της επανάστασης. Γιατί, ποιο είναι το δικαίωμά μας στην ευτυχία;
Advertising
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:
https://www.penna.gr/ataka/8358-to-megalo-mystiko-tis-eksousias-einai-na-mi-theleis-pote-na-kaneis-perissotera-apo-osa-boreis-na-petyxeis
https://www.sansimera.gr/quotes/authors/109
Βικιπαιδεία – Χένρικ Ίψεν
https://www.politeianet.gr/sygrafeas/ibsen-henrik-12039
