Συνήθης πρακτική:
Αποτελεί κοινοτοπία, ότι σε πρωτόγονες περιόδους, όπως οι σημερινές, οι άνθρωποι συχνά τείνουν να υιοθετούν συνωμοτικά σενάρια και θεωρίες. Αυτό συμβαίνει καθώς η κανονικότητα βάλλεται και κυριαρχεί ο φόβος, η απειλή και η αβεβαιότητα. Οι άνθρωποι προκειμένου να αποκαταστήσουν την απώλεια ελέγχου και την αταξία γύρω τους ενστερνίζονται τις συνωμοτικές θεωρίες. Έτσι νοηματοδοτούν για όσα συμβαίνουν και επανακτούν τη χαμένη τους αυτοπεποίθηση. Οι θεωρίες συνωμοσίας ικανοποιούν την ψυχολογική ανάγκη των ανθρώπων να εκλογικεύσουν τα γεγονότα, να τα καταστήσουν πιο εύπεπτα και να απομακρυνθούν από τα χαοτικά συναισθήματα που τους κατακλύζουν.
Ψυχολογική βάση του φαινομένου:
Οι αιτίες που οδηγούν τους ανθρώπους να ενστερνίζονται θεωρίες συνωμοσίας είναι ποικίλες και διαφορετικών ειδών. Ένας λόγος που οι συνωμοτικές θεωρίες είναι τόσο δημοφιλείς αποτελεί το γεγονός ότι ο εγκέφαλος των ανθρώπων είναι κατασκευασμένος με τέτοιο τρόπο που να συνδέει τυχαία γεγονότα. Επίσης, να προσπαθεί να τους προσδώσει νόημα. Αυτή η φυσική τάση των ανθρώπων τους οδηγεί να υιοθετούν συνωμοτικά σενάρια, για να δώσουν μια φαινομενικά λογική εξήγηση στα τεκταινόμενα.
Ακόμη, άλλη μια σημαντική αιτία είναι το φαινόμενο που ονομάζεται γνωστική ασυμφωνία. Σύμφωνα με αυτό, οι άνθρωποι που διαθέτουν δύο αντιφατικά συνήθως συστήματα πεποιθήσεων αισθάνονται δυσφορία. Αυτό οφείλεται στη σύγκρουση των διαφορετικών απόψεων που επικρατούν μέσα τους. Τα άτομα τότε προκειμένου να αντιμετωπίσουν την δυσφορία που νιώθουν προσπαθούν να διατηρήσουν άθικτα και ακέραια και τα δύο συστήματα πεποιθήσεων.
Για αυτόν το λόγο διαχειρίζονται όλες τις πληροφορίες και τα στοιχεία για αυτές τις απόψεις τους με τέτοιον τρόπο που τους επιτρέπει να τις εκλογικεύσουν και να τις διατηρήσουν. Επίσης, άλλος ένας καθοριστικός παράγοντας που προκαλεί την προσήλωση σε θεωρίες συνωμοσίας είναι η λεγόμενη επιβεβαίωση προκατάληψης που επικρατεί στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι λοιπόν σύμφωνα με αυτή έχουν την τάση να επικεντρώνονται σε στοιχεία, πληροφορίες και δεδομένα που συντηρούν ή επιβεβαιώνουν παγιωμένες αντιλήψεις και πεποιθήσεις που διαθέτουν.
Επιπρόσθετα, καθοριστικό ρόλο στην ενσωμάτωση των συνωμοτικών θεωριών από τους ανθρώπους διαδραματίζει ένα λάθος που κάνουν οι άνθρωποι όταν ερμηνεύουν γεγονότα,το σφάλμα αναλογικότητας.
Πιο αναλυτικά, οι άνθρωποι θεωρούν ότι πάντα τα σημαντικά γεγονότα αποτελούν απόρροια σημαντικών αιτιών. Αυτή η εσφαλμένη πεποίθηση τους οδηγεί να αναζητούν βαθύτερες εναλλακτικές αιτίες για τα γεγονότα και να τις εγκολπώνονται.
Το προφίλ των ανθρώπων που ασπάζονται τέτοιες θεωρίες:
Οι άνθρωποι που τείνουν να ασπάζονται συνήθως συνωμοτικές θεωρίες είναι άτομα χαμηλής εκπαίδευσης, δε διαθέτουν αντικειμενικές πληροφορίες ώστε να κατανοήσουν τα γεγονότα και συνεπώς αναζητούν άλλες εξηγήσεις. Επίσης, αυτό που οδηγεί ορισμένα άτομα στην αποδοχή τέτοιων θεωριών είναι η αίσθηση ανικανότητας ελέγχου των γεγονότων. Τα πρωτόγνωρα γεγονότα προκαλούν αναστάτωση στους ανθρώπους και νιώθουν αδυναμία να τα ελέγξουν, με αποτέλεσμα να τους αναπτύσσετε μια ανάγκη να επανακτήσουν τον έλεγχο. Η ανάγκη για έλεγχο είναι πιο επιτακτική σε κάποιους ανθρώπους. Έτσι, στρέφονται σε τέτοιες συνωμοσιολογίες, που τις χρησιμοποιούν ως αντισταθμιστικό μηχανισμό για την ανάκτηση του ελέγχου.
Πηγές:
- https://www.cnn.gr/focus/story/168312/giati-tosoi-anthropoi-pisteyoyn-stis-theories-synomosias
- http://psychomed.gr/?p=768
- https://gr.askmen.com/deutere-matia/1108572/article/poioi-anthropoi-pisteuoun-perissotero-tis-theories-sunomosias
- https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/koinonia/koinoniki-psyxologia/361-i-psichologia-ton-theorion-sinomosias.html
