Φτιαγμένοι σε απόκρημνα βράχια με το κύμα να σκάει πάνω τους φωτίζουν το θαλάσσιο δρόμο των ναυτικών. Οι φάροι είναι κτίσματα ιδιαίτερης ομορφιάς, ενδιαφέροντος και χρήσης. Ανέκαθεν αποτελούσαν τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά ένα σύμβολο καθοδήγησης, φωτός και θάλασσας. Στη Ελλάδα μια χώρα με τόσα νησιά, ακτές και ακρωτήρια ορθώνονται σαν θαλάσσια μανιτάρια 1.308 φάροι. Από αυτούς το ελληνικό φαρικό δίκτυο απαριθμεί 120 πέτρινους παραδοσιακούς φάρους, με τους περισσότερους να έχουν φτιαχτεί μετά την Επανάσταση του 1821 διατηρώντας μια ιστορία τουλάχιστον δυο αιώνων.
Ο πρώτος Φάρος και το Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο
Η ονομασία «Φάρος» μας πάει πίσω στον 3ο αιώνα π.Χ στη νησίδα Φάρο κοντά στην Αλεξάνδρεια πάνω στην οποία κατασκευάστηκε από τον γνωστό αρχιτέκτονα Σώστρατο τον Κνίδιο, ο λεγόμενος Φάρος της Αλεξάνδρειας ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου . Από εκείνον τον πρώτο φημισμένο φάρο που έδωσε το όνομα του στα τέτοιου τύπου κτίσματα αρχίζει η ιστορία του φαρικού δικτύου της Μεσογείου και κατ’ επέκταση της Ελλάδας.
Σύμφωνα με ιστορικές πηγές φάροι στον Ελλαδικό χώρο υπήρξαν και πριν το 1650, την περίοδο της τουρκοκρατίας, όμως, κάθε πυρσός είχε σβήσει κυρίως λόγω της έντονης πειρατείας. Η μεγαλύτερη δραστηριότητα κατασκευής Φάρων στην Ελλάδα παρατηρείται από το 1822 έως το 1910. Σιγά σιγά ξεκινώντας από το Ιόνιο με πρωτοβουλία των Άγγλων άρχισε να εξελίσσεται το Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο με πυρσούς να ανεγείρονται σε όλη την Ελλάδα. Ο πρώτος φανός του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους, άναψε το 1829 ή το 1830 στο λιμάνι της Αίγινας. Τα επόμενα Χρόνια το δίκτυο εξελίσσεται με μελέτες και κατασκευές νέων φάρων. Ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος, όμως, αποδεικνύεται ολέθριος και για το Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο. Από το 1953 έως σήμερα, όμως, το Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο συνεχίζει και εξελίσσει ακάθεκτο τη λειτουργία του.
Ας δούμε, λοιπόν, κάποιους από τους φάρους που στολίζουν και χαρακτηρίζουν την Ελλάδα:
Φάρος Χανίων
Σήμα κατατεθέν της πόλης των Χανίων διεθνώς, στέκεται εκεί τουλάχιστον πέντε αιώνες. Η ιστορία του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το ενετικό λιμάνι των Χανίων. Όταν οι Ενετοί κατέκτησαν το 112μ.Χ. όλη την Κρήτη ξεκίνησαν την οικοδόμηση έργων. Μέσα σε αυτά κι ένα από τα πιο μεγάλα και σημαντικά ήταν η ανοικοδόμηση μια πόλης πάνω σε αυτή της αρχαίας Κυδωνίας δηλαδή τα σημερινά Χανιά. Η κατασκευή του λιμανιού κράτησε περίπου 200 χρόνια από το 1320 μ.Χ.. Μέσα σε αυτό το διάστημα δημιουργήθηκε και ο φάρος ο οποίος διέφερε από τον σημερινό. Κατά την Τουρκοκρατία της Κρήτης χρησιμοποιούνταν περισσότερο το λιμάνι της Σούδας οπότε το λιμάνι το Χανιών παραμελήθηκε κι ο φάρος καταστράφηκε.
Το 1830 η Κρήτη δόθηκε από τους Άγγλους στους Αιγύπτιους οι οποίοι επισκεύασαν το φάρο πάνω στην παλιά του ενετική βάση χωρίζοντας την με μια ξύλινη σκάλα όπως ανακαλύφθηκε πρόσφατα. Από τότε έως σήμερα ο Φάρος διατηρεί την μορφή που παραπέμπει σε μιναρέ με μια εσωτερική σκάλα να οδηγεί σε ένα μικρό μπαλκονάκι με γυάλινο πύργο.
Φάρος Τουρλίτης Άνδρου
Χτισμένος πάνω στον ομώνυμο βράχο μέσα στη θάλασσα απέναντι ακριβώς από το ενετικό κάστρο της Άνδρου βρίσκεται ο φάρος Τουρλίτης. Χτισμένος το 1887 πρωτολειτούργησε την 1η Ιανουαρίου του 1897. Κατά την περίοδο των Γερμανών το 1943 το πρωταρχικό κτίσμα καταστράφηκε. Ήταν με τη δωρεά της οικογένειας Γουλανδρή το 1994 που ο φάρος ανακατασκευάστηκε προς τιμήν της μνήμης της κόρης τους Βιολάντας, παίρνοντας πάλι τη αρχική του μορφή. Από τότε έως σήμερα ανήκει στο ελληνικό φαρικό δίκτυο λειτουργώντας ως αυτόματος ασετιλίνης.
Φάρος στις Απολυτάρες Αντικυθήρων
Στο νοτιότερο άκρο του νησιού των Αντικυθήρων στο Ακρωτήρι Απολυτάρες ορθώνεται στα 23 μέτρα ένας από το μεγαλύτερους φάρους πετρελαίου πάνω στον πέτρινο πύργο του. Βρίσκεται εκεί από το 1926 . Ο φάρος αυτός είναι αρκετά δύσβατος καθώς προσεγγίζεται με βάρκα από τον Ποταμό Αντικυθήρων εφόσον το επιτρέπουν οι συνθήκες. Εκτεθειμένος σε κάθε καιρική συνθήκη μαζί με τον φαροφύλακα που μένει στην διπλανή οικία προσφέρουν κατεύθυνση στους ναυτικούς μέχρι και στα 36 ναυτικά μίλια.
Φάρος Ναυπάκτου
Ο Φάρος της Ναυπάκτου αποτελεί τμήμα του παλιού φρουρίου της πόλης και βρίσκεται φυσικά μέσα στο λιμάνι της. Κατασκευασμένος το 1909 ο πύργος του φάρου θυμίζει τμήμα κάστρων άλλης εποχής παρά φάρο. Κατά καιρούς έχει μπει σε λίστες με τους ομορφότερους φάρους.
Φάρος Αλεξανδρούπολης
Αποτελεί το Ναυτικό σύμβολο της Αλεξανδρούπολης. Αυτός ο φάρος άναψε πρώτη φορά την 1η Ιουνίου του 1880. Η ανάγκη για την κατασκευή του προέκυψε το 1850 μαζί με την κατασκευή του λιμενίσκου που κατασκευαζόταν στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Ο λόγος ήταν η διευκόλυνση και η ασφάλεια των ντόπιων ναυτικών αλλά και των ναυτιλλομένων από και προς τον Ελλήσποντο. Την δημιουργία του ανέλαβε η Γαλλική Εταιρεία Φάρων και Φανών της Μεσογείου μετά από σύμβαση με την τότε Τουρκική Κυβέρνηση. Για να φτάσεις στην κορυφή του πρέπει να ανέβεις τα 98 σκαλοπάτια του απολαμβάνοντας τη θέα από τα στενόμακρα παραθυράκια.
Φάρος Αγίων Θεοδώρων, Κεφαλονιά
Ένας από τους πιο ιδιαίτερους και περίεργους με την καλή έννοια φάρους βρίσκεται στην περιοχή Λάσση κοντά στο Αργοστόλι της Κεφαλονιάς. Κατασκευάστηκε από τους Άγγλους το 1828 υπό την θητεία του διοικητή Καρόλου Νάιπερ. Δυστυχώς ο αρχικός φάρος καταστράφηκε με τους σεισμούς του 1953, όμως, ανακατασκευάστηκε ξανά βάσει των πρότυπων σχεδίων.
Φάρος στο νησάκι Άγιος Σώστης
Στο δυτικό τμήμα της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου βρίσκεται ένας φάρος πάνω σε ένα νησάκι με ιστορία, το νησάκι του Αγίου Σώστη. Το όνομα του νησιού συνδέεται με το ομώνυμο εκκλησάκι που γιορτάζει στις 7 Σεπτεμβρίου. Είναι εκεί που αποβιβάστηκε ο λόρδος Βύρωνας στις 4 Γενάρη του 1824 και εκεί που διαδραματίστηκαν δυο ναυμαχίες του πειρατικού στόλου των Δουλτινιωτών με το στόλο του Μεσολογγίου (1770) και των Ελλήνων με το ναύαρχο Μιαούλη και των Τούρκων (1826). Ο φάρος, βέβαια κατασκευάστηκε μετέπειτα από αυτά τα γεγονότα το 1859 τόσο για πρακτικούς λόγους όσο και για συμβολικούς.
Ο φάρος στο Ταίναρο
Ένα ακρωτήρι που κρατά τον τίτλο του νοτιότερου άκρου της Βαλκανικής Χερσονήσου εκτεθειμένο στα μανιώδη κύματα και την άγρια ομορφιά δε θα μπορούσε να μην έχει τον φάρο του. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι εκεί βρισκόταν η πύλη για τον Άδη και το αποκαλούσαν « Μεταπέα Άκρα». Σύμφωνα με το μύθο ο θεός Απόλλωνας αντάλλαξε στον Ποσειδώνα το ακρωτήρι αυτό με τους Δελφούς. Το ακρωτήρι αυτό αποτελούσε σημείο αναφοράς το αποστάσεων για τους ναυτικούς και ορμητήριο πειρατών κατά την Τουρκοκρατία. Το 19ο αιώνα οι Γάλλοι έκτισαν στην άκρη του έναν πέτρινο φάρο. Το πρώτο φως του φάρου ανέτειλε στη Μεσόγειο το 1987 προσφέροντας ασφάλεια στους ναυτικούς.
Από τη μία άκρη της Ελλάδας ως την άλλη οι φάροι της στολίζουν και φωτίζουν την ιστορία και την κυριαρχία της στη θάλασσα και την ναυτιλία. Τα μυστηριώδης αυτά σύγχρονα μνημεία θα έπρεπε να χαίρουν φροντίδας όπως και οι φύλακες τους που φέρουν ένα τόσο δύσκολο έργο. Κάθε φάρος κρατά στον πύργο του ιστορίες αιώνων και μια χούφτα άγνωστη Ελλάδα, ας την διατηρήσουμε ζωντανή.
Πηγές:
Σύνταξη κειμένου: Μάρω Σαμαρά
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
