
Η κινηματογραφική μεταφορά του παιδικού βιβλίου του Λ. Φρανκ Μπάουμ, «Ο θαυμάσιος μάγος του Οζ» (1900), από τον Βίκτωρ Φλέμινγκ το 1939, με πρωταγωνίστρια την τότε 17χρονη, Τζούντι Γκάρλαντ, σημείωσε ήδη, από την πρώτη στιγμή που κυκλοφόρησε, τεράστια επιτυχία, τόσο αναφορικά με το κοινό, όσο και με τους κριτικούς. Το πρωτοποριακό, για την εποχή, μιούζικαλ, «Ο Μάγος του Οζ», έχει μονόχρωμα πλάνα με σέπια, όσο η μικρή Ντόροθι (Γκάρλαντ) βρίσκεται ακόμα στο Κάνσας, με την οικογένειά της και το σκυλάκι της, Τότο, πριν «χτυπήσει» ο ανεμοστρόβιλος, και φωτεινά, επιχρωματισμένα με «Technicolor» πλάνα, όσο βρίσκεται στη χώρα του Οζ και διανύει τον κίτρινο πλακόστρωτο δρόμο, με προορισμό τη Σμαραγδένια Πόλη, όπου ζει ο Μάγος, παρέα με τους νέους της φίλους (τον Χακ το Σκιάχτρο, τον Χίκορι τον Τενεκεδένιο Άνθρωπο και τον Ζέκι το Λιοντάρι), θέλοντας να του ζητήσει να τη βοηθήσει να επιστρέψει στο σπίτι της. Η παραμυθένια ιστορία είναι λίγο-πολύ πιστή στο βιβλίο του Μπάουμ, τόσο όσο αφορά τους πολύχρωμους χαρακτήρες, όπως είναι οι καλές και κακές μάγισσες των τεσσάρων σημείων του ορίζοντα, τα Μάντσκινς, οι Φτερωτές Μαϊμούδες και ο ίδιος ο Μάγος, που τελικά αποδεικνύεται απατεώνας, αλλά και όσο αφορά την αθώα, «παιδική» του προσέγγιση, η οποία χαρακτηρίζει και τη ίδια τη Ντόροθι και τους φίλους της. Η ταινία, όπως και το βιβλίο, έχει παρόλα αυτά, εκτός από το παιδικό κοινό διαφόρων γενεών, και ένα άλλο, πιο ειρωνικό και σοφιστικέ, καλτ κοινό, ανάμεσα σε underground σκηνοθέτες και άλλους καλλιτέχνες, κυρίως ομοφυλόφιλους, οι οποίοι διέκριναν στη Ντόροθι τα χαρακτηριστικά μιας δυνατής γυναίκας, που σαν «μητέρα» καθοδηγεί και προστατεύει τους ευαίσθητους φίλους της, δίνοντάς τους το απαραίτητο κουράγιο, ούτως ώστε να ακολουθήσουν τα όνειρά τους, «πέρα από το ουράνιο τόξο».

Δείτε το απόσπασμα από την ταινία, όπου η Ντόροθι τραγουδάει το «Over the Rainbow», στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=8TOBzT-1LfU
Σαν μιούζικαλ, ο «Μάγος του Οζ» συμπεριλαμβάνει πολλά τραγούδια, τα οποία οι πρωταγωνιστές ερμηνεύουν κατά τη διάρκεια της ταινίας και σήμερα είναι διάσημα στο αμερικανικό σινεφίλ κοινό, όπως, για παράδειγμα, το «Ding Dong! Τhe Witch Ιs Dead», ή το «We’re Off to See the Wizard». Το τραγούδι, όμως, που άγγιξε όλους και ιδιαίτερα το προαναφερθέν καλτ κοινό της queer underground σκηνής, είναι η μνημειώδης επιτυχία της Γκάρλαντ (που αποπνέει μία θλίψη η οποία, ούτως ή άλλως, χαρακτήρισε ολόκληρη την τραγική ζωή της ερμηνεύτριας), «Somewhere Over the Rainbow», το οποίο η Ντόροθι τραγουδάει ενόσω βρίσκεται ακόμα στο καφετί Κάνσας, ονειρευόμενη μία ζωή πέρα από τον ορίζοντα που μπορεί να δει με το γυμνό μάτι. Η Γκάρλαντ ξεκίνησε τη λαμπερή καριέρα της στο Μπρόντγουεϊ και το Χόλυγουντ ως έφηβη και το στρες και η πίεση της σκηνής, την ώθησαν γρήγορα στα συνταγογραφούμενα φάρμακα. Όντας κάπως ευτραφής σαν παιδί, έπρεπε, μάλιστα, να υποβληθεί σε αυστηρή διατροφή, κάτι το οποίο η ίδια εύρισκε να επιτυγχάνεται πιο εύκολα με τη βοήθεια των χαπιών. Η Γκάρλαντ εθίστηκε, τελικά, στα βαριά φάρμακα και μερικές δεκαετίες αργότερα έμοιαζε περισσότερο με εβδομηντάρα, παρά με τριαντάρα, όπως και ήταν στην πραγματικότητα. Αυτός, λοιπόν, ήταν ο σκληρός αγώνας που έπρεπε να δώσει, ερχόμενη αντιμέτωπη με τον ίδιο της τον εαυτό και αυτό ήταν κάτι με το οποίο το γκέι καλτ κοινό της μπορούσε να ταυτιστεί απόλυτα, ιδιαίτερα με φόντο το μισαλλόδοξο κλίμα της εποχής εκείνης στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Μία σκηνή στην ταινία, «Ο Μάγος του Οζ», δείχνει τη Ντόροθι, λίγο πριν φτάσει στη Σμαραγδένια Πόλη, να εισέρχεται σε ένα λιβάδι με κατακόκκινες παπαρούνες, οι οποίες, σύντομα συνειδητοποιεί, της φέρνουν ακαταμάχητη υπνηλία και τελικά τη ρίχνουν σε λήθαργο. Η κυνική ματιά ενός κοσμογυρισμένου καλλιτέχνη, μπορεί εύκολα να αναγνωρίσει τις παπαρούνες ως οπιούχες και το λήθαργο της πρωταγωνίστριας ως την επιρροή της μορφίνης επάνω στο χρήστη της. Μάλλον εκούσια από πλευράς του Φλέμινγκ, η σκηνή αυτή είναι μία αναφορά στη χρήση ναρκωτικών ουσιών, που ήταν ευρέως διαδεδομένη, αλλά και πρόβλημα για πολλούς, στο πλαίσιο του στρατού. Ο χαρακτήρας της Γκάρλαντ, λοιπόν, είναι εφάμιλλος ενός ταλαιπωρημένου βετεράνου που θέλει μόνο να γυρίσει στο σπίτι του (ας θυμηθούμε πως ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, στην ουσία, μόλις που ξεκινούσε το 1939), αλλά και μία εμψυχωτική γυναικεία παρουσία, σαν τη Τζο Στάφορντ, γνωστή ανάμεσα στους στρατιώτες και με το παρατσούκλι, «G.I.» Τζο, χάρη στις αμέτρητες συναυλίες φιλανθρωπικού χαρακτήρα που είχε πραγματοποιήσει για να δώσει κουράγιο στους πεζοναύτες. Η Ντόροθι δεν είναι σεξουαλικά φορτισμένη. Έχει επάνω της κάτι το αγνό και παιδικό, σαν ένας μικρός άγγελος ή κάποιο πλάσμα με αληθινά «μαγικές» δυνάμεις.

Οι υπόλοιποι χαρακτήρες βοηθούν στο να συμπληρωθεί η εικόνα που είχαν οι underground κινηματογραφιστές, σχετικά με το «Μάγο του Οζ». Το Λιοντάρι (Μπερτ Λαρ) δεν έχει θάρρος και ψάχνει το Μάγο για να του ζητήσει να τον κάνει γενναίο. Το Σκιάχτρο (Ρέι Μπόλγκερ) δεν έχει μυαλό κι έτσι θέλει να ζητήσει από το Μάγο την ικανότητα να σκέφτεται. Ο Τενεκεδένιος Άνθρωπος (Τζακ Χάιλυ) δεν έχει καρδιά και θέλει να ζητήσει την ικανότητα της εμπάθειας από τον μεγάλο θαυματοποιό. Πέρα από το συμπέρασμα πως ο κάθε ένας από τους χαρακτήρες ήδη κατέχει τις ικανότητες στις οποίες πιστεύει πως υστερεί, ο πιο εκπαιδευμένος θεατής μπορεί να διακρίνει καθαρά πως κανένας τους δεν ασπάζεται τα πατριαρχικά πρότυπα (όπως, για παράδειγμα, την θεωρία της εκ φύσεως υπεροχής των αρσενικών) και μπορεί εύκολα να τους συγκρίνει με μία queer μειονότητα. Οι άλλες δυναμικές γυναικείες φιγούρες στην ιστορία (όπως η Κακιά Μάγισσα της Δύσης, ή η Καλή Μάγισσα του Βορρά), υποστηρίζουν θαυμάσια την υπόθεση αυτή, κάνοντας προφανές το ότι, στη χώρα του Οζ, το καθεστώς είναι αδιαμφισβήτητα μητριαρχικό.

Η Ντόροθι από το «Μάγο του Οζ» και η Τζούντι Γκάρλαντ, γεννημένη στο Γκραντ Ράπιντς της Μινεσότα, αργότερα σύζυγος του κατά είκοσι χρόνια μεγαλύτερού της, Βινσέντε Μινέλι, και μητέρα της επίσης ηθοποιού, Λάιζα Μινέλι, συχνά ταυτίζονται στο μυαλό των φαν, κάνοντας την πρώτη επικίνδυνα «αληθινή» και τη δεύτερη επικίνδυνα δισδιάστατη, σαν «καρτούν». Μπορεί, βέβαια, ο Τζακ Σμιθ ή ο Κένεθ Άνγκερ να μην πίστευαν στ’ αλήθεια πως η Ντόροθι των παιδικών τους χρόνων ήταν η τραγική ντίβα που έβλεπαν να καταρρέει κάτω από τα φώτα της δημοσιότητας τη δεκαετία του 1960, όμως μίλησαν στα έργα τους για μία αρρωστημένη τέτοια αντίληψη από πλευράς (παραδόξως), του «mainstream» κοινού της ερμηνεύτριας. Σίγουρα, η εικόνα της Τζούντι Γκάρλαντ ως θεά-προστάτιδα των ομοφυλόφιλων επιβιώνει μέχρι και σήμερα, με μία πρόσφατη αναφορά σε αυτή να είναι ο δίσκος του Rufus Wainwright, «Rufus Does Judy at Carnegie Hall», ηχογραφημένος live το 2007, όταν ο μπαρόκ καλλιτέχνης τραγούδησε κομμάτι προς κομμάτι το ρεπερτόριο του ινδάλματός του, από τη δική της συναυλία στο μέγαρο Carnegie το 1961, που έχει αποθανατιστεί στο διπλό δίσκο, «Judy at Carnegie Hall».

Ο «Μάγος του Οζ» δεν είναι τυχαία μία από τις σημαντικότερες αμερικανικές ταινίες και ιστορίες, κατά προέκταση, όλων των εποχών. Η «μαγεία», μία πνευματική, δηλαδή, επικοινωνία με το αμερικανικό φυσικό τοπίο, είναι πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα των Ινδιάνων, από τον ξενόφερτο και βίαια επιβεβλημένο Χριστιανισμό των Αποικιστών. Η μητριαρχία, με τη σειρά της, υποδεικνύει την κατανόηση και την εμπάθεια, όχι την κατάκτηση και το σπαραγμό των πατριαρχικών Κονκισταδόρων και συνεπώς συνδέει την Αμερική με τις παγανιστικές της ρίζες. Το ίδιο το «Αμερικάνικο όνειρο» είναι στην ουσία η πίστη του καθενός στις δυνάμεις του και αυτό είναι και το δίδαγμα του «Μάγου του Οζ». Τέλος, η δίψα της Ντόροθι για περιπέτεια είναι η πεμπτουσία της αμερικανικής εμπειρίας. Ο Βίκτωρ Φλέμινγκ, ένας κατά τα άλλα ευρηματικός, αν και συχνά όχι ξεκάθαρος ως προς το όραμά του σκηνοθέτης, περιέγραψε με δύο ταινίες του, το «Μάγο του Οζ» και το «Όσα Παίρνει ο Άνεμος» (βασισμένες και οι δύο σε κλασικά αμερικανικά μυθιστορήματα του 20ου αιώνα), ολόκληρη την αμερικανική ψυχή, με τα φωτεινά και γεμάτα ελπίδα σημεία της, αλλά και το βαθύ σκοτάδι στο οποίο συχνά μπορεί να βυθιστεί.
Δείτε το trailer της ταινίας στο YouTube: