Κάποιοι φοβούνται το σκοτάδι…
Κάποιοι άλλοι, γοητεύονται απο αυτό και ”μέσα” του, δημιουργούν τα πιο αξιοθαύμαστα έργα.
Εσύ, ποιος από τους δυο είσαι;
Στον σκοτεινό θάλαμο, δεν υπάρχουν κανόνες. Μόνο ένας… Απαγορεύεται το φως! Είναι ο μαγικός αυτός θάλαμος, που βλέπεις το κενό, άσπρο χαρτί να παίρνει χρώμα και μορφή… Να φαίνονται φιγούρες, πρόσωπα, στιγμές και ιστορίες. Οι δικές σου ιστορίες. Αυτές που εσύ έστησες ή ”έπιασες” με ένα κλικ.
Συχνά φημολογείται, πως η αναλογική φωτογραφία αργοπεθαίνει, αφού μόνο το 21% των νέων φωτογράφων, ασχολούνται με τον αναλογικό κόσμο παραγωγής εικόνας. Αυτό όμως, δεν σημαίνει ότι η ”παραδοσιακή” μορφή της φωτογραφίας πεθαίνει. Ζει και βασιλεύει! Βέβαια, αξιοποιείται από πολύ μικρότερο αριθμό φωτογράφων, παρόλα αυτά δεν παύει να μαγεύει τον καλλιτέχνη.
Πράγματι, με την επιστροφή της αισθητικής των 90’s, αρχίζει να επανέρχεται στην ”μόδα” και το φίλμ. 
Είτε με ειδικά φίλτρα και apps επεξεργασίας, όπως είναι Filterloop, Nebi, Picsa, Huji Cam, KD pro, Rearca, Afterlight, Feelm και πολλά ακόμα, είτε και με την πραγματική του μορφή. Πάντως, το φιλμ και η αναλογική φωτογραφία είναι σαφώς πιο προσωπική.
Είναι τελείως άλλη αίσθηση να δώσεις για εκτύπωση τις φωτογραφίες σου και άλλη, να τις δημιουρήσεις ”ξανά” εσύ. Γιατί αυτό είναι στην ουσία. Μια διπλή διαδικασία. Μία που θα το τραβήξεις και μία που θα το εμφανίσεις στον σκοτεινό. Αλλά εκτός από προσωπική, είναι και πιο απαιτητική διαδικασία.
Μπορεί να ξοδέψεις πάρα πολλές ώρες στον σκοτεινό θάλαμο ή αλλιώς darkroom, απλά για να εμφανίσεις μερικές φωτογραφίες κάτι, που θα έπαιρνε πολύ λιγότερη ώρα αν τις έδινες κατευθείαν σε φωτογραφείο για να στο κάνουν αυτοί. Αλλά ένα είναι το σίγουρο, ο χρόνος και ο κόπος, αξίζουν!
Ας δούμε λοιπόν την μαγευτική αυτή διαδικασία, βήμα-βήμα.
Πρώτα, κλείνεις όλα τα φώτα και προσέχεις να μην παρέμβει παρασιτικός φωτισμός, όπως το φως που βγαίνει από την οθόνη του κινητού σου. Στην συνέχεια, αφού έχεις βγάλει το φίλμ από την φωτογραφική σου μηχανή και μετά, απο την ειδική του ”κάψουλα”, περνάς την άκρη του ανάμεσα από τις πιο μέγαλες ”δαγκάνες” της σπείρας και την κουνάς με τα δυο σου χέρια, κάνοντας αντίστροφες κυκλικές κινήσεις, ώστε να τυλιχτούν και οι 36 πόζες ομοιόμορφα. Ύστερα, κλεινεις την σπείρα με το φίλμ στο ”τάνκ”. Το τάνκ αποτελείται από τέσσερα μέρη. Το κυρίως μέρος, δηλαδή το κυκλικό σκεύος, το μαύρο καπάκι, το κόκκινο καπάκι και ένα μικρό σωληνάκι μέσα στο οποίο μπαίνουν οι σπείρες. Όσο χρησιμοποιείς το τανκ βγάζεις, για να ρίξεις μέσα τα χημικά, μόνο το κόκκινο. Το μάυρο δεν το βγάζεις παρά μόνο όταν έχεις ολοκληρώσει όλα τα στάδια. Μέσα στο τανκ λοιπόν, ρίχνεις το χημικό της εμφάνισης, με συγκεκριμένη δοσολογία -για αυτό θα χρειαστείς ειδικό δοσομετρητή- και πάντα αραιωμένη με νερό -που διαφέρει ανάλογα με την περίπτωση- στην τρυπούλα που υπάρχει στο μάυρο καπάκι και τοποθετείς από πάνω και το κόκκκινο καπάκι για να το κλείσεις και να μην χυθεί το χημικό. Το αφήνεις για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, συνήθως 7 λεπτά και παράλληλα, το ανακινείς ανά 30 δευτερόλεπτα. Από την στιγμή που το τανκ είναι ασφαλισμένο και σιγουρευτείς ότι δεν μπαίνει μέσα φως, μπορείς να ανοίξεις τα φώτα και να συνεχίσεις τις διαδικασίες.
Στην συνέχεια, αφού έχει περάσει η ώρα της εμφάνισης, περνάμε στο stop-bath. Είναι μια διαδικασία εξίσου χρονομετρημένη, όπου αφαιρούμε το προηγούμενο χημικό και βάζουμε νερό βρύσης στους 20 βαθμούς C, για να το ξεπλύνουμε και να το προετοιμάσουμε για το επόμενο χημικό, που είναι το χημικό της στερέωσης. Βάζουμε πάλι, με την ίδια διαδικασία την στερέωση μέσα από την τρύπα -χωρίς να έχουμε ανοίξει κατά την διάρκεια το μαύρο καπάκι για να μην περάσει φως- και συνεχίζουμε την χρονομέτρηση, συνήθως 8 λεπτά, ανακινώντας και πάλι το μείγμα μας. Και το χημικό της στερέωσης έχει σαφή δοσολογία και πάντα πρέπει να είναι αραιωμένο με συγκεκριμένη ποσότητα και θερμοκρασία (20 C) νερού.
Ωστόσο, η δοσολογία της στερέωσης και του νερού δεν είναι η ίδια με της εμφάνισης. Πολύ προσοχή με τις δοσολογίες. Αν δεν ξέρεις την σωστή δοσολογία, συμβολέψου τις οδηγίες που αναγράφονται στο πίσω μέρος του χημικού.
Αφού έχουμε τελειώσει την διαδικασία της στερέωσης, ανοίγουμε το μαύρο καπάκι από το τανκ και βάζουμε ένα ειδικό σαπούνι για να φύγουν τα χημικά. Όταν ολοκληρωθεί και αυτό, βλέπουμε στο φως, το φίλμ μας. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να φαίνονται οι πόζες μας. Αν δεν φαίνονται και είναι καφέ, μοβ ή μαύρο σημαίνει είτε ότι το φίλμακι είχε καεί σε κάποιο από τα στάδια λόγω φωτός, είτε ότι κάτι πήγε στραβά με τα χημικά. Σου εύχομαι να μην συμβεί ποτέ κάτι τέτοιο. Γιατι τότε, ”the struggle is real”.
Περνάμε λοιπόν στο πιο ενδιαφέρον κομμάτι… Το κομμάτι των τυπωμάτων… Από το φίλμ στο χαρτί.
Κλέινεις τα φώτα και βάζει μόνο τα ειδικά κόκκινα ορθοχρωματικά φώτα για να βλέπεις τι κάνεις. Κάπως έτσι…
Τώρα, οι διαδικασίες αλλάζουν. Θα ασχοληθείς με πέντε πράγματα, τον μεγενθυτήρα ή προβολέα, το διάφραγμα, το χρονόμετρο έκθεσης, το χαρτί και με τα χημικά. Ξεκινάμε από τον μεγενθυτήρα. Αφού έχεις τοποθετήσει το φιλμ στο ”φορέα” του μεγενθυτήρα, βάζεις το ειδικό λευκό χαρτί στην βάση του, κομμένο σε λωρίδες για να κάνεις δείγμα. Στην συνέχεια, σέρνεις μπροστά από τον φακό του μεγενθυτήρα το κόκκινο φίλτρο, για να μην καεί το χαρτί, με το κανονικό φως έκθεσης.
Ανάλογα τις ρυθμίσεις λήψεως της φωτογραφίας, δηλαδή αν οι πόζες σου βγήκαν λίγο πιο σκοτεινές ή πιο φωτεινές λόγω ”κακής” φωτομέτρησης, ρυθμίζεις το διάφραγμα, όπως ακριβώς θα έκανες και στην φωτογραφική σου μηχανή, ώστε να το διορθώσεις. Πατάς λοιπόν δίπλα στο χρονόμετρο να δεις το δείγμα σου. Συνήθως, υπάρχουν δύο ή τρία κουμπάκια στο χρονόμετρο. Το ένα είναι για να εκθέτεις με το κανονικό φως του φακού με συγκεκριμένο χρόνο που επιλέγεις εσύ και το άλλο ή τα άλλα πατημένα μαζί, σου επιτρέπουν να δεις το δείγμα σου, χωρίς να τρέχει ο χρόνος. Αυτό ή αυτά λοιπόν, πρέπει να βρεις και να τα πατήσεις -πάντα με το κόκκινο φίλτρο- για να δεις την πόζα, που έχεις επιλέξει να τυπώσεις.
Για να εστιάσεις την πόζα του φίλμ πάνω στην επιφάνεια του χαρτιού, πρέπει να κουνήσεις τον μεγενθυτήρα από ένα μοχλό, που υπάρχει συνήθως στο πίσω μέρος του και να δεις πότε οι αχμές και οι λεπτομέριες φαίνονται πιο εστιασμένες. Όταν το βρεις, χωρίς να κουνήσεις ή να αλλάξεις κάτι, κλείνεις την επιλογή θέασης του χρονόμετρου, ρυθμίζεις τον χρόνο που θες να το εκθέσεις και βγάζοντας το κόκκινο φίλτρο μποστά από το φακό, πατάς το κουμπί έκθεσης και ξεκινάς.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να τονίσουμε ότι τον χρόνο τον καθορίζεις ανάλογα με το τι θες να βγεις στο χαρτί. Να έχεις υπόψιν σου, ότι όσο πιο πολύ φως δίνεις, δηλαδή όσο πιο πολύ χρόνο εκθέτεις το δείγμα σου τόσο πιο πολύ μαυρίζει η εικόνα σου στο χαρτί. Ενώ, όσο πιο λίγο χρόνο εκθέτεις, τόσο πιο άσπρη και ”φωτεινή” φαίνεται η εικόνα. Και στις δυο περιπτώσεις, εάν βέβαια δεν είναι από επιλογή, αυτό το αποτέλεσμα θεωρείται είτε υποφωτισμένο είτε υπερφωτισμένο. Για αυτό, πρέπει να βρεις την χρυσή τομή ανάμεσα τους. Επειδή αυτό δεν είναι πάντα εύκολο, διαλέγεις τρεις χρόνους, πχ 3 – 6 – 9 δευτερόλεπτα και χωρίζεις το δείγμα σου, δηλαδή την λωρίδα χαρτιού που έχει κόψει, σε τρεις νοητά μέρη. Όταν το κάνεις αυτό, εκθέτεις ένα χρόνο στο κάθε κομμάτι ενώ τα υπόλοιπα είναι καλυμμένα με κάποιο αντικείμενο, ώστε το κάθε κομμάτι να έχει τρεις διαφορετικούς χρόνους και έτσι, να δεις την διαφορά. Αν, βλέποντας το αποτέλεσμα, αποφασίσεις τον τελικό χρόνο στον οποίο θα εκθέσεις το χαρτί σου, παίρνεις ένα ολόκληρο χαρτί αυτή τη φορά και το εκθέτεις όλο στον χρόνο που επέλεξες με την ίδια διαδικασία που έκανες και το δείγμα.
Και τώρα περνάμε στα χημικά. Όπως και στην εμφάνιση φίλμ, η εκτύπωση έχει τρια στάδια, εμφάνιση, stop-bath και στερέωση. Για αυτά, θα χρειαστείς τέσσερις διαφορετικές λεκάνες. Συνήθως, σε μια κόκκινη βάζουμε την εμφάνιση, σε μια άσπρη το stop-bath, σε μια πράσινη την στερέωση και σε ακόμα μια άσπρη το ”ξέπλυμα”. Αυτές οι λεκάνες πρέπει να είναι με αυτήν ακριβώς την σειρά, γιατί από αυτά τα στάδια θα περάσει το χαρτί. Τα χημικά είναι πάντα αραιωμένα με νερό (20 βαθμοί C) και έχουν συγκεκριμένες δοσολογίες, για περισσότερες πληροφορίες, συμβουλέψου το πίσω μέρος του χημικού.
Βάζεις λοιπόν το άσπρο χαρτί πρώτα στο χημικό της εμφάνισης, για συγκεκριμένο χρόνο, συνήθως όχι παραπάνω από ένα 1, βυθίζοντας και κουνώντας την εικόνα μέσα στο χημικό και βλέπεις την εικόνα να σχηματίζεται. Στην συνέχεια την βάζεις για μισό λεπτό περίπου στο stop-bath και μετά στο χημικό της στερέωσης για 2 και πάνω λεπτά. Όταν έχεις τελειώσει με αυτό, μπορείς να ανοίξεις τα φώτα για να δεις πιο καθαρά το αποτέλεσμα που προέκυψε. Τέλος, το βάζεις στην τελευταία λεκάνη με το νερό και το ξεπλένεις να φύγουν τα χημικά. Και μετά… έρχεται η μπουγάδα! Αφήνεις την εικόνα κρεμασμένη για να στεγνώσει, μερικά λεπτά.
Τώρα θα μου πεις, ωραία όλα αυτά αλλά που θα βρω αυτά τα εργαλεία να το κάνω; Αυτό είναι το πιο δύσκολο μέρος. Η πρόσβαση σε έναν τέτοιο χώρο.
Εάν σπουδάζεις φωτογραφία, πιθανότατα οι εγκαταστάσεις της σχολής σου, να περιλαμβάνουν σκοτεινό θάλαμο. Εάν δεν έχει ή ασχολείσαι ερασιτεχνικά, μπορείς να πας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μετά από συνεννόηση με κάποιο μαθητευόμενο, να πηγαίνεις εκεί με δικά σου υλικά και να κάνεις τις παραπάνω διαδικασίες. Εάν βέβαια έχεις την οικονομική δυνατότητα και έναν spare χώρο χωρίς παράθυρα για να χτίσεις μόνος σου ένα τέτοιο δωμάτιο, κάντο με την βοήθεια αυτού του βίντεο.
https://www.youtube.com/watch?v=7idHvr7OJQg
