Προσωπική όρεξη και μεράκι χρειάζεται για να δημιουργήσεις, πράγμα που το αποδεικνύει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η Εστία Τεχνών Σκουτάρου στη Λέσβο. Το χωριό του Σκουτάρου δείχνει με τον τρόπο αυτό πως αν υπάρχει θέληση να δημιουργήσεις και να προσφέρεις στην τοπική κοινότητα, υπάρχει και τρόπος να παρέχεις αξιόλογο έργο σε κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο. H Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου, Παρασκευή Τρίχου, μιλάει στο maxmag για το Σύλλογο αυτό και το σκοπό δημιουργίας του, για τις δράσεις του, για την πολιτιστική κληρονομιά του παρελθόντος της τοπικής κοινωνίας καθώς και για θέματα σχετικά με τη προσφυγική κρίση και τον τουρισμό στη Λέσβο.
Επιμέλεια συνέντευξης: Λευτέρης Μαργαρίτης
- Ξεκινώντας, πείτε μας λίγα λόγια για εσάς ώστε να σας γνωρίσουμε καλύτερα.
Η Εστία Τεχνών Σκουτάρου είναι ένα κοινωφελές πολιτιστικό σωματείο που ιδρύθηκε το 2014. Από την ίδρυσή του έως τώρα έχει αναπτύξει ποικιλόμορφες κοινωφελείς δραστηριότητες που στοχεύουν κατά κύριο λόγο στην επιμόρφωση και αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των παιδιών, αναβίωση παραδοσιακών εθίμων του τόπου μας, στην προαγωγή και υποστήριξη ψυχαγωγίας ενηλίκων. Υπό την αιγίδα μας επίσης δραστηριοποιούνται δύο χορευτικά ενηλίκων και ανηλίκων με στόχο την εκμάθηση παραδοσιακών μουσικών χορών και ακουσμάτων.
- Για ποιο λόγο αποφασίσατε να δραστηριοποιηθείτε με τον πολιτιστικό σύλλογο;
Αγαπώ τον τόπο μου. Εδώ μεγάλωσα, εδώ διαμένω. Έχοντας εικόνες και ακούσματα μιας άλλης εποχής τότε που πίναμε νερό όλοι από την ίδια βρύση, τότε που στις φτωχογειτονιές του χωριού μου παίζαμε ασταμάτητα, ιδιαίτερα τα καλοκαίρια, τρέχοντας ανάμεσα στις γυναίκες της γειτονιάς που έπλεκαν, έφτιαχναν κοφτό μακαρονάκι, βράσμα[1], έπιναν βυσσινάδα από φρέσκα βύσσινα και άπλωναν τραχανά. Εικόνες, γεύσεις, μυρωδιές που δυστυχώς τα νέα παιδιά δε είχαν το προνόμιο να γνωρίσουν. Πρέπει να τροφοδοτήσουμε την νέα γενιά με αυτές τις εικόνες να την φέρουμε σε επαφή με αυτά τα ακούσματα και τις μυρωδιές του παρελθόντος, στη τελική είναι μέρος της κληρονομιάς των γονιών τους.
- Πείτε μας λίγα λόγια για το χωριό του Σκουτάρου στο οποίο εδρεύει ο Σύλλογος Εστία Τεχνών Σκουτάρου-«Τ’ απάνω το σχολειό».
Το χωριό Σκουτάρος βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Λέσβου. Είναι χτισμένο αμφιθεατρικά, στην βορεινή πλευρά του βουνού Σκοτεινό. Τα σπίτια του χωριού διώροφα, κεραμοσκεπή, πετρόχτιστα από πελεκητή Λεσβιακή πέτρα θυμίζουν την γραμμή των χωριών του Πηλίου. Το χωριό ήταν γεμάτο πετρόχτιστα βαθμιδωτά καλντερίμια, από τα οποία σώζονται δυστυχώς ελάχιστα δείγματα σήμερα.
Ο Σκουτάρος είναι ένα από τα ελάχιστα χωριά που δεν παρουσιάζουν τα τελευταία χρόνια πληθυσμιακή μείωση. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την ελαιοκομία, την κτηνοτροφία, τις οικοδομικές εργασίες και με επαγγέλματα του τουριστικού κλάδου. Εκείνο όμως που κάνει ξεχωριστό το χωριό είναι η μεγάλη του μουσική παράδοση. Το χωριό είναι γνωστό για τις φημισμένες μουσικές «κομπανίες» του, που έπαιζαν μουσική άλλοτε στο χωριό και άλλοτε στα υπόλοιπα χωριά του νησιού σε μεγάλες γιορτές.
Σημεία κατατεθέν του χωριού αποτελούν η λιθόκτιστη Εκκλησία της Κοιμήσεως Θεοτόκου, έργο του 1880, με το επίσης παλιό καμπαναριό της, έργο του 1913, το μεγάλο Δημοτικό σχολείο, έργο του 1926-1927, η πλακόστρωτη πλατεία με τον πλάτανο και τα καφενεία και ένα ελαιοτριβείο, το οποίο παραμένει ανοιχτό έναντι τεσσάρων που υπήρχαν το 1980. Το τοπίο γύρω από το χωριό προσφέρει ευκαιρίες για μία σειρά από ορειβατικές διαδρομές προς αρκετά γραφικά και ιστορικά ξωκλήσια στους γύρω λόφους. Πολύ κοντά στο Σκουτάρο βρίσκονται οι παραλίες της Τσιχράντας και το επίνειο και παραθεριστικό θέρετρο του χωριού, η Άναξος, που διαθέτει μία από τις ωραιότερες αμμώδεις παραλίες του νησιού.
- Ποιος είναι ο σκοπός λειτουργίας του συλλόγου; Ποιο είναι το δικό σας όραμα για το μέλλον του;
Οι στόχοι του Συλλόγου συνάδουν με το δικό μου όραμα για αυτό τους αναφέρω διεξοδικά:
1)Η αναβίωση παραδοσιακών εθίμων
2)Η προστασία πολιτιστικής -θρησκευτικής κληρονομιάς
3)Η ψυχαγωγία και ενθάρρυνση των πολιτών για συμμετοχή σε συλλογικές διεργασίες
4)Η παροχή πληροφοριών στους νέους για πολιτιστικά δρώμενα του παρελθόντος
5)Η καλλιέργεια σχέσεων επικοινωνίας και αλληλεγγύης μεταξύ των κατοίκων και των φίλων του Συλλόγου.
6)Η μελέτη, προστασία και αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος
7)Διαφώτιση της κοινής γνώμης για θέματα που την αφορούν κυρίως υγειονομικού ενδιαφέροντος
8)Διενέργεια εκδηλώσεων που προάγουν τον πολιτισμό και προωθούν παραδοσιακά στοιχεία
9)Οργάνωση Δανειστικής Βιβλιοθήκης, Ιστορικού Αρχείου και Λαογραφικής Συλλογής.
10)Η αξιοποίηση του παλαιού σχολείου Σκουτάρου- ”Τ’ απάνω το σχολειό”.
- Για ποιο λόγο ονομάζεται έτσι ο Σύλλογος σας, πόσα τα μέλη του, ποιες οι ηλικίες των συμμετεχόντων;
Η επωνυμία του Συλλόγου μας είναι Εστία Τεχνών Σκουτάρου-«Τ’ απάνω το σχολειό» την οφείλει στον πρώτο Πρόεδρο του Συλλόγου Βασίλη Αναγνώστου ο οποίος αναλαμβάνοντας πρωτοβουλία με μια μικρή ομάδα ονειροπόλων το 2014 προχώρησε στη σύσταση του. Ο κ. Αναγνώστου είχε επιδείξει στο παρελθόν πλούσια συντονιστική πολιτιστική δράση οργανώνοντας εκδηλώσεις πρωτοπόρες για την εποχή του στην ευρύτερη περιοχή του Σκουτάρου και της Ανάξου. Υπήρξε ίσως ένας από τους πρώτους και ελπίζουμε όχι ο τελευταίος που βοήθησε τον τόπο του ώστε να δώσει το στίγμα πολιτιστικής παρουσίας στα πλαίσια του νησιού μας και όχι μόνο.
Ο Σύλλογος μας σήμερα αριθμεί 70 εγγεγραμμένα μέλη ηλικίας 25-65 ετών και ευελπιστεί μέσω της πλούσιας δραστηριότητας του να τα διπλασιάσει. Αυτή η αισιοδοξία πηγάζει μέσα από την μεγάλη συμμετοχή των κατοίκων σε όλες σχεδόν τις εκδηλώσεις και κυρίως των νεότερων ηλικιών που μας έχουν προσεγγίσει με ιδιαίτερη θέρμη.
- Ο Σύλλογός σας είναι ένας από τους πιο δραστήριους του νησιού. Θέλετε να μας πείτε συνοπτικά τις ετήσιες δραστηριότητες σας;
Προγραμματίσαμε την οργάνωση ενημερωτικής Ημερίδας Πρώτων βοηθειών σε συνεργασία με την ECOSEP Aegean,ενημερωτική Hμερίδα για την πρόληψη του καρκίνου Μαστού, την έκδοση Ημερολογίου με τοπικές παραδοσιακές συνταγές, την αναβίωση του εθίμου της Λαμπριάτικης κούνιας στον Άγιο Δημήτρη ανήμερα του Πάσχα, την αναβίωση του πανηγυριού στο Ταξιάρχη στην περιοχή «Καμάτσα», την διεξαγωγή αγώνα δρόμου αφιερωμένου στην Ειρήνη με την επωνυμία «Ειρηνοδρομία», την συνέχιση παραδοσιακού εθίμου του «Κισκέκ»[2], που γίνεται παραμονή και ανήμερα του 15Αύγουστου στο χωριό μας, πολιτιστικές εκδηλώσεις αναβίωσης Παραδοσιακών Παιχνιδιών και Κλήδονα[3], Κάψαλα[4], Αμίλητο Νερό[5] για τους μικρούς αλλά και μεγάλους φίλους της Εστίας. Εγκαινιάσαμε το φυσικό αμφιθεατρικό χώρο που βρίσκεται δίπλα ακριβώς από το σχολείο με Θέατρο Σκιών.
- Υπάρχει ενδιαφέρον από την τοπική κοινότητα(δημοτική-περιφερειακή αρχή) να συμμετάσχει στις διάφορες δραστηριότητες σας;
Ζούμε σ’ ένα μεταβατικό στάδιο αποκεντρωμένης διοίκησης με λιγοστούς πόρους. Πρόσφατα ο Καλλικρατικός Δήμος με τα νέα δεδομένα που έφερε ο Κλεισθένης οδήγησε σε ένα νέο Δήμο πιο αυτόνομο οικονομικά σε τοπικό επίπεδο. Καλές προθέσεις υπήρχαν και υπάρχουν ούτως ή άλλως κονδύλια είναι δύσκολο να βρεθούν. Σε οποιαδήποτε θετική ενέργεια στο παρελθόν βρήκαμε ανοιχτές πόρτες από την Δημοτική και Περιφερειακή αρχή το ίδιο ευελπιστούμε και στο μέλλον τώρα που δείχνουν να ομαλοποιούνται και συγκεκριμενοποιούνται περισσότερο τα πράγματα.
- Σκέπτεστε να δημιουργήσετε νέες δραστηριότητες προκειμένου να προσελκύσετε άτομα και εκτός του χωριού;
Απώτερος σκοπός ιδιαίτερα τους θερινούς μήνες είναι η ανάληψη περισσότερων δραστηριοτήτων όπως για παράδειγμα η διοργάνωση φεστιβάλ παραδοσιακών ακουσμάτων και χορών, η αναβίωση, παραγωγή και προώθηση παραδοσιακών προϊόντων. Το έχει ανάγκη η Τοπική Κοινωνία αφού ένα μεγάλο μέρος της απασχολείται με τουριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή της Ανάξου. Ποντάρουμε ανεπιφύλακτα στην παράδοση μας είναι πλούσια σε υλικό και παροχή ιδεών.
- Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για την πλούσια πολιτιστική παράδοση του χωριού στον τομέα της μουσικής και αν εσείς έχετε ασχοληθεί με την ανάδειξη του.
Ο Σκουτάρος είναι ιδιαίτερα γνωστός για τα μουσικά σχήματα του εδώ και πολλές δεκαετίες. Έχει πλούσια πολιτιστική παράδοση με μουσικούς που αποτελούσαν εναπομείναντες κρίκους μιας μακράς αλυσίδας μουσικών με οικογενειακή παράδοση οι οποίοι υπηρέτησαν πιστά το ρεπερτόριο, γεφυρώνοντας τις παλαιές μικρασιατικές του καταβολές με τις νεότερες επιδράσεις που δέχτηκαν από το ρεμπέτικο και μεταπολεμικό τραγούδι. Πλήρεις μουσικοί αυτοδίδακτοι ή με σύντομη εξειδικευμένη μουσική εκπαίδευση, καλοί δεξιοτέχνες των οργάνων τους που παρέμειναν λαϊκοί μουσικοί με χώρο αναφοράς το χωριό, το πανηγύρι, το κοσμικό ή τελετουργικό γλέντι ακόμα και με την μορφή καντάδας.
Οι μουσικοί λειτουργούσαν και λειτουργούν σε άμεση συνάφεια με τον κοινωνικό χώρο τον οποίο εξελίσσονται οπότε είναι μια ακόμη πηγή πληροφορίας και διαιώνισης παράδοσης. Έχοντας αυτό υπόψιν αποφασίσαμε το επόμενο ημερολόγιο του Συλλόγου μας να κάνει μια εκτενή αναφορά σε αυτούς ως ελάχιστο φόρο τιμής στο μεγάλο πολιτιστικό έργο τους.
- Συνεργάζεστε και με άλλες πολιτιστικές ομάδες, συλλόγους και τοπικές κοινότητες στο νησί της Λέσβου; Και εκτός του νησιού της Λέσβου;
Υπάρχει άψογη συνεργασία με τους δύο Συλλόγους που δραστηριοποιούνται στο χωριό μας τον Αθλητικό και τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων. Αυτό κυρίως οφείλεται στο γεγονός ότι απαρτίζονται από νέα άτομα που έχουν μεράκι και ζήλο να προσφέρουν στο τόπο μας και στην νεολαία του. Παράλληλα πέρυσι και φέτος συνδιοργανώσαμε δράσεις με τον Φιλαθλητικό Μυτιλήνης και τον EGOSEP που στέφθηκαν με απόλυτη επιτυχία. Είμαστε υπέρ της συλλογικότητας κυριολεκτικά και μεταφορικά γιατί αποδεικνύεται ότι έχεις τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής και όχι μόνο, κρίσης.
- Σε μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο λιτότητας πώς τα βγάζετε πέρα από οικονομικής φύσεως;
Η Δημοτική Αρχή όσες φορές απαιτήθηκε ανταποκρίθηκε θετικά στα πλαίσια των οικονομικών δυνατοτήτων της. Λόγω της παρατεταμένης κρίσης που μαστίζει την χώρα μας το έργο μας καθίσταται δύσκολο και είναι ευνόητο ότι χωρίς την βοήθεια φορέων, χορηγών και το φιλότιμο μερικών είναι αδύνατο να καλύψουμε βασικές λειτουργικές μας ανάγκες προκειμένου να συνεχίσουμε τις δραστηριότητές μας. Το μεγαλύτερο μέρος των δραστηριοτήτων κατά κύριο λόγο καλύπτονται από τις συνδρομές των μελών και μικρές δωρεές και προσφορές των κατοίκων της περιοχής τους οποίους ευχαριστούμε θερμά.
- Πιστεύετε ότι σαν σύλλογος βοηθάτε στην αναβίωση εθίμων και παραδόσεων; Γίνεται ανάλογη προσπάθεια και από άλλους συλλόγους;
Κύριο μέλημά μας είναι αυτό και πιστεύουμε ότι είμαστε στο σωστό δρόμο. Υπάρχουν και άλλοι Σύλλογοι σε άλλα μέρη του νησιού όπως στα χωριά του Μεσοτόπου, της Αγιάσου, του Ακρασίου, της Αγίας Παρασκευής, του Μανταμάδου κ.ά. που επιδίδονται στην ίδια προσπάθεια με μεγαλύτερη ίσως επιτυχία λόγω της ιστορικότητας και του περιβάλλοντος κάθε περιοχής. Πάντως η αλήθεια είναι ότι η κληρονομιά κάθε τόπου είναι μοναδική, αξιοζήλευτη και ανεκτίμητη.
- Υπάρχει σύνδεση του συλλόγου σας με τους Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας;
Ολόκληρο το νησί της Λέσβου αποτελεί μια ενιαία πολιτισμική οντότητα που επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τους Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και του εναγκαλισμού τους που είναι καταφανής από τις κοινές συνήθειες, τα ήθη, τα έθιμα, τις γεύσεις και την σύνδεση τους με κάθε πτυχή της ζωής του ανθρώπου. Αποτελεί ένα μοναδικό πολιτισμικό ψηφιδωτό, που απεικονίζει ολοζώντανα τόσο την αίγλη του παρελθόντος όσο και την ευημερία του μέλλοντος.
Η Λέσβος δέχτηκε και απορρόφησε στοιχεία από την Ανατολή προσαρμόζοντας τα στη δική της φυσιογνωμία, γεγονός το οποίο σμιλεύτηκε στη κουλτούρα του νησιού. Μεγάλο μέρος αυτής της κουλτούρας αρχιτεκτονικής ακόμη και γαστρονομικής, διαιωνίστηκε και συντηρήθηκε και εδώ είναι το σημείο τομής μας γιατί σε αυτή την διαιώνιση στοχεύουμε.
- Πιστεύετε ότι μπορείτε μέσω δράσεων σας να βοηθήσετε στην τόνωση του τουριστικού τομέα του νησιού που έχει πληχθεί από τη προσφυγική κρίση του 2015 στο νησί της Λέσβου;
Παίρνοντας αποστάσεις από το πρόβλημα και ατενίζοντας με ψυχραιμία και νηφαλιότητα την σημερινή κατάσταση το μεταναστευτικό πλέον δεν αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα τουριστικής ανάπτυξης. Περισσότερο αποτελούν οι προκαταλήψεις ,οι υπεκφυγές και η έλλειψη πρωτοβουλίας δράσης Πρέπει να σταματήσει η μοιρολατρία και κατήφεια να κοιτάξουμε μπροστά να οργανωθούμε ως κοινωνία, να ανασυντάξουμε δυνάμεις και να προχωρήσουμε. Να χρησιμοποιήσουμε υπέρ μας το προσφυγικό θέμα και να προβάλουμε το τόπο μας, γιατί έτσι είναι, ως τον πλέον φιλόξενο και προσιτό σε όλους που μόνο θετικά στοιχεία επιδεικνύει μέσα από την ιστορία του και την παράδοσή του.
Καλώς ή κακώς το μεταναστευτικό αποτελεί μέρος της νεότερης ιστορίας του τόπου μας και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Η στατικότητα, η μεμψιμοιρία δεν ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία του Λέσβιου πολίτη. Αντίθετα πρωτοπόρες, καινοτόμες συλλογικές δραστηριότητες με σκοπό την ανάδειξη και προβολή του τόπου πρέπει να ενισχυθούν μέσω συνεργασίας πολλαπλών πολιτιστικών, τουριστικών, διοικητικών φορέων. Δράσεις που θα προβάλλονται σε πανελλαδικό, πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Εδώ αποφασιστικής σημασίας θεωρώ την συνδρομή της Πολιτείας που γνωρίζει μέσα από τις αλλεπάλληλες επισκέψεις της από πρώτο χέρι τις δυνατότητες αυτού του τόπου.
- Θέλετε να στείλετε κάποιο μήνυμα για εκείνους που υποστηρίζουν ότι η Λέσβος δεν αποτελεί πλέον τουριστικό προορισμό;
Μια δοκιμή θα σας πείσει για το αντίθετο! Γιατί εδώ θα:
-βιώσετε την πραγματική Ελλάδα, ανόθευτη από τον τουρισμό με αμέτρητες εναλλαγές τοπίων
– επισκεφθείτε τα ιαματικά λουτρά που βρίσκονται σε όλο το νησί
– απολαύσετε την βόλτα σας στον γραφικό και ρομαντικό Μόλυβο.
– θαυμάσετε τα υπέροχα νεοκλασσικά σπίτια της αρχοντικής Μυτιλήνης
– γευτείτε μεζέδες με ούζο και άλλες λιχουδιές
– προσευχηθείτε
Για γεμάτες διακοπές με αμέτρητα αξιοθέατα!
Το παραπάνω φωτογραφικό υλικό προέρχεται από τις σελίδες:
- Εστία Τεχνών Σκουτάρου- “Το απάνω το σχολειό”: https://www.facebook.com
- Σελίδα για το χωριό του Σκουτάρου:https://www.facebook.com/SKOUTAROS
Εστία Τεχνών Σκουτάρου – επίσησημη σελίδα στο facebook: https://www.facebook.com
[1]Tο βράσμα αποτελεί ένα εξέχον γευστικό πειρασμό, το οποίο έχει βάση του και τα σύκα.
[2] Το «Κισκέκ» ή «Κισκέτς» είναι το κατεξοχήν εορταστικό έδεσμα στη Λέσβο αφού η παρασκευή του αποτελεί ένα συνδυασμό της μακροχρόνιας λαϊκής παράδοσης αλλά και θρησκευτικών εκδηλώσεων όπως τα πανηγύρια και στα οποία μοιράζεται απλόχερα στον κόσμο. Σε αρκετές το «Κισκέκ» ήταν συνυφασμένο με την τελετή χαρμόσυνων κοινωνικών εκδηλώσεων ενώ ο τρόπος παρασκευής του αλλά και το πότε φτιάχνεται, διαφέρει σε λεπτομέρειες από χωριό σε χωριό του νησιού. Κοινός παρονομαστής όλων των περιοχών αποτελεί το γεγονός ότι παραμονή γιορτών μεγάλα καζάνια φιγουράρουν στις αυλές άλλοτε ναών, εξωκλησιών και σπιτιών.
[3]Ο Κλήδονας είναι λαϊκό έθιμο που επιβιώνει από την αρχαιότητα και τελείται στις 23 Ιουνίου, παραμονή της εορτής του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και κοντά στο θερινό ηλιοστάσιο, σύμφωνα με το οποίο εμφανίζεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου. Ο κλήδονας εντάσσεται στη νεοελληνική λαϊκή λατρεία και ιδιαίτερα στα περιοδικά λατρευτικά έθιμα, όσα συνοδεύουν το εορτολόγιο και τις εποχές του έτους.
[4]Τα Κάψαλα είναι φωτιές που ανάβουν οι ντόπιοι του Αγίου Ιωάννη στις 24 Ιουνίου, συνήθως σε σταυροδρόμια κατά γειτονιές, με ανταγωνιστική διάθεση, καθώς κάθε γειτονιά «καίγεται» να ανάψει τη μεγαλύτερη φωτιά. Όλες οι ηλικίες, άρρενες και θήλεα επιδίδονται στο πήδημα πάνω από τις φλόγες, γιατί, λένε, έτσι φεύγουν όλες οι κακομοιριές και οι αρρώστιες.
[5]Στην ελληνική λαογραφία με τον όρο αμίλητο νερό ονομάζεται το νερό εκείνο που μεταφέρεται από νεαρές κοπέλες (ανύπαντρες), για την εκτέλεση του λεγόμενου μαντικού εθίμου του «Κλήδονα». Συγκεκριμένα το αμίλητο νερό μεταφέρεται με στάμνες από πηγή ή πηγάδι ή ποταμό, το βράδυ της παραμονής του εορτασμού της γέννησης του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστή στις 24 Ιουνίου, και αμέσως μετά τη δύση του Ηλίου. Χαρακτηρίζεται αμίλητο διότι θα πρέπει κατά τη μεταφορά του οι κοπέλες να κρατήσουν απόλυτη σιγή έναντι οποιωνδήποτε αστειοτήτων, πειραγμάτων, προκλήσεων ή και εκφοβισμών, αν υποστούν από τ΄ αγόρια που προστρέχουν στο δρόμο τους ειδικά γι΄ αυτό το σκοπό.
