Ο Παναγιώτης Ζιάκας, συστήθηκε στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, το 2017 με το βιβλίο του «Η κρυστάλλινη πριγκίπισσα», ένα βιβλίο για εφήβους. Ακολούθησε το 2019 «Ο Κύριος Πλουφ», ένα βιβλίο για ενήλικες και το 2020, το βιβλίο «Η πανδημία». Ένα συλλογικό βιβλίο με ιστορίες από την καραντίνα που βιώσαμε όλοι.
Διαβάζοντας τον κύριο Πλουφ, αναγνώρισα μέσα του, πτυχές του εαυτού μου και πιστεύω πτυχές που λίγο έως πολύ όλοι έχουμε κρυμμένες. Η συνέντευξη αυτή, πραγματοποιήθηκε με σκοπό να γνωρίσουμε τον συγγραφέα Παναγιώτη Ζιάκα, αλλά περισσότερο έγινε με σκοπό να γνωρίσουμε τον κύριο Πλουφ. Έναν άνθρωπο χωρίς μνήμη, ο οποίος το μόνο που ζητάει απεγνωσμένα είναι να ανακαλύψει ποιος είναι. Στην ουσία, όλοι αυτό δεν κάνουμε;
Ο Παναγιώτης Ζιάκας μάς συστήσει τον ήρωά του. Ας τον γνωρίσουμε.
Επιμέλεια συνέντευξης: Αναστασία Μιγδάνη
-
Η τέχνη της συγγραφής υπήρχε πάντα μέσα σας; Ήταν κάτι που σκεφτόσασταν από παιδί ή προέκυψε ξαφνικά; Κι αν ναι, τι ήταν αυτό που πυροδότησε την έναρξη της;
Θυμάμαι τον καιρό που ήμουν πολύ μικρός δηλαδή τις πρώτες στιγμές μετά τη γέννησή μου, ήμουν δεν ήμουν τριών δευτερολέπτων νεογνό, όταν έσκυψε στο λίκνο μου η μνήμη γινάμενη παρόν, τη φωνή πήρε των δέντρων, των κυμάτων, εντολή σου μόρτη, μου είπε, να γίνεις author. Δεν είχε εκτιμήσει την αρχαιοελληνική καταγωγή μου, γι’ αυτό μου μίλησε στα αγγλικά, εγώ τότε θεώρησα πως αυτό ήταν καλός οιωνός και πως τα μελλοντικά βιβλία μου θα μεταφραστούν κι έτσι έπιασα την πένα μου δηλαδή το PC μου.
Υπάρχει φυσικά και μια άλλη εκδοχή, αυτή που λέει πως για να θεωρήσει κάποιος τον εαυτό του άξιο να φέρει την ιδιότητα του συγγραφέα θα πρέπει να περιμένει, ο χρόνος είναι ο τελικός κριτής. Όσο για το τι μπορεί να πυροδότησε την ανάγκη ή την επιθυμία μου να μπω σ’ αυτόν τον εξαιρετικά δύσκολο στίβο, θα έλεγα πως είναι ο θαυμασμός μου για τα πολύ μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Πιο σημαντικός ωστόσο είναι οι λόγος που κρατάει κάποιον πιστό στην προσπάθεια που χρειάζεται να καταβάλει στην πορεία. Και αυτός ο λόγος δεν είναι άλλος από την ασύγκριτη χαρά της δημιουργίας.
-
Πρώτη γνωριμία με το αναγνωστικό κοινό με ένα βιβλίο για εφήβους «Η κρυστάλλινη πριγκίπισσα». Πόσο εύκολο είναι να δημιουργήσεις μία ιστορία για παιδιά που βρίσκονται στην εφηβεία; Μία περίοδο της ζωής του ανθρώπου γεμάτη από άρνηση και αμφισβήτηση για όλους και όλα;
Η Κρυστάλλινη Πριγκίπισσα είναι μια ιστορία ενηλικίωσης, αφηγείται με έναν τρόπο ιδιαίτερα συμβολικό το πέρασμα από τον κόσμο των παιδιών στον κόσμο των μεγάλων. Δεν ήταν καθόλου εύκολο το εγχείρημα και δεν είμαι σίγουρος για το αν μπόρεσα να κρατήσω εκείνη την ιδιαίτερη ισορροπία που απαιτεί μια ιστορία που απευθύνεται στο εφηβικό κοινό.
-
Η «πριγκίπισσα» σας τελικά είχε την αποδοχή που περιμένατε από τον κόσμο;
Δεν ξέρω πώς να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση δεδομένου πως δεν έχω ακόμη ενημέρωση από τον εκδοτικό οίκο για την πορεία του βιβλίου. Η Κρυστάλλινη Πριγκίπισσα ωστόσο έφτασε έως την τελική δεκάδα στον ετήσιο διαγωνισμό του 2018 για τα βραβεία κοινού Public.
-
Θα αποφασίζατε να ξαναγράψετε βιβλίο για εφήβους ή ακόμη και για παιδιά μικρότερης ηλικίας; Πιστεύετε πως το συγκεκριμένο ηλικιακό κοινό είναι πιο δύσκολος αναγνώστης και κριτής;
Φυσικά και θα αποφάσιζα να ξαναγράψω. Ο κόσμος των παιδιών και των εφήβων με συγκινεί και με γοητεύει βαθύτατα. Εύχομαι να μπορέσω στο μέλλον να ολοκληρώσω μια ιστορία που αυτή τη στιγμή βρίσκεται κάπου στη μέση.
-
Τελευταία δουλειά στην οποία συμμετέχετε είναι το συλλογικό βιβλίο «Η πανδημία». Αφορμή η «καραντίνα» που ζήσαμε όλοι μας λόγω της πανδημίας. Πείτε μας δύο λόγια για το βιβλίο;
Είναι μια πολύ όμορφη προσπάθεια των εκδόσεων 24 γράμματα, ένα μωσαϊκό διηγημάτων, στο οποίο τριάντα ένας συγγραφείς προσπάθησαν να αποτυπώσουν την αίσθηση που τους προκάλεσε η πρωτόγνωρη αυτή εμπειρία.
-
Με αφορμή αυτό το βιβλίο, εσείς πώς βιώσατε την περίοδο της καραντίνας; Θεωρείτε πως αυτή η κατάσταση που δημιουργήθηκε ήταν η ευκαιρία να γνωριστούμε λίγο καλύτερα με τον εαυτό μας;
Πέρα από την αρχική αμηχανία που προκάλεσε, η περίοδος αυτή ήταν ένας ακόμα τρόπος ύπαρξης, από τους μυριάδες που υπάρχουν και μιας και το σύμπαν αδιαφορεί για την αμηχανία που μας προκαλούν τα τερτίπια του, το μόνο μας όπλο είναι η ικανότητα προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Το αν αυτό θα μας οδηγήσει σε καλύτερη γνωριμία με τον εαυτό μας είναι ζήτημα απολύτως προσωπικό, αν και αισθάνομαι πως, προς το παρόν, μας οδηγεί σε έναν νέο τύπο υπαρξιακής ανισορροπίας.
-
Ας περάσουμε τώρα στην τελευταία προσωπική σας δουλειά, το βιβλίο «Ο Κύριος Πλουφ», μία νουβέλα από τις εκδόσεις «24 γράμματα». Τι ήταν αυτό που ενέπνευσε τη δημιουργία του κυρίου Πλουφ;
Ο Κύριος Πλουφ είναι μια ιστορία που προσπαθεί να αφηγηθεί το κωμικό δράμα της μέσης ηλικίας σε έναν κόσμο που αλλάζει μ’ έναν τρόπο που είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοήσουμε. Το μόνο που μένει είναι η αίσθηση μιας σύγχυσης καθώς και η αναμέτρηση μας με τον χρόνο που διαρκώς λιγοστεύει για όλους μας.
-
Διαβάζοντας το βιβλίο, ένιωσα πως ο Κύριος Πλουφ είναι κρυμμένος μέσα σε όλους μας. Είναι ο «μυστικός» εαυτός μας που αν και τον γνωρίζουμε, προσπαθούμε να τον κρατήσουμε κρυμμένο. Είναι όντως έτσι;
Αυτό ακριβώς θα ήθελα να είναι ο Κύριος Πλουφ. Αν το πέτυχα έστω και στο ελάχιστο είμαι ευτυχής. Γεννιέται ωστόσο ένα ερώτημα. Πως θα ήταν ο κόσμος μας αν αφήναμε ελεύθερο τον κρυμμένο εαυτό μας να συστηθεί στους ομοίους του; Θα ήταν ένας επίγειος παράδεισος ή τα απομεινάρια ενός ολοκαυτώματος;
-
Υπήρξαν φράσεις στο βιβλίο, οι οποίες με έκαναν να σκεφτώ λίγο παραπάνω. Μία φράση που μου κέντρισε το ενδιαφέρον είναι: «Οι γέροι θυμούνται και ίσως γι’ αυτό σταματούν να ονειρεύονται…. Οι νέοι δεν έχουν και πολλά πράγματα να θυμηθούν κι έτσι πλάθουν τον κόσμο στα όνειρά τους». Πιστεύετε πως αυτό είναι δεδομένο και δεν αλλάζει; Οι άνθρωποι όσο μεγαλώνουν παύουν να ονειρεύονται;
Θα μπορώ με βεβαιότητα να απαντήσω σ’ αυτήν την ερώτηση αν έχω την τύχη να γεράσω. Δεν υπάρχει όμως τίποτα δεδομένο, μια φράση σε ένα βιβλίο υπηρετεί έναν σκοπό ή μια αλήθεια και με μικρές τροποποιήσεις αλλάζουν τόσο οι σκοποί όσο και οι αλήθειες. Πολλά πράγματα ωστόσο είναι θέμα διατυπώσεων ακόμα και η ηλικία, που ορίζει τους νέους ή τους γέρους και τα όνειρά τους. Μεγαλώνοντας οι άνθρωποι ή αυτοαπορροφούνται στην αναπαραγωγή μιας ρουτίνας που διαβρώνει λίγο – λίγο τη σκέψη τους ή χρησιμοποιούν την αναπόφευκτη διεκπεραιωτική τελετουργία της καθημερινότητας για να εξελίξουν την σκέψη τους και την κατανόηση τους. Αυτή είναι ίσως μια από τις σπουδαιότερες ανθρώπινες κατακτήσεις.
-
Ζούμε σε μία εποχή που οι ζωές των περισσότερων ελέγχονται από τους λίγους προς όφελος τους. Το γεγονός αυτό αναφέρεται πολύ μέσα στο βιβλίο σας. Όπως λέει και το φίδι στον κύριο Πλουφ, «Μόνος σου τίποτα. Θα πρέπει να μαζευτείτε πολλοί, αυτό όμως το κάνετε μόνο για να προσκυνήσετε ή για να πανηγυρίσετε…». Αλήθεια, είναι εύκολο ή δύσκολο να ξυπνήσουν οι πολλοί και να γυρίσουν τον κόσμο ανάποδα;
Οι άνθρωποι, ιδιαιτέρως οι νεότεροι, ζουν με έντονη την αίσθηση της ελεύθερης βούλησης μέχρι τα γεγονότα της ζωής τους να τους πείσουν πως η ελευθερία είναι μάλλον μια εσωτερική κατάκτηση παρά ένα αυτονόητο δικαίωμα. Πρέπει ωστόσο να είμαστε προσεκτικοί με τέτοιους λεπτούς ισχυρισμούς καθώς η λογοτεχνία δεν είναι παρά ένας αντικατοπτρισμός της πραγματικότητας τον οποίο η ίδια η πραγματικότητα μπορεί πολύ εύκολα να διαψεύσει.
Μένοντας, ωστόσο, πιστός στο ύφος του Κύριου Πλουφ θα μπορούσα να πω πως: «Το να περιμένουμε να ξυπνήσουν ταυτόχρονα πολλοί είναι σαν να ψάχνουμε τη νύχτα έναν συγκεκριμένο, κάπως σαββατογεννημένο κόκκο άμμου σε μια τεράστια ακρογιαλιά, άσε που όποιον κι αν ρωτήσεις στην πιάτσα θα σου πει πως είναι ξύπνιος και ως γνωστόν ο ξύπνιος μόνο να κοιμηθεί μπορεί, είναι αδύνατον να ξυπνήσει. Ακόμα όμως κι αν από κάποια κοσμική συγκυρία μαζευτούν πολλοί όπως λέει και το φίδι και όχι μόνο για να προσκυνήσουν ή να πανηγυρίσουν αλλά για να διεκδικήσουν το αυτονόητο δικαίωμα στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δεν είμαι σίγουρος για το αν η σύναξη καταφέρει να διαρκέσει πάνω από δέκα λεπτά πριν διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη μέσα σ’ έναν ορυμαγδό κλοτσοπατινάδας».
-
Η εποχή μας είναι η εποχή της εικόνας και του φαίνεσθαι. Οι άνθρωποι ικανοποιούνται μόνο από υλικά αγαθά, η ματαιοδοξία έχει χτυπήσει κόκκινο και την ευτυχία μας την επιδεικνύουμε μέσα από τα social media, μήπως και την πιστέψουμε και οι ίδιοι. Με ποιους τρόπους θεωρείτε πως μπορούμε να το αλλάξουμε αυτό;
Δεν νομίζω πως μπορεί να αλλάξει κάτι, ο κόσμος θα συνεχίσει να εξελίσσεται και εξέλιξη, είτε σε βιολογικό είτε σε πολιτισμικό επίπεδο δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ούτε πρόοδο ούτε βελτίωση αλλά προσαρμογή και διαφοροποίηση. Ευτυχώς που υπάρχει το παγωτό σοκολάτα, μπορούμε να αγοράσουμε ένα, να πάρουμε και τον/την αγαπημένο/η μας από το χέρι, να πάμε μια βόλτα και μέσα σε όλη αυτή τη γαλήνια αναταραχή να παρακολουθήσουμε το θέαμα. Μπορούμε ταυτοχρόνως να ποζάρουμε σε μερικές selfie, να τσατάρουμε, να τουιτάρουμε, να κάνουμε check in ή να στέλνουμε μηνύματα στους κρυφούς εραστές μας. Η τεχνολογική εξέλιξη μας λύνει τα χέρια. Το τι κάνει με τα μυαλά μας είναι αλλουνού παπά ευαγγέλιο. Αυτά ωστόσο είναι ζητήματα ηθικής ή αισθητικής που εύκολα εκφυλίζονται σε φθηνούς αισθησιασμούς ή ηθικολογίες.
-
Τελικά, όλα όσα ονειρευόμαστε, για όλα όσα παλεύουμε, η ίδια μας η ζωή είναι ένα τίποτα;
Προφανώς και όχι. Είμαστε πρωτεύοντα θηλαστικά, δηλαδή μικρά θαύματα βιολογικής πολυπλοκότητας και ζούμε σ’ έναν πλανήτη που περιφέρεται γύρω από ένα αστέρι δεύτερης γενιάς σ’ έναν μικρό σπειροειδή γαλαξία από τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια γαλαξίες που υπάρχουν στο ορατό σύμπαν. Γεννιόμαστε και πεθαίνουμε σ’ έναν πολιτισμένο κόσμο που παρέχει πολλά σε λίγους, λίγα σε πολλούς και στο τέλος ένα μεγάλο, ολοστρόγγυλο, πολύσπορο, διπλοφουρνιστό και καλοψημένο τίποτα για όλους. Αυτό αναμφίβολα είναι όχι μόνο «κάτι» αλλά ένα «κάτι» με τεράστιο κοσμολογικό και ανθρωπολογικό ενδιαφέρον.
