Η Ελένη Καραγιάννη, φιλόλογος στο επάγγελμα, συγγραφέας στην καρδιά, συστήνεται στο αναγνωστικό κοινό με το βιβλίο «Το σχέδιο του Μωβ» από τις εκδόσεις Ατέχνως, μια τρυφερή ιστορία για τη διαφορετικότητα, την αποδοχή του εαυτού μας και του άλλου.
Πώς ξεκίνησε αυτό το ταξίδι στο λευκό χαρτί; Τι σημαίνει για εσάς η συγγραφή;
Το ταξίδι στο λευκό χαρτί ξεκίνησε περίπου πριν τρία χρόνια όταν άρχισαν να με ζώνουν τα δικά μου σκοτάδια. Μέχρι τότε δεν έγραφα αλλά διάβαζα λογοτεχνία. Κι εκεί που αναζητούσα καταφύγιο στις ιστορίες των άλλων, τόλμησα να γράψω τις δικές μου. Έτσι, αποδείχτηκε η γραφή μια δρασκελιά δρόμος από την ανάγνωση που με βοήθησε να σταθώ στα πόδια μου, να αναμετρηθώ με τους δαίμονές μου και να νικήσω. Όταν μοιράστηκα τον ενθουσιασμό μου και τα γραπτά μου με τους μαθητές μου, σχηματίστηκαν οι teenγραφείς (η συγγραφική ομάδα του σχολείου) και γρήγορα δημιουργήσαμε το δικό μας ηλεκτρονικό περιοδικό (ΓΡΑΦΕΙΝ) για να στεγάσουμε τα κείμενά μας.
Εξακολουθούμε ακόμα και σήμερα να ξορκίζουμε τους φόβους μας, να μετριάζουμε τις αγωνίες μας και να οραματιζόμαστε καλύτερους κόσμους μέσα από τη συγγραφή.
Το πρώτο σας βιβλίο «Το σχέδιο του Μωβ» πραγματοποιείται ενόσω οι μαρκαδόροι βρίσκονται κλεισμένοι σε μία κασετίνα. Ένας εγκλεισμός μπορεί να φέρει και θετικά αποτελέσματα και πότε συμβαίνει αυτό;
Η αναφορά στον εγκλεισμό δεν είναι τυχαία. Παραπέμπει στην πανδημία, τις μέρες καραντίνας και τις συνθήκες εγκλεισμού που βιώσαμε όλοι μας τα τελευταία χρόνια. Ο εγκλεισμός μπορεί να έχει λήξει, αλλά με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο έχει αφήσει τα απόνερά του στον ψυχισμό και τη συμπεριφορά μας. Ωστόσο, «ουδέν κακό αμιγές καλού». Στο κείμενο θίγονται και οι δύο όψεις του. Ο εγκλεισμός πυροδοτεί την έκρηξη του Άκη του Μολυβάκη. Εξαιτίας του γίνεται κακότροπος και αγενής, προσβάλλει και πληγώνει την κολλητή του φίλη, τη Βούλα τη Σβηστρούλα. Και από την άλλη, η ανάγκη άρσης του εγκλεισμού οδηγεί στη σύλληψη από τον Μωβ τον Μαρκαδόρο ενός σχεδίου που αναδεικνύει την αξία της ανθρωπιάς, της αλληλεγγύης, της ενσυναίσθησης, της φιλίας, της έμπρακτης συγγνώμης, του σεβασμού και της αποδοχής του εαυτού μας και του άλλου.
Επομένως, ο εγκλεισμός μπορεί να στερεί την ελευθερία μας και να κλέβει τον ζωτικό μας χώρο, να ανασύρει συχνά στην επιφάνεια τον χειρότερό μας εαυτό, αλλά ταυτόχρονα δίνει και την ευκαιρία για αναστοχασμούς και αναθεωρήσεις προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε σε ποια στροφή του δρόμου πήραμε τη ζωή μας λάθος και πως ποτέ δεν είναι αργά για αναστροφή.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ηρώων του βιβλίου σας π.χ του Άκη του Μολυβάκη, ή της Βούλας της Σβηστρούλας που τα παιδιά θα ταυτιστούν μαζί τους ή θα θέλουν να τους μοιάσουν;
Τα χαρακτηριστικά των ηρώων είναι οικεία στα παιδιά και οι συμπεριφορές τους αναγνωρίσιμες. Ας τους δούμε όλους πολύ γρήγορα. Ο Άκης ο Μολυβάκης είναι αυθόρμητος, παρορμητικός, υπερκινητικός, επιρρεπής στα ατυχήματα, έχει ολοφάνερη διάσπαση προσοχής, αγαπά ειλικρινά τους φίλους του, αναγνωρίζει τα λάθη του, επιδιώκει την επανόρθωση, ζητά έμπρακτα συγγνώμη. Η Βούλα η Σβηστρούλα είναι φίλη κολλητή, πάντα υποστηρικτική και διαθέσιμη, σβήνει τα λάθη των άλλων, ευαίσθητη και ευάλωτη, έχει έντονη την ανάγκη της αποδοχής. Η Ξένια η Ξυστρούλα επουλώνει τα τραύματα και περιποιείται τις πληγές των φίλων της, χωρίς όμως να τους χαϊδεύει τα αυτιά, αφού πρώτη επισημαίνει τα λάθη τους.
Τα στυλό, ο Κόκκινος και ο Μπλε, οι πιστοί ακόλουθοι του Μωβ, είναι υπάκουοι, δραστήριοι και οργανωτικοί. Οι ξυλομπογιές είναι ολίγον κουτσομπόλες αλλά συνεργάσιμες και εργατικές. Η Τούλα το Τετράδιο είναι γενναιόδωρη και δεν λυπάται να χαρίσει τις σελίδες της αν πρόκειται για καλό σκοπό. Όλοι αυτοί λοιπόν εργάζονται ομαδικά ακολουθώντας κατά γράμμα το ευφυές σχέδιο του σοφού και πολυδιαβασμένου αρχηγού τους, του Μωβ, για να διώξουν τη λύπη της Μαίρης που υποφέρει από τα πειράγματα και τα κακόβουλα σχόλια των συμμαθητών της.
Τι μας θυμίζει αυτή η κασετινοπαρέα; Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια παρέα παιδιών που συναντάμε στο σχολείο ή στη γειτονιά, με τα πάνω τους και τα κάτω τους, με τις εντάσεις, τις παρεξηγήσεις και τους τσακωμούς, αλλά και με άρρηκτους μεταξύ τους δεσμούς φιλίας, μια παρέα που καταστρώνει μεγαλόπνοα σχέδια και ονειρεύεται να αλλάξει τον κόσμο.
«Το Σχέδιο του Μωβ» είναι μία τρυφερή ιστορία που μιλάει για τη διαφορετικότητα. Εσείς ως εκπαιδευτικός παρατηρώντας τους εφήβους μέσα στη σχολική τάξη και το προαύλιο ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι λόγοι που τους ωθούν να φερθούν με κακία και βιαιότητα στους συνομηλίκους τους; Πως μπορεί αυτό το νοσηρό φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού να εκλείψει;
Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι σύνθετο και πολυπαραγοντικό. Η βιαιότητα και η κακία εδώ και χρόνια έχουν περάσει το κατώφλι του σχολείου γιατί πολύ απλά κυριαρχούν κι έξω από αυτό. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε πως το σχολείο χαρακτηρίζεται ως μικρογραφία της κοινωνίας μας. Στο βιβλίο εστιάζω σε μία κύρια αιτία του φαινομένου, τη διαφορετικότητα. Οτιδήποτε δηλαδή ξεφεύγει από το μέσο, από αυτό που θεωρείται «φυσιολογικό» δεν γίνεται εύκολα αποδεκτό. Διαφορές στο χρώμα, την εθνικότητα, τα πρότυπα ομορφιάς, το νοητικό και συναισθηματικό επίπεδο ενός παιδιού αποτελούν αντικείμενο χλευασμού, όταν απουσιάζει η παιδεία και η καλλιέργεια σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Τον Μωβ τον εμπνεύστηκα όταν μια μαθήτριά μου με αφορμή ένα κριτήριο αξιολόγησης για το body shaming μου εκμυστηρεύτηκε πόσο υπέφερε στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο εξαιτίας των «παραπανίσιων» της κιλών. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να βρίσκονται συνεχώς δίπλα στα παιδιά, να τα αφουγκράζονται, να παρατηρούν αλλαγές στη συμπεριφορά τους. Ωστόσο, για τη ριζική αντιμετώπιση του φαινομένου σίγουρα θα χρειαστεί η καθολική εφαρμογή του σχεδίου του Μωβ.
Η εικονογράφηση στο βιβλίο σας είναι εξαιρετική. Απαλά χρώματα, ανεπιτήδευτα πρόσωπα, «δένουν» με το κείμενο και κρατούν μία ισορροπία ανάμεσα σε λέξεις και εικόνες δημιουργώντας ένα άριστο αποτέλεσμα. Πόσο σημαντική είναι η εικονογράφηση σε μία ιστορία για παιδιά;
Το παραμύθι είναι κείμενο πολυτροπικό, δηλαδή αξιοποιούνται δύο διαφορετικοί κώδικες, ο λόγος και η εικόνα για να αφηγηθούν την ίδια ιστορία. Αν και οι δύο κώδικες πρέπει να συνεργάζονται αρμονικά, η εικόνα αναμφισβήτητα διαδραματίζει καθοδηγητικό ρόλο, καθώς καλείται να υποστηρίξει και να επεξηγήσει το κείμενο, δίνοντας σάρκα και οστά στους ήρωες και ενεργοποιώντας τη φαντασία του παιδιού. Πετυχημένη κρίνεται μια εικονογράφηση όταν το παιδί μπορεί να θυμηθεί την ιστορία ξεφυλλίζοντας τις σελίδες και παρατηρώντας μόνο τις εικόνες, χωρίς να χρειάζεται να ανατρέξει στο κείμενο, και όταν οι εικόνες το ωθούν να πλάσει τη συνέχεια της ιστορίας, τη δική του αφηγηματική εκδοχή.
Η εικονογράφηση του δικού μου βιβλίου έχει ιδιαίτερη συναισθηματική αξία γιατί έγινε από ένα πλάσμα χαρισματικό και ταλαντούχο, την ανιψιά μου Κατερίνα Βραζιτούλη, μαθήτρια Λυκείου. Και όπως έχω ήδη δηλώσει πολλές φορές, η εικονογράφηση της Κατερίνας με οδήγησε στην έκδοση του παραμυθιού.
Πρόσφατα κερδίσατε το δεύτερο βραβείο στο διαγωνισμό διηγήματος των εκδόσεων Γραφή. Να αναμένουμε μία συλλογή κειμένων μικρής φόρμας ως το δεύτερο συγγραφικό σας έργο; Ποιες οι διαφορές και οι ομοιότητες παραμυθιού και διηγήματος;
Αυτό που κερδίζει κανείς συμμετέχοντας στους διαγωνισμούς, είτε διακριθεί είτε όχι, είναι το κείμενο που γράφεται και η διαδικασία της συγγραφής του. Μέσα στο φθινόπωρο προέχει η έκδοση του συλλογικού βιβλίου με κείμενα των μαθητών μου που ετοίμαζα όλο το καλοκαίρι. Στη συνέχεια δεν αποκλείεται να αξιοποιήσω το βραβείο (συμβόλαιο έκδοσης έργου) και να προκύψει και μια δική μου συλλογή διηγημάτων από τις εκδόσεις Γραφή. Λατρεύω τη μικρή φόρμα γιατί με γοητεύει η τέχνη της πύκνωσης, το να λες πολλά με λίγες λέξεις. Αναμφίβολα, τα διηγήματά μου είναι περισσότερα από τα παραμύθια μου.
Δεν μου είναι καθόλου εύκολο να γράφω παραμύθι. Ο λόγος στο διήγημα ρέει αβίαστα, η ιστορία από ένα σημείο και μετά μπαίνει στον αυτόματο πιλότο και βαδίζει μόνη της. Όταν όμως γράφεις ιστορία για παιδιά νιώθεις βαρύ το φορτίο της ευθύνης. Πρέπει να είσαι πολύ προσεχτικός για να μπολιάσεις στην ψυχή του μικρού αναγνώστη αξίες και ιδανικά, να του δείξεις πώς να μάθει να σκέφτεται σωστά για να γίνει η καλύτερη εκδοχή του εαυτού του. Στα παραμύθια μου αποκαλύπτω τις ίδιες ακριβώς αλήθειες που γράφω και στα διηγήματα. Μόνο που στα διηγήματα οι αλήθειες μου πληγώνουν, γδέρνουν και ματώνουν την ψυχή του αναγνώστη, ενώ στα παραμύθια εκφράζονται με τρόπο διαφορετικό, αλληγορικό, συμβολικό, χιουμοριστικό, τρυφερό, ζεστό, αγαπησιάρικο, φωτεινό και αισιόδοξο. Γιατί το παραμύθι είναι μια παρηγορητική αφήγηση που σε καθησυχάζει, σε βεβαιώνει πως όλα είναι δυνατά, οι δυσκολίες αν και αρχικά φαντάζουν ανυπέρβλητες, είναι παροδικές και στο τέλος νικάει πάντα το καλό.
Επομένως, το παραμύθι σε αντίθεση με το διήγημα της «μαύρης γραφής» υπόσχεται έναν καλύτερο κόσμο, στον οποίο θα ζήσουμε εμείς καλά κι αυτοί καλύτερα, αρκεί να πιστέψουμε στην ύπαρξη αυτού του κόσμου και να αγωνιστούμε γι’ αυτόν.
Χριστίνα, σε ευχαριστώ από καρδιάς για τη χαρά της συνομιλίας μας!
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Ελένη Καραγιάννη γεννήθηκε στη Βέροια το 1969. Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων κι είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου ειδίκευσης στις Επιστήμες της Αγωγής. Ζει στη Βέροια κι εργάζεται ως φιλόλογος στο Γενικό Λύκειο Μακροχωρίου Ημαθίας. Θεωρεί τη γραφή θεραπεία ψυχής. Αγαπά τη λογοτεχνία, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τα ταξίδια, τους ανθρώπους με καθαρό βλέμμα και λαμπερό χαμόγελο. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί στον έντυπο κι ηλεκτρονικό τύπο, έχουν διακριθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και περιλαμβάνονται σε συλλογικές ανθολογίες. Είναι υπεύθυνη έκδοσης του ηλεκτρονικού λογοτεχνικού περιοδικού ΓΡΑΦΕΙΝ.
