Βρισκόμαστε στην έναρξη της μετά-COVID-19 εποχής, αφού ξεκίνησε η άρση των αυστηρών μέτρων που είχαν τεθεί για την αντιμετώπιση της διασποράς του κορωνοϊού. Τις δύσκολες ημέρες της καραντίνας βιώσαμε όλοι την ανησυχία και την αβεβαιότητα σε όλους τους τομείς, είτε εργασιακούς είτε προσωπικούς. Εν προκειμένω, δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ στους μαχητές των ημερών, τους ηθοποιούς που δίνουν τον δικό τους αγώνα για καλύτερες προοπτικές και σταθερότητα στο εργασιακό περιβάλλον.
Η Σοφία Αλεξανιάν (Κόκκινο Ποτάμι), ηθοποιός και συγγραφέας, ήταν από τους ανθρώπους που από την έναρξη της καραντίνας, έκανε το βήμα και μίλησε για τις οικονομικές και κοινωνικές δυσκολίες που ήρθαν τόσο σε εκείνη όσο και στους υπόλοιπους συναδέλφους της.
Πριν περάσουμε στην συζήτηση που μοιραστήκαμε με την Σοφία Αλεξανιάν, ευχόμαστε από καρδιάς να πάνε όλα καλά για εκείνη και για όλους τους εργαζομένους στον τομέα του Πολιτισμού.
Επιμέλεια συνέντευξης: Δανάη-Ελευθερία Σωπασή
Καλησπέρα Σοφία. Βρισκόμαστε σε μια από τις πιο δύσκολες περιόδους της Ελληνικής πραγματικότητας, μετά την οικονομική κρίση από την οποία καταφέραμε να βγούμε πριν δυο χρόνια. Όλη αυτή την περίοδο παρακολουθήσαμε την δράση σου μιλώντας για τις δυσκολίες του να είσαι ηθοποιός στο 2020. Πόσο άλλαξε η ζωή σου κατά την περίοδο της καραντίνας;
Σε μεγάλο βαθμό θα έλεγα. Βρέθηκα αντιμέτωπη με τον φόβο του τέλους. Πως είναι να ζεις χωρίς ελπίδα. Η είσοδος στη καραντίνα ήταν για μένα τρομακτική υπόθεση. Παρακολουθούσα την πορεία του ιού με την ονομασία COVID-19 να πλησιάζει την Ελλάδα και ευχόμουν να μην συμβεί με εμάς, και συνέβη. Δεν φοβόμουν τον ιό, φοβόμουν την παύση εργασιών, τη παύση ρευστού και συνέβη. Κάποιος θα πει πως είναι υλιστικό και αχάριστο γιατί η υγεία είναι πάνω απ’ όλα. Ακριβώς γι’ αυτό. Πριν τη καραντίνα δούλευα όλη μέρα για να επιβιώνω και μόνο. Στη καραντίνα σταμάτησε η δουλειά άρα κατά συνέπεια και η επιβίωση. Συμβιβάστηκα με το τέλος για δεύτερη φορά και αφέθηκα πάλι στα βιβλία. «Πριν που έτρεχα πουθενά δεν έφτανα και τίποτα δεν είχα, και τώρα δεν έχω αλλά τουλάχιστον δεν τρέχω», αυτή ήταν η καθημερινή μου σκέψη. Μακάρι όλα να ήταν διαφορετικά, να τρέχουμε και να φτάνουμε, να παίρνουμε και να έχουμε. Η δικαίωση να έρχεται πιο γρήγορα όσο είμαστε εν ζωή.
Πως είναι για τον εργαζόμενο στον τομέα του πολιτισμού, να περνάει από την οικονομική κρίση των μνημονίων και να βιώνει αμέσως μετά την εποχή της καραντίνας λόγω του κορωνοιού;
Υπέροχα, σαν μια κατσαρίδα που γλίτωσε τη πατούσα και έπεσε στη φορμόλη, αλλά λέει «θα ζήσω». Με την προϋπηρεσία της κρίσης, η καραντίνα ήταν ρουτίνα. Πολλοί φίλοι και γνωστοί, ακόμα κι εγώ, ανά διαστήματα στη κρίση, δεν είχαμε δουλειά και καθόμασταν σπίτι. Επίσης αν δεν υπάρχει ρευστό, που δεν υπήρχε σε ορισμένους φυσικά και σε μένα, καθόμουν σπίτι και περιοριζόμουν. Ακόμα και στις δημιουργικές ιδέες. Η καραντίνα ήταν πιο ελαφρυντική από τη κρίση. Στη καραντίνα σταμάτησαν όλοι, στη κρίση ένιωθες πως είσαι μόνο εσύ πίσω από τους άλλους. Εγώ αγάπησα τη καραντίνα.
Το «Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών» καθώς και το «Σπίτι του Ηθοποιού» πως και πόσο βοήθησε τους ηθοποιούς αυτούς τους μήνες;
Θέλω να ελπίζω αρκετά. Έχω δει προσωπικά τον Σπύρο Μπιμπίλα να μοιράζει τρόφιμα σε οικογένειες. Το «ΣΕΗ» να χτυπάει επίμονα τη πόρτα του Υπουργείου με αιτήματα που προσωπικά τα χαρακτήρισα «διαλλακτικά» προκειμένου να βοηθηθούν οι άνθρωποι και με το #mazi_dynatoi ανέδειξαν τη παρουσία της καλλιτεχνικής ενότητας. Γενικά το «Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών» ανταποκρίθηκε αμέσως σε πολλές απορίες και σε ζητήματα που απασχόλησαν πολύ κόσμο. Για το δε, «Σπίτι του Ηθοποιού» θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά, και ειδικά τη κυρία Φόνσου, για την προσφορά τους να με φιλοξενήσουν στο υπέροχο σπίτι τους. Αλλά, προσωπικά δεν μπορώ να επιτρέψω στον εαυτό μου να δεχθεί τη βοήθεια τους, γιατί ξέρω εκ των έσω, τον βαθμό δυσκολίας που συχνά αντιμετωπίζουν οι ηθοποιοί, σε όποια θέση και αν βρίσκονται, είτε έχουν λεφτά, είτε δεν έχουν. Γενικά όντας στο χώρο αυτό, νιώθω την ανάγκη να προσφέρω, και όχι να λάβω. Εύχομαι να λάβω από εξωτερικούς παράγοντες και να βρεθώ στη δυνατότητα προσφοράς. Αυτή η θέση μου αρέσει περισσότερο στην υπηρεσία της υποκριτικής τέχνης. «Εξωτερικούς παράγοντες» εννοώ καλές δουλειές.
Πριν την καραντίνα, ήσουν επαγγελματικά στα γυρίσματα της δημοφιλούς τηλεοπτικής σειράς «Κόκκινο Ποτάμι» που πραγματεύεται την γενοκτονία των Ποντίων, αφού είχε προηγηθεί η γενοκτονία των Αρμενίων, όλα αυτά στην εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πως ήταν να συμμετέχεις σε μια ιστορική σειρά που έχει να κάνει με την προσφυγιά για την οποία έχεις ιστορική φόρτιση λόγω της Αρμενικής καταγωγής σου;
Κι όχι μόνο λόγο της καταγωγής. Είμαι πρόσφυγας πολέμου του 1992 από το Σουχούμι της Αμπχαζίας με τη Γεωργία. Έζησα σε εμπόλεμη ζώνη σχεδόν δύο χρόνια. Ήθελα να συμμετέχω σε κάτι τόσο σπουδαίο και μεγαλειώδες όπως το «Κόκκινο Ποτάμι». Πολλές από τις σκηνές που έπαιξα ήταν όμοιες με στιγμές που βίωσα στο παρελθόν. Και όσο σκληρές κι αν ήταν, ένιωθα ότι ανήκω εκεί, γιατί έρχομαι από κει. Βίωσα δέος, συγκίνηση και πολλά κλάματα. Κλάματα ακόμα και κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Είμαι ευγνώμων που μου έδωσε την ευκαιρία να βρίσκομαι εκεί ο σκηνοθέτης της σειράς Μανούσος Μανουσάκης γιατί ήταν αναγκαίο για την ψυχή μου. Έλεγα κάτι στο γύρισμα και θα το πω και εδώ: Δεν είναι απλώς ένα σενάριο γυρισμένο, είναι ακριβές ως προς την απόδοση πολεμικών καταστάσεων. Το λέει άνθρωπος που έζησε και είδε τον πραγματικό πόλεμο και το περιγράφει στο βιβλίο του «Η ζωή αύριο, η ζωή χτες» (από την ίδια, Σοφία Αλεξανιάν και τις εκδόσεις Κέδρος, 2018). Το μόνο που αλλάζει είναι τα κοστούμια, τα όπλα και η εποχή.
Είναι γνωστό ότι υπάρχουν κοινά βιώματα μεταξύ Ελλήνων και Αρμενίων, λόγω της Οθωμανικής κατάκτησης και οι σχέσεις των δυο λαών ήταν αδελφικές και λόγω της κοινής Χριστιανικής πίστης. Λόγω της Αρμενικής καταγωγής σου αλλά και της Ελληνικής υπηκοότητας σου, πόσο σημαντική είναι κατά την γνώμη σου η παραγωγή ιστορικών έργων που αναφέρονται στην εποχή εκείνη;
Εγώ είμαι μισή Αρμένισα και μισή Πόντια. Ο Πόντιος πατέρας μου μάλιστα παντρεύτηκε δύο φορές Αρμένισα. Ναι, πράγματι κάτι ενώνει αυτούς τους δύο λαούς! Η γενοκτονία; Ο πόνος; Δεν θα τόνιζα τόσο τη θρησκεία, διότι δεν είναι όλοι οι Αρμένιοι Ορθόδοξοι σε αντίθεση με τους Πόντιους-Έλληνες. Η γνώμη μου για τα έργα με τέτοιο περιεχόμενο, μόνο θετική είναι. Αγαπώ τα έργα εποχής και κυρίως τις βιογραφίες! Εμείς οι Πόντιοι νιώθουμε δικαιωμένοι, ότι επιτέλους θίχτηκε το θέμα της γενοκτονίας, ότι επιτέλους βγήκε στο φως. Έπρεπε να βλέπατε το σθένος του κύριου Τάκη Βαμβακίδη που έπαιζε το ρόλο του Παυλίδη. Έτρεμε την κάθε του λέξη από το δέος και τη συγκίνηση. Είχε τόσο σθένος, τόσο πόνο, τόση αδικία και οργή που αν υπήρχε η μηχανή του χρόνου θα πήγαινε εκεί να σώσει τους Τεμέτερους. Θεωρώ πως οι νεότεροι άνθρωποι πρέπει να βλέπουν τέτοιες ιστορικές σειρές για να διαμορφώνουν πιο συνειδητό χαρακτήρα και να ενημερώνονται. Επίσης τα γυρίσματα τέτοιων σειρών εμπλουτίζουν την ταινιοθήκη της πολιτισμικής τηλεόρασης. Ας βρουν και κάτι ποιοτικό αυτοί που θα μας ανακαλύψουν.
Πριν λίγες ημέρες δημιουργήθηκε στην χώρα μας το κίνημα «Support ART Workers», με εκατοντάδες εργαζομένους να αλλάζουν το προσωπικό τους προφίλ στο Facebook ως συμπαράσταση στους αγώνες των εργαζομένων του πολιτισμού. Η κ. Μενδώνη ανακοίνωσε την Πέμπτη 7 Μαΐου τα νέα μέτρα για τον πολιτισμό. Πόσο πιστεύεις ότι βοήθησε το κίνημα στην αλλαγή των μέτρων για την στήριξη του πολιτισμού μετά και από την ειρηνική διαμαρτυρία της ίδιας ημέρας;
Ακόμα, δεν έχει κυκλοφορήσει τίποτα επίσημα. Παρ’ όλο που συμμετείχα στο κίνημα «Support ART Workers», η διαίσθηση μου δεν ελπίζει στην άμεση ανταπόκριση. Μακάρι να γελιέμαι. Πιστεύω ότι θα γίνει κάτι άλλο, αλλά δεν ξέρω τι. Πρώτον θα υπάρξει τεράστιο τρενάρισμα. Είναι πιθανή η απόφαση στην ενίσχυση, αλλά με μεγάλη καθυστέρηση στην εκτέλεση. Και πάλι, όχι για όλους. Γιατί το πιστεύω αυτό; Είναι βάση κάποιου άγνωστου σχεδίου, που σε συνδυασμό με την πλειοψηφία, του «καλλιτεχνικά απολίτιστου» κοινού, επιχειρείται να παραγκωνιστεί η καλλιτεχνική μάζα. Είτε για να εξαλειφθεί, είτε για να διοχετευτεί σε κάτι άλλο, είτε για να βρει νέους τρόπους έκφρασης. Οι εκπρόσωποι της τέχνης πλασάρουν συχνά μια υποτυπώδη ελευθερία του λόγου, να μια ωραία αιτία να μην υπάρξουν. Η ιστορία, μας έχει δείξει πολλές τερατουργίες, ταινίες, θέατρα, τραγούδια που εξυμνούν κάτι συγκεκριμένο, ειδάλλως δεν έχουν λόγο ύπαρξης. Ανέκαθεν η τέχνη ήταν ελεγχόμενο μέσον, το θέμα είναι από ποιους θα ελέγχεται στη νέα της έκβαση. Η Κυβέρνηση αγνοεί μια λεπτομέρεια, πως οι εκπρόσωποι της τέχνης μπορούν να βρουν πολλούς τρόπους να εκφράσουν τα πάντα και η μόνη τους καταστροφή είναι να τους στερήσεις τον πόνο. Αν δώσεις πόνο στον καλλιτέχνη, τότε είναι που θα μεγαλουργήσει, αν του τον πάρεις και τον κάνεις καλά, δεν θα κάνει τίποτα. Σε τι αποσκοπεί η στάση της Κυβέρνησης; Να σωπάσει ή να ενεργοποιήσει τους καλλιτέχνες; Φυσικά εγώ μιλώ για τους πραγματικούς δημιουργούς που μιλούν στο πλήθος και όχι για την αριστοκρατική καθεστηκυία τάξη που μιλάει για τέχνη εν καιρώ πολέμου τρώγοντας παντεσπάνι.
Κατά την γνώμη σου θα βγούμε καλύτεροι άνθρωποι μετά τις δυσκολίες που βιώσαμε εξ’ αιτίας του κορωνοϊού;
Πρώτον πιστεύω πως δεν θα βγούμε όλοι. Κάποιοι την καταβρήκαν με την καραντίνα και διαμόρφωσαν ανάλογα και ίσως και καλύτερα τις συνθήκες διαβίωσης. Σίγουρα θα βγούμε αλλαγμένοι και συμπονετικοί, αλλά και άκρως υποχόνδριοι τον πρώτο καιρό. Προσωπικά επιλέγω να βγω πιο διαφορετική, αλλαγμένη, περισσότερο αγενής, καθόλου διαλλακτική και δεν ξέρω αν θα βρω εργασία γιατί δεν επιτρέπω πλέον την εκμετάλλευση, απαιτώ σεβασμό και σωστή πληρωμή για την εργασία μου. Γενικά δεν με βλέπω να περνάω καλά εκεί έξω. Θα κλείσω τη συνέντευξή μας με την φράση που τελευταία γυρνάει στο μυαλό μου, επειδή έχω πέσει πολλές φορές στο γκρεμό και μου είναι γνώριμο: «Μη με ρίξετε στο γκρεμό παρακαλώ, γιατί δεν θα πέσω μόνη».
Να ευχαριστήσουμε θερμά την Anny Icon και τη Σοφία Αλεξανιάν για την διάθεση του φωτογραφικού υλικού.
