Σε μια εκ των δημοφιλέστερων οδών της Θεσσαλονίκης, την οδό Αγίου Δημητρίου, ανάμεσα στα σύγχρονα, άκομψα και μουντά κτίρια, ξεχωρίζει ένα, το γνωστό Διοικητήριο Θεσσαλονίκης. Πολύ κοντά στον ιστορικό ναό, ο οποίος φέρει το όνομα του πολιούχου της πόλης, του Αγίου Δημητρίου, το Διοικητήριο θυμίζει μια Θεσσαλονίκη προγενέστερου αιώνα, καμωμένη με αρχοντικά και πολυτελή κτίρια-αρχιτεκτονικά διαμάντια και αποτελεί σημείο αναφοράς της ιστορικής πραγματικότητας της πόλης, καθώς μέρος αυτής διαδραματίστηκε στο μεγαλοπρεπές αυτό κτίριο. Αρχικός στόχος της δημιουργίας του Διοικητηρίου ήταν, κατά τα δύσκολα χρόνια της οθωμανικής κατοχής, να αποτελέσει το σπίτι και τη βάση του Βαλή, δηλαδή ενός ανθρώπου που έφερε διοικητικό τίτλο στην οθωμανική αυτοκρατορία.
Η ιστορία του Διοικητηρίου
Το Διοικητήριο Θεσσαλονίκης οικοδομήθηκε το 1891, από τον γνωστό, για τα αρχιτεκτονικά του θαύματα στην Θεσσαλονίκη, Ιταλό Βιταλιάνο Ποζέλι. Ενδεικτικό της εμμονής του Ποζέλι, με κατασκευές, οι οποίες θα άντεχαν στον χρόνο, είναι το γεγονός πως χρησιμοποιήθηκαν 60.000 αυγά, σε συνδυασμό με πέτρα, με σκοπό τα θεμέλια να παραμείνουν γερά για μεγάλο χρονικό διάστημα, μετά την κατασκευή τους. Το κομψό αυτό κτίριο είναι χτισμένο πάνω στα ερείπια βυζαντινού παλατιού. Κατά τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, το Διοικητήριο, είχε πολλαπλές χρήσεις όπως δημοτολόγιο, υποθηκοφυλακείο, κτηματολόγιο, ειρηνοδικείο, αστυνομία, χωροφυλακή, διεύθυνση εξωτερικών υποθέσεων κ.ά.. Βρισκόταν στο κέντρο της οθωμανικής κοινωνίας και πλαισιωνόταν από κτίρια όπως τζαμί, λουτρά, φυλακές, στάβλοι. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως περί τις αρχές του 20ού αιώνα στο μεγαλοπρεπές κτίριο, στεγάστηκε η οθωμανική Νομική Σχολή. Μερικά χρόνια μετά, το 1911, ο Οθωμανός Σουλτάνος Μωάμεθ Ε’ Ρεσάτ, στη διάρκεια της παραμονής του στη Θεσσαλονίκη, διέμεινε στο γνωστό Διοικητήριο. Τον επόμενο χρόνο, τα Γραφεία της Γενικής Διοίκησης, στεγάστηκαν στο εν λόγω κτίριο.
Σημείο-ορόσημο για την ιστορία του συγκεκριμένου κτιρίου, ήταν οι υπογραφές που έλαβαν χώρα στο εσωτερικό του, για την απελευθέρωση της πόλης της Θεσσαλονίκης στον ελληνικό στρατό, στις 26 Οκτωβρίου του 1912 , εκ μέρους του Χασάν Ταξίν πασά από την τουρκική πλευρά και των Κωνσταντίνου Β. Δούσμανη και Ι. Μεταξά, εκ μέρους της ελληνικής πλευράς, μετά από παρότρυνση του πρωθυπουργού, Ελευθερίου Βενιζέλου Η μεγάλη φωτιά που ξέσπασε στη Θεσσαλονίκη και έπληξε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης, άφησε ανέγγιχτο το Διοικητήριο, στο οποίο, την χρονιά εκείνη, δημιουργήθηκε μια όμορφη πλατεία που προσέδωσε στο κτίριο μια γοητεία, κατατάσσοντας το, με τον τρόπο αυτό, σε ένα από τα οικήματα-στολίδια της Θεσσαλονίκης. Στα άγρια χρόνια της Κατοχής, το κτίριο φιλοξένησε τη γερμανική διοίκηση, μιας και η συγκεκριμένη περιοχή βρισκόταν υπό τον δικό της έλεγχο. Κατά το 1954, το Διοικητήριο ‘μεγάλωσε’, καθώς προστέθηκε σε αυτό, ένας επιπλέον όροφος, με σκοπό να λειτουργήσουν στο εσωτερικό του περισσότερες υπηρεσίες. Τον επόμενο χρόνο, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης, δίνοντας στο κτίριο, τη μορφή που διαθέτει μέχρι και σήμερα. Το ίδιο έτος ιδρύθηκε το Υπουργείο Βορείου Ελλάδος, το οποίο και λειτούργησε μέχρι το 1971, οπότε και η Δικτατορία το κατήργησε. Μετά την ανασύστασή του, κατά τα χρόνια της Μεταπολίτευσης, μετονομάστηκε σε Υπουργείο Μακεδονίας- Θράκης. Το 2009, το Διοικητήριο μετατράπηκε σε Γενική Γραμματεία Μακεδονίας- Θράκης.
Η περιγραφή του κτιρίου
Το Διοικητήριο συνδυάζει στοιχεία Νεοκλασικιστικής και Αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Ο ρυθμός σύμφωνα με τον οποίος είναι χτισμένο, είναι ο εκλεκτικιστικός. Αποτελούνταν αρχικά από τρεις ορόφους και μεταγενέστερα, προστέθηκε και ο τέταρτος. Το κτίριο μεταξύ άλλων διαθέτει ένα αίθριο το οποίο προσδίδει την αίσθηση της αρχοντικής κατοικίας, στο δημοφιλές Διοικητήριο. Η πρόσοψη του είναι σε στυλ μπαρόκ, οθωμανικού χαρακτήρα, στοιχείο που αντικαταστάθηκε από ένα τριγωνικό αέτωμα, μαζί με την προσθήκη του επιπλέον ορόφου.
Το Διοικητήριο Θεσσαλονίκης σήμερα
Το βαθιά ιστορικό αυτό κτίριο, αποτελεί πλέον ένα από στολίδια της πόλης, χωρίς όμως να είναι γνωστό το ιστορικό του υπόβαθρο και τα γεγονότα, τα οποία εκτυλίχθηκαν εκεί. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνει το γεγονός πως η τωρινή χρήση του Διοικητηρίου, είναι να στεγάσει το Υπουργείο Μακεδονίας- Θράκης. Σε μια εποχή κατά την οποία οι διαπραγματεύσεις που σχετίζονται με την ονομασία της Μακεδονίας, βρίσκονται σε κομβικό σημείο, η λειτουργία και ο ρόλος του εν λόγω Υπουργείου, είναι αμφίβολος. Σε κάθε περίπτωση, η ιστορική αξία του Διοικητηρίου είναι τεράστια, όπως και η απαράμιλλη ομορφιά των αρχιτεκτονικών στοιχείων που διαθέτει. Θα αποτελούσε λοιπόν, ευτύχημα, για την κοινωνία της Θεσσαλονίκης, εάν ο χώρος αυτός θα μπορούσε να είναι επισκέψιμος από το κοινό, με σκοπό τη διάδοση της ιστορίας, μιας ιστορίας πάνω στην οποία βασίστηκε η ανεξαρτησία και ελευθερία αυτού του τόπου, αλλά και η ‘επιβίωση’ της Θεσσαλονίκης κατά τα χρόνια της οθωμανικής κατοχής.
Πηγές:
- wikipedia
- thessgiatro.gr
- kathimerini.gr
Σύνταξη κειμένου: Ευθυμία Μερτσανίδου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
