Η Λευκάδα (ή Λευκάς) είναι ένα από τα γραφικά νησιά του Ιονίου πελάγους, που παρόλη την μεγάλη τουριστική και οικοδομική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών, διατηρεί την αρχιτεκτονική ομορφιά και γραφικότητά της. Ειναι ένα νησί στη στερια αφού προσφέρει πρόσβαση οδικώς μεσω μιας πλωτής γέφυρας που μπορεί να μετακινείται δημιουργώντας ένα σταυροδρόμι “στεριάς” και θάλασσας. Η πλωτή αυτή γέφυρα συνδέει τη Λευκάδα με τη Αιτωλοκαρνανία. Στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού βρίσκεται η πρωτεύουσα του, η Λευκάδα.Τόσο η παλιά πόλη της Λευκάδας όσο και πολλά από τα χωριά της έχουν διατηρήσει μεγάλο μέρος της ιδιότυπης λευκαδίτικης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των σπιτιών τους και την μεσαιωνική οργανική πολεοδομία τους. Όλα αυτά σε ενα τοπίο της φύσης που πάλλει απο ζωή και ομορφιά. Η περιήγηση στα στενά της δρομάκια, με τις μικρές, κρυμμένες πλατείες της, τις αρχοντικές εκκλησίες και τα ευγενικά περιγράμματα των σπιτιών της, μεταφέρουν τον επισκέπτη στο βενετσιάνικο παρελθόν της πόλης.
Η Ονομασία
Το όνομά της η Λευκάδα το πήρε απ’ το ακρωτήριο Λευκάτα η αλλιώς Κάβος της Κυράς, που βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο του νησιού. Το ακρωτήριο στην αρχαιότητα ονομαζόταν Λευκάς πέτρα ή Λευκάς άκρα λόγω του άσπρου χρώματος των βράχων. Πιο παλιά το νησί ονομαζόταν Αγία Μαύρα παίρνοντας το όνομα απ’ τον ομώνυμο ναό που ήταν κτισμένος μέσα στο κάστρο της Αγίας Μαύρας, το οποίο αποτελούσε πρότυπο οχυρωματικής τέχνης.
Υπάρχουν αρκετοί μύθοι που αναφέρονται στο πώς προέκυψε η ονομασία του. Ένας μύθος θέλει να πήρε το όνομά του από τον Λευκάδιο, τον αδελφό της Πηνελόπης, γιο του Ικαρίου και της Πολυκάστης.Κάποιοι λένε ότι πήρε το όνομα του από τον Λεύκο, έναν άτυχο Ζακυνθινό σύντροφο του ομηρικού Οδυσσέα που ίδρυσε και το ιερό του Απόλλωνα στο ακροατήριο. Η παράδοση ήθελε όσους πηδούσαν από το βράχο του να απαλλάσσονται αυτόματα από τον έρωτα τους. Αυτή η παράδοση ξεκινάει με την θεά Αφροδίτη που για να απαλλαγεί από τον έρωτα της για τον Άδωνι, ο αδερφός της ο θεός Απόλλων -ο οποίος είχε και ιερό επάνω στο βράχο- την ανάγκασε να πηδήξει στα νερά του Ιόνιου από τον Λευκάτα. Και πράγματι η Αφροδίτη ελευθερώθηκε από το πάθος της. Όταν ρώτησε τον Απόλλωνα πως έγινε αυτό το θαύμα, εκείνος της απάντησε ότι ο βράχος είχε αυτή την ιδιότητα γιατί τον χρησιμοποιούσε ως τόπο ξεκούρασης ο πατέρας θεών και ανθρώπων Δίας, ανάμεσα στις ερωτικές του περιπέτειες.
Πολλοί απαλλάχτηκαν από το ερωτικό τους πάθος πηδώντας από την Λευκάδα πέτρα όπως μας παραδίδει η αρχαία παράδοση. Ανάμεσα τους ο Κέφαλος που τον είχε τρελάνει το πάθος του για τον Πτερέλα και οι ποιητές Νικόστρατος και Χαρίνος. Όμως ο μύθος που πραγματικά συγκίνησε και ενέπνευσε καλλιτέχνες ανά τους αιώνες, είναι αυτός που θέλει την ποιήτρια Σαπφώ από την Λέσβο να πηδάει από τον βράχο για χάρη του Φάωνα. Οι Βενετοί ονόμαζαν το ακρωτήριο του Λευκάτα, ακρωτήριο της Σαπφούς και ο λαός “Πήδημα της Κυράς”.
Κοντά σ’ εκείνη την περιοχή υπάρχει και ο ναός του θεού Απόλλωνα, στον οποίον είναι αφιερωμένος ο λευκός βράχος και συνδέεται με μια ακόμη παράδοση που θέλει τους Λευκαδίτες στην αρχαιότητα να κάνουν κάθε χρόνο έναν τελετουργικό καθαρμό της πόλης τους πετώντας από τον βράχο έναν κατάδικο για λόγους αποτροπής του πιθανού κακού ή πιθανής τιμωρίας τους από τους θεούς. Αυτόν τον κατάδικο μάλιστα που ήταν ένα “κάθαρμα” με την ακριβή έννοια του όρου, προσπαθούσαν να του μετριάσουν την πτώση και να του σώσουν τη ζωή βάζοντας του φτερά πουλιών, ενώ βάρκες τον περίμεναν στην θάλασσα για να τον διώξουν σε περίπτωση που επιζούσε μακρυά από την Λευκάδα.
Λίγη Ιστορία
Τα ανθρώπινα ίχνη στη Λευκάδα ξεκινούν από την παλαιολιθική εποχή. Ο διαπρεπής Γερμανός αρχαιολόγος W. Dorpfeld συνεργάτης του Ερρίκου Σλήμαν στην ανασκαφή της Τροίας, πραγματοποίησε εκτεταμένες αρχαιολογικές έρευνες στο Νυδρί, έφερε στο φως σημαντικά ευρήματα από την εποχή του Χαλκού (2.000 π.Χ. περίπου) και διατύπωσε τη θεωρία ότι η Λευκάδα ταυτίζεται με την ομηρική Ιθάκη. Η πρώτη πόλη του νησιού ήταν η προϊστορική Νήρικος, τα ερείπια της οποίας βρέθηκαν στο Καλλιγόνι στη κορυφή του λόφου «Κούλμος». Περιστοιχιζόταν από μεγάλο τείχος, του οποίου ένα μικρό τμήμα σώζεται και σήμερα.
Η ιστορία της Λευκάδας ξεκινάει από τον 7ο αιώνα π.Χ. όταν γίνεται αποικία των Κορινθίων και το τελευταίο τέταρτο του 7ου αιώνα χρονολογείται η ίδρυση της πόλης «Λευκάς», της πρωτεύουσας του νησιού, που έφτανε από τον «Κούλμο» ως τη θάλασσα. Παίρνει μέρος σ’ όλα τα σημαντικά γεγονότα της εποχής: τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, τη μάχη των Πλαταιών, τον Πελοποννησιακό Πόλεμο ως σύμμαχος των Σπαρτιατών. Ακολούθησε πιστά και το Μέγα Αλέξανδρο στην τεράστια εκστρατεία του. Φαίνεται ότι από τους ακολούθους αυτούς ιδρύθηκε η ομώνυμη πόλη στην παραλιακή Συρία, καθώς και μια άλλη κοντά στην Δαμασκό.
Κατά την Βυζαντινή περίοδο η Λευκάδα παρέμεινε στην αφάνεια. Μετά την πρώτη άλωση της Κων/πωλης από τους Φράγκους, η Λευκάδα πέρασε στην επικράτεια του Δεσποτάτου της Ηπείρου (1204-1293). Το 1293 δίνεται σαν προίκα στον Ιωάννη Ορσίνι, απ’ τον ηγεμόνα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, Νικηφόρο. Ο Ορσίνι έκτισε το φρούριο της πόλης ώστε να προστατέψει το νησί απ’ τις επιδρομές των πειρατών. Λίγο καιρό αργότερα κτίστηκε μέσα στο κάστρο και ο ναός της Αγίας Μαύρας απ’ τον οποίο δανείστηκε το όνομά του και το κάστρο.Στη συνέχεια, η Λευκάδα πέρασε στους Ανδηγαυούς (1331-1362). Το 1357 έχουμε την εξέγερση των χωρικών της Λευκάδας κατά του ηγεμόνα της Γρατιανού Τζώρτζη. Μεταξύ 1362-1479 η Λευκάδα έγινε κτήση των Τόκκων. Κατά τον αιώνα αυτό, πρωτεύουσα, με την ονομασία Αγία Μαύρα πλέον, μεταφέρεται μέσα στο Κάστρο και στις δύο συνοικίες ανατολικά (η «Άλλη Μεριά») και δυτικά (η «Χώρα») του Κάστρου. Το 1415 ηταν η πρώτη φορά που μνημονεύεται εμπόριο αλατιού.
Το 1479 οι Οθωμανοί καταλαμβάνουν το νησί, κυριαρχία που κράτησε για περίπου 200 χρόνια. Η Λευκάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, γίνεται το μοναδικό νησί απ’ τα Επτάνησα που γνωρίζει την τουρκική κατοχή. Την εποχή αυτή χτίστηκε το υδραγωγείο με τις 360 καμάρες, που έφερνε το νερό στο Κάστρο (στην πρωτεύουσα Αγία Μαύρα και στις δύο συνοικίες της) περνώντας μέσα από τη λιμνοθάλασσα και του οποίου τα υπολείμματα διακρίνονται μέχρι σήμερα. Ο αγωγός ξεκινούσε από τη Μεγάλη Βρύση, περνούσε μέσα από τον κεντρικό δρόμο του οικισμού της Αμαξικής και τροφοδοτούσε πέντε βρύσες, εκ των οποίων επέζησε μέχρι σήμερα η γνωστή «Κάτω Βρύση» στο δυτικό πεζοδρόμιο της κεντρικής οδού της σημερινής πόλης.
Το 1684 την κατέλαβαν οι Ενετοί. Η πρωτεύουσα Αγία Μαύρα, μεταφέρθηκε από τους Ενετούς στη σημερινή της θέση που τότε ονομαζόταν «Αμαξική». Από τη χρονιά αυτή οι πολιτικές τύχες της Λευκάδας είναι ίδιες με τις τύχες των άλλων ιονίων νήσων. Τα Ιόνια νησιά πλέον είχαν πολιτική και κοινωνική ενότητα. Οι Βενετοί υποστήριζαν αναγνώριζαν κι επέτρεπαν στα Επτάνησα την τοπική τους αυτονομία δημιουργώντας τοπικές αυτοδιοικήσεις, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει την έλλειψη επιρροής των βενετσιάνικων στοιχείων στις υποδομές και τον τρόπο ζωής των κατοίκων του κάθε νησιού. Στοιχεία που είναι έντονα ακόμα και σήμερα.
Το 1797 η Γαλλία με αρχηγό τον Ναπολέων Βοναπάρτη καταλαμβάνει τη Λευκάδα, όπως και τα υπόλοιπα Επτάνησα. Τα οικονομικά μέτρα των Γάλλων Δημοκρατικών όμως είναι αβάσταχτα για τους ντόπιους πολίτες και προκαλούν δυσαρέσκεια. Το 1798 ο Ρωσοτουρκοι κάνουν επέλαση στο Ιόνιο και παίρνουν υπό την κυριαρχία τους τα Επτάνησα. Το 1807 η Λευκάδα και όλα τα νησιά του Ιονίου περνούν στα χέρια της Γαλλίας, η οποία έχει αλλάξει το πολίτευμά της, έχοντας δημιουργήσει ένα αυτοκρατορικό καθεστώς. Την ίδια χρονια γίνεται σύναξη των οπλαρχηγών στο Φρύνι και στην Παναγία τη Βλαχέρνα και στη συνέχεια ακολουθεί το γλέντι στην παραλία του μαγεμένου.
Το 1810 οι Βρετανοί κυριεύουν το νησί και μέχρι το 1814 έχουν καταλάβει όλα τα Επτάνησα. Τα αυστηρά μέτρα κι οι αυταρχικοί νόμοι των Άγγλων όμως, έχουν ως συνέπεια τις αντιδράσεις των πολιτών με αποτέλεσμα να υπάρχουν επαναστάσεις κι εξεγέρσεις, όπως εκείνη των Λευκαδιτών το 1819 που καταπολεμήθηκε με βιαιότητα και βαρβαρότητα. Το 1864, η Λευκάδα μαζί με τα άλλα Ιόνια νησιά, σύμφωνα με τις συνθήκες του ’63 και ’64, παραχωρείται επίσημα στην Ελλάδα και τα Επτάνησα μετά από πολλούς αιώνες ξένων κατοχών είναι πλέον ελεύθερα.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, εγκαθίστανται στην πόλη της Λευκάδας Μικρασιάτες πρόσφυγες. Αρχικά πολλοί κατοίκησαν στο κάστρο της Αγίας Μαύρας ενώ δημιουργήθηκε στην πόλη ο συνοικισμός κοντά στον Μητροπολιτικό Ναό της Ευαγγελίστριας, που ονομάζεται Προσφυγικά. Κατά την διάρκεια της κατοχής η Λευκάδα απελευθερώθηκε από την ΙΧ μεραρχία του ΕΔΕΣ που αποβιβάστηκε στο νησί στις 10 Σεπτεμβρίου 1944 εξοντώνοντας δυο μέρες αργότερα την Γερμανική Φρουρά πλην ελαχίστων διαφυγόντων προς την νότια πλευρά του νησιού.
Το 1963 ήταν που ο Έλληνας μεγιστάνας Αριστοτέλης Ωνάσης αγόρασε το Σκορπιό, μια μικρή νησίδα που βρίσκεται απέναντι απ’ τις ανατολικές ακτές της Λευκάδας και πιο συγκεκριμένα στο κοσμοπολιτικό Νυδρί.
Ενετικό κάστρο της Αγίας Μαύρας
Λίγο έξω απ’ την πόλη και απέναντι ακριβώς από την πλωτή γέφυρα βρίσκεται το ενετικό κάστρο της Αγίας Μαύρας. Το κάστρο αποτελεί πρότυπο οχυρωματικής τέχνης. Μέσα στην πόλη υπάρχει το αρχαιολογικό μουσείο, το οποίο στεγάζει έργα τέχνης, καθώς κι ευρήματα απ’ την παλαιολιθική εποχή μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους και η Μαρίνα Λευκάδας, η οποία θεωρείται απ’ τις μεγαλύτερες και απ’ τις πιο οργανωμένες στη Μεσόγειο.
Μποσκέτο-πάρκο των ποιητών
Στην είσοδο της πόλης, δίπλα στο λιμάνι βρίσκεται το περίφημο πάρκο των ποιητών ή για τους ντόπιους Μποσκέτο, το οποίο φιλοξενεί τις προτομές σπουδαίων προσωπικοτήτων του νησιού (Βαλαωρίτης, Σικελιανός, Λευκάδιος Χερν, Δημήτριος Γολέμης, Κλεαρέτη Δίπλα – Μαλάμου), οι οποίοι άφησαν εποχή με την καλλιτεχνική τους αύρα και τα θαυμαστά έργα τους. Αξίζει όμως κανείς να περπατήσει πάνω στην ξύλινη γέφυρα που είναι κτισμένη πάνω απ’ το κανάλι, δίπλα απ’ το λιμένα της πόλης. Οι κάτοικοι την αποκαλούν γέφυρα των στεναγμών ή γέφυρα των ερωτευμένων. Χτίστηκε στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας και με την αρχιτεκτονική της δίνει βενετσιάνικο αέρα στην πόλη.
Άλλα αξιοθέατα
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας: Το Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας στεγάζεται στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Λευκάδας. Βασικό τμήμα των εκθεμάτων προέρχεται από την υψίστης σημασίας ανασκαφική προσπάθεια που έγινε στις αρχές του 20ού αιώνα από τον Γερμανό αρχαιολόγο Wilhelm Dörpfeld, ο οποίος με πρωτοποριακά μεθοδικό και διεπιστημονικό τρόπο αναζήτησε στο νησί τεκμήρια για να στοιχειοθετήσει τη θεωρία του ότι η Λευκάδα είναι η ομηρική Ιθάκη.
Λαογραφικό μουσείο λευκαδίτικου κεντήματος “Μαρία Κουτσοχέρω”: Το λαογραφικό μουσείο λευκαδίτικου κεντήματος “Μαρία Κουτσοχέρω” βρίσκεται στο ορεινό χωριό Καρυά της Λευκάδας και αποτελείται από δύο επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο (επάνω) μπορείτε να δείτε χειροποίητα κεντήματα με την περίφημη “Καρσάνικη βελονιά” και άλλα εκθέματα, ενώ στο δεύτερο επίπεδο (κάτω) υπάρχει μια μεγάλη συλλογή παλαιών αντικειμένων και επίπλων σε ένα καλά διατηρημένο παραδοσιακό λευκαδίτικο σπίτι.
Κοντομίχειο λαογραφικό μουσείο στον Κάβαλο: Το Κοντομίχειο λαογραφικό μουσείο βρίσκεται στο χωριό Κάβαλος και περιέχει μια μεγάλη συλλογή από εργαλεία που χρησιμοποιούσαν παλαιότερα οι Λευκαδίτες, αναπαράσταση χώρων του παραδοσιακού Λευκαδίτικου σπιτιού, παραδοσιακές φορεσιές της Λευκάδας καθώς και παλιές φωτογραφίες.
Η Ιερά Μονή Φανερωμένης: Κοντά στο χωριό Φρύνι, λίγο έξω απ’ την πόλη βρίσκεται η Ιερά Μονή Φανερωμένης που αποτελεί μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης.
Η περιοχή του Καλλιγονίου: Βρίσκεται δυο χιλιόμετρα νότια της πόλης και περιλαμβάνει τα ερείπια που σώζονται απ’ την προϊστορική πόλη Νήρικος. Ο συγκεκριμένος τόπος έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος.
Κάθισμα: Το Κάθισμα αποτελεί χωρίς υπερβολή μια από τις ομορφότερες παραλίες της Ελλάδας. Βρίσκεται στη δυτική πλευρά της Λευκάδας. Είναι μια τεράστια ακτή με λευκή άμμο και βότσαλα και φυσικά ατελείωτα γαλαζοπράσινα νερά. Αξίζει να κάτσεις μέχρι αργά το απόγευμα, ώστε να απολαύσεις εκεί το μαγευτικό ηλιοβασίλεμα.
Πόρτο Κατσίκι: Ακόμη μια μαγική παραλία με ατέλειωτη αμμουδιά, στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού. Γύρω από τα μαγικά νερά της, απλώνονται απόκρημνα βράχια, πάνω στα οποία μπορείς να περπατήσεις χάρη στα σκαλισμένα σκαλοπάτια.
Εγκρεμνοί: Οι Εγκρεμνοί είναι παραλία που βρίσκεται στην νοτιοδυτική Λευκάδα. Έχει έκταση περίπου 2 χλμ. και βρέχεται από το Ιόνιο Πέλαγος. Αν και η πρόσβαση στην παραλία είναι σχετικά δύσκολη, εφόσον οι επισκέπτες πρέπει να κατέβουν περίπου 350 σκαλιά για να φτάσουν σε αυτή, ελκύει ετησίως πολύ κόσμο και θεωρείται μια από τις ωραιότερες παραλίες της Ελλάδος λόγω των καταγάλανων νερών της.
Πριγκιπόννησα: Είναι ένα σύμπλεγμα μικρών νησιών, που βρίσκεται στην ανατολική ακτή της Λευκάδας, στα ανοιχτά του Νυδρίου. Στο σύμπλεγμα συμπεριλαμβάνονται τα νησιά: Μεγανήσι (που είναι το μεγαλύτερο του συμπλέγματος), Σκορπιός, Σκορπίδι, Σπάρτη, Μαδουρή, Χελώνη και Τσοκάρι.
Τέλος στο Μεγανήσι Λευκάδας, βρίσκεται το μεγαλύτερο ενάλιο σπήλαιο στον κόσμο ενώ σήμα κατατεθέν του νησιού, είναι τα άπειρα εξωκκλήσια και μοναστήρια. Οι πιο πολλές βρίσκονται σε ρυθμό μπαρόκ, με επτανησιακή εικονογράφηση και πανέμορφα ξυλόγλυπτα τέμπλα, όπως ο Ιερός Ναός Παντοκράτορα, η Αγία Μαύρα, ο Άγιος Μηνάς και ο Άγιος Σπυρίδωνας.
Πηγές:
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B5%CF%85%CE%BA%CE%AC%CE%B4%CE%B1
- https://golefkas.gr/mythologia/
- http://www.lefkadaislandinfo.gr/lefkada/lefkadaistoria/lefkadamythologia/index.html
- https://golefkas.gr/istoria-tou-nisiou/
- http://www.anthemisvillaslefkada.gr/el/about-lefkada/history-of-lefkada
- http://aromalefkadas.gr/επίσκεψη-στο-αρχαιολογικό-μουσείο-λε/
- https://www.newsbeast.gr/travel/arthro/2732754/kathisma-i-mageftiki-paralia-tis-lefkadas
- https://el.wikipedia.org/wiki/Πριγκηπονήσια_Λευκάδας
- http://aromalefkadas.gr/8-λόγοι-για-να-επισκεφθείτε-την-λευκάδα/
Σύνταξη κειμένου: Βασιλεία Ζάμπα
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
