Σφακιά: Ο τόπος που δεν έσκυψε ποτέ το κεφάλι

Έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως ένας από τους πιο “άγριους” τόπους της χώρας μας, ο λόγος για τα Σφακιά, μια περιοχή που βρίσκεται στη νότια Κρήτη και βρέχεται από το Λιβυκό πέλαγος. Σκαρφαλωμένα στις απότομες πλαγιές των Λευκών Ορέων, τα Σφακιά έχοντας κλυδωνιστεί ουκ ολίγες φορές από κρίσεις, λεηλασίες και εισβολές, έχουν καταφέρει να αμυνθούν και να υπερασπιστούν τα εδάφη τους, διατηρώντας σχεδόν ανέπαφη την πολιτιστική κληρονομιά και την ιστορία τους. Τοποθετημένα στην νοτιοανατολική πλευρά των Χανίων τα Σφακιά αποτελούν ένα “συγκρότημα” χωριών, ενώ η Χώρα των Σφακιών θεωρείται και η έδρα του ομώνυμου δήμου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός των Σφακιών ανέρχεται σε 1.900 περίπου κατοίκους. Οι ερμηνείες για την καταγωγή του ονόματος της περιοχής είναι ποικίλες με επικρατέστερες:

από τη λέξη σφάξ, που σημαίνει γήινο χάσμα και παραπέμπει στα φαράγγια που βρίσκονται στην περιοχή και
από τη λέξη σφάκες που στην κρητική διάλεκτο σημαίνει πικροδάφνες.

Ιστορική αναδρομή των Σφακίων

Σύμφωνα με ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν σε σπήλαιο των Σφακιών, ανιχνεύεται μέσω εικονιστικών χαραγμάτων, ήδη από την νεολιθική εποχή η ύπαρξη ζωής στην Κρήτη. Η επίσημη όμως ιστορία για τα Σφακιά ξεκινάει κατά τη διάρκεια αραβικών επιδρομών στην Κρήτη το 824 μ.Χ. Το γεγονός αυτό δε μπόρεσε να κάμψει την ακλόνητη ανδρεία των Σφακιανών, οι οποίοι αρνούμενοι να υποταχθούν στους Άραβες, δημιούργησαν μια κοινότητα με δική της, αυτόνομη, εξουσία, την οποία και διατήρησαν για αρκετά χρόνια καθώς ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς, εκτιμώντας την συμβολή των Σφακιανών στην πολιορκία του Χάνδακα, τους παραχώρησε προνόμια και τους επέτρεψε να διατηρήσουν την εξουσία αυτή.

Κατά τα επόμενα χρόνια, από την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, οι συνθήκες ζωής των Σφακιανών αλλάζουν ριζικά. Η Κρήτη περνάει σε Βενετική κυριαρχία, κατά τη διάρκεια της οποίας σημειώνονται διαρκείς επαναστάσεις, υποκινούμενες τις περισσότερες φορές από τους κατοίκους των Σφακιών. Μια από τις πιο αξιοσημείωτες πράξεις των Βενετών ήταν το χτίσιμο της πόλης των Χανίων στη θέση της αρχαίας πόλεως-κράτους, της Κυδωνίας. Παρ’ όλη όμως την βενετσιάνικη κατοχή, τα Σφακιά εξακολουθούν να διατηρούν τη σχετική τους ελευθερία, αρνούμενα και πάλι να υποταχθούν στον εχθρό. Οι απελευθερωτικές προσπάθειες τόσο των Σφακιανών, όσο και των κατοίκων των γύρω χωριών έχουν σαν αποτέλεσμα, όπως προαναφέρθηκε, την πυροδότηση πολλών επαναστάσεων. Μια από τις σημαντικότερες ήταν η επανάσταση της Χρυσομαλλούσας το 1319, έναυσμα της οποίας στάθηκε η παρενόχληση από έναν Βενετό αξιωματικό μιας κοπέλας, η οποία ήταν μέλος της γνωστής, κρητικής οικογένειας Σκορδύλη. Η επανάσταση αυτή διήρκεσε περισσότερο από έναν χρόνο, χωρίς τελικά να επιφέρει την πολυπόθητη ελευθερία, όπως συνέβη και με όλες τις υπόλοιπες επαναστάσεις.

Κατά τον 17ο-19ο αιώνα, σε ολόκληρη την Κρήτη επικρατεί η οθωμανική κατοχή. Οι κάτοικοί της στρέφουν τις όποιες ελπίδες τους στη Ρωσία, η οποία θέλοντας να εξυπηρετήσει προσωπικά της συμφέροντα, όπως είναι η πρόσβαση της στη Μαύρη Θάλασσα, υπόσχεται τη βοήθεια της στους Έλληνες και βαδίζει εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο κρητικός λαός, παρ’ όλο που δεν ήταν έτοιμος για μια επανάσταση, ελπίζοντας στην ρωσική βοήθεια, στρέφεται εναντίον των Οθωμανών το 1770. Η βοήθεια αυτή όμως από τους συμμάχους δε φτάνει ποτέ και ο κρητικός στρατός κατατροπώνεται από αυτόν των Οθωμανών. Πέραν όμως της πανωλεθρίας που υπέστησαν τότε οι κάτοικοι των Σφακιών, κατόρθωσαν μόλις λίγα χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, να ξαναοργανωθούν και να παρουσιαστούν πιο ισχυροί και πιο θαρραλέοι από ποτέ απέναντι στον εχθρό. Ενδεικτικό είναι το γεγονός πως περίπου οι μισές από τις κρητικές δυνάμεις που πήραν μέρος στην επανάσταση του 1821 προέρχονταν από τα Σφακιά. Μετά από αλλεπάλληλες συγκρούσεις μεταξύ Κρητικών και Οθωμανών, δίνεται η καθοριστική μάχη στην κοιλάδα του Κόρακα, στην οποία οι Οθωμανοί στράφηκαν εναντίον των Σφακιανών οπότε και ηττήθηκε ο τούρκικος στρατός και τράπηκε σε φυγή. Στις επαναστάσεις που ακολούθησαν έως την ολοκληρωτική απελευθέρωση της Κρήτης, οι κάτοικοι των Σφακιών έπαιξαν ενεργό ρόλο και συνέβαλαν σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Advertising

Τα Σφακιά σήμερα

Τα Σφακιά έχοντας κατορθώσει να απωθήσουν τους εχθρούς τους και να παραμείνουν ανυπότακτα ανά τους αιώνες, πλέον αποτελούν έναν από τους αυθεντικότερους προορισμούς της Κρήτης. Το λιμάνι που βρίσκεται στη Χώρα των Σφακιών, οι γραφικοί δρόμοι με τα μαγαζάκια, τα πεντακάθαρα νερά, οι ταβέρνες με την παραδοσιακή κρητική κουζίνα και πάνω από όλα, οι γνήσιοι και φιλόξενοι Κρητικοί καθιστούν την περιοχή των Σφακιών ως έναν τόπο που αξίζει να τον επισκεφτούν. Οι απόγονοι των Δωριέων, όπως αποκαλούνται από πολλούς, έχουν επωμιστεί το τεράστιο βάρος της ιστορίας και της παράδοσης του τόπου τους, ενός τόπου που πολέμησε με αυταπάρνηση για να υπερασπίσει τις ιδέες, τις αξίες, τα πιστεύω και τα εδάφη του, και την οποία ιστορία προσπαθούν να αφήσουν παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.