Το κάστρο Πλαταμώνα, τοποθετημένο νοτιοανατολικά του Ολύμπου, σε πολύ κοντινή απόσταση από την κωμόπολη του Πλαταμώνα, αποτελεί ένα από τα εντυπωσιακότερα ελληνικά κάστρα. Υπάγεται στον νομό Πιερίας και έχει χτιστεί κατά τη διάρκεια της λατινικής κυριαρχίας στο Βυζάντιο, δηλαδή μετά την Δ΄ Σταυροφορία, το 1204 μ.Χ.. Η στρατηγική του θέση, καθώς αποτελούσε σταυροδρόμι μεταξύ Μακεδονίας, Θεσσαλίας και Νότιας Ελλάδα, το καθιστούσε κάστρο υψίστης σημασίας, το οποίο πολλοί προσπάθησαν να το κατακτήσουν ανά τους αιώνες. Ο ακρόπυργος που διαθέτει, έχει μείνει στην ιστορία ως ο ωραιότερος που έχει τοποθετηθεί ποτέ σε ελληνικό κάστρο. Το συμπέρασμα αυτό, καθώς και πολλά άλλα στα οποία καταλήγουν οι αρχαιολόγοι, προκύπτει από το γεγονός πως το κάστρο του Πλαταμώνα είναι ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα κάστρα της εποχής του.
Η ιστορία του κάστρου του Πλαταμώνα
Το κάστρο του Πλαταμώνα είναι χτισμένο στην τοποθεσία, όπου κάποτε βρισκόταν το αρχαίο Ηράκλειο ή Ηράκλεια, που σε περίπλους εξερευνητών χαρακτηριζόταν ως η πρώτη πόλη της Μακεδονίας. Η παρθενική χρήση του όρου του Πλαταμώνα, έγινε το 1198, σε χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄ Κομνηνού. Μετά την Δ΄ Σταυροφορία και την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, ολόκληρη η Πιερία, μαζί με τα κάστρα που διέθετε παραχωρήθηκε στον Βονιφάτιο Μομφερατικό. Ο τελευταίος έδωσε την περιοχή του Πλαταμώνα στον Λομβαρδό ιππότη Ρολάνδο Πίσκια, ο οποίος με τη σειρά του έχτισε εκεί το περίφημο κάστρο. Κατά τα λίγα χρόνια της κυριαρχίας του, χτίστηκε στην περιοχή μεγάλος αριθμός λατινικών εκκλησιών. Την πορεία όμως αυτή ανέκοψαν ο Θεόδωρος Άγγελος, στου οποίου τη δικαιοδοσία πέρασε το φραγκικό κάστρο στη συνέχεια και ο Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος, που τον ακολούθησε. Κατά την περίοδο της διακυβέρνησης του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου, το κάστρο του Πλαταμώνα λειτουργούσε ως φυλακή για τους Φράγκους αιχμαλώτους, μετά τη μάχη της Πελαγονίας, το 1259.
Στους αιώνες που ακολούθησαν, σημειώθηκε η πρώτη οθωμανική κατάληψη του Πλαταμώνα, η οποία διήρκεσε μόνο 40 χρόνια, καθώς σύντομα ο Πλαταμώνας πέρασε σε ενετική κυριαρχία. Το γεγονός αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το ολοκαύτωμα περισσότερων από 100 Οθωμανούς. Παρ’ όλα αυτά, το 1427, η κυριαρχία του φραγκικού κάστρου, επιστρέφει στους Οθωμανούς. Η περίοδος του οθωμανικού ελέγχου δε συνοδεύτηκε από λεηλασίες και καταστροφές, γεγονός που, κατά πάσα πιθανότητα, οφείλεται στην ιδιαίτερη θέση του Πλαταμώνα ως σταυροδρόμι μεταξύ περιοχών τεράστιας σημασίας. Πληροφορίες για την περίοδο εκείνη αντλούμε από το ημερολόγιο ενός Ενετού αιχμαλώτου των Τούρκων, ο οποίος αναφέρει χαρακτηριστικά πως τον Αύγουστο του 1470, ο Σουλτάνος διανυκτέρευσε στο επίμαχο κάστρο.
Η νεότερη ιστορία του κάστρου του Πλαταμώνα
Παρ’ όλη την επιτυχή έκβαση της επανάστασης του 1821, ο Πλαταμώνας παρέμεινε υποτελής στις τουρκικές δυνάμεις. Η επιθυμία για ελευθερία όμως ήταν τεράστια, και καθώς τα ψυχικά αποθέματα των κατοίκων της περιοχής λιγόστευαν επικίνδυνα, το 1912 δόθηκε η αποφασιστική μάχη, οπότε και ο ελληνικός στρατός στα βουνά της Μελούνας, κατατρόπωσε τον τουρκικό.
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922, ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων αποφάσισε να εγκατασταθεί στην περιοχή κοντά στο κάστρο του Πλαταμώνα, καθώς εκεί συνδυαζόταν η ομορφιά της θάλασσας, του δάσους αλλά και του επιβλητικού κάστρου. Νέα χωριά δημιουργήθηκαν, και τα παλιά άλλαξαν σε σημαντικό βαθμό.
Ακολουθούν τα δύσκολα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Την περίοδο αυτή το κάστρο του Πλαταμώνα έπαιξε σημαντικότατο ρόλο για την εξέλιξη των πραγμάτων. Αποφασιστικές μάχες δόθηκαν εκεί, όπως αυτή στις 13 Απριλίου του 1941 από τις γερμανικές δυνάμεις από ξηρά και δια αέρος. Μετά από βομβαρδισμούς και ατελείωτους αγώνες, το 1944 οι Γερμανοί οπισθοχώρησαν, γεγονός που σήμαινε και τη λήξη του πολέμου και έκτοτε ξεκίνησε η ανοικοδόμηση οικιών και δημόσιων κτηρίων, τα οποία διατηρούνται μέχρι και σήμερα.
Το κάστρο του Πλαταμώνα σήμερα
Πλέον το κάστρο του Πλαταμώνα αποτελεί ένα καλοδιατηρημένο στολίδι, που μεγάλος αριθμός επισκεπτών από ολόκληρο τον κόσμο σπεύδει να το θαυμάσει. Ορατό και από τον αυτοκινητόδρομο, το συγκεκριμένο κάστρο μεταφέρει τον επισκέπτη στην βυζαντινή εποχή, κατά τα χρόνια που δημιουργήθηκε και λειτούργησε. Μέσα στον χώρο του κάστρου, διατηρείται ο ναός της Αγίας Παρασκευής, ο οποίος αποτελεί έναν από τους πέντε ναούς που κατά διαστήματα λειτούργησαν εκεί, και ο μοναδικός που υπάρχει έως και σήμερα, έχοντας μετατραπεί κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας σε τζαμί. Μια επίσκεψη στο πολυπόθητο κάστρο του Πλαταμώνα αρκεί, για να ταξιδέψει τον επισκέπτη σε μια εποχή πολέμων, κατακτητών, αυτοκρατόρων και να του διηγηθεί μια ιστορία προηγούμενων αιώνων, που όμως είναι πέρα για πέρα αληθινή.
Πήγη:
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%AC%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CF%84%CE%B1%CE%BC%CF%8E%CE%BD%CE%B1
- https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=platamon
- http://11traveller.blogspot.com/2012/02/blog-post_27.html
Σύνταξη κειμένου: Ευθυμία Μερτσανίδου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
