Κηφισιά Αττικής. Με το άκουσμα αυτής της περιοχής στα βόρεια προάστια της Αττικής, έρχεται στο νου μας, μια περιοχή γεμάτη πλούτο, μα πίσω από αυτόν κρύβει στις πλάτες της μια διαδρομή που έχει μια τεράστια ιστορία. Η Κηφισιά, ως γνωστόν, είναι δημοτική ενότητα και ιστορική έδρα η οποία υπάγεται στο Δήμο Κηφισιάς στο Βορειότερο τμήμα του Αττικού Πεδίου, με 40.000 περίπου κατοίκους σύμφωνα με τη πιο πρόσφατη απογραφή του 2011. Η περιοχή ωστόσο, είναι γνωστή για την εμπορική αγορά της, την άρτια ρυμοτομία, την διαφορετική αρχιτεκτονική τόσο των σπιτιών όσο και των καταστημάτων της, επίσης, συμπεριλαμβάνει επιβλητικούς πυργίσκους αλλά και την απέραντη αγάπη των κατοίκων της για την ανθοκομία της περιοχής. Το εμπορικό της κέντρο εκτείνεται μέσα σε ένα δίκτυο πεζοδρόμων και ο συνοικισμός απλώνεται από τη Πάρνηθα μέχρι το Κηφισό Ποταμό έως το Πεντελικό. Ένα από τα τμήματα της Κηφισιάς έχει χαρακτηριστεί ως Παραδοσιακός Οικισμός.
Ετυμολογία της ονομασίας, Κηφισιά
Η ονομασία της Κηφισίας προήλθε από τον Κηφισό Ποταμό, το όνομα της είναι αρχαιότατο καθώς αποτελούσε μια από τις δώδεκα (12) αρχαίες πόλεις της Αττικής. Από την εποχή κιόλας, του Κλεισθένη αποτελούσε το δήμο της Ερεχθηίδας φυλής. Το λογοπαίγνιο που προέκυψε μετά από απόφαση του λαού της νεοελληνικής, που όμως δε στέκει ιστορικά, θεωρεί πως η ονομασία Κηφισιά Αττικής προέρχεται από την έκφραση “εκεί-φυσά”, “κει-φυσά”, ”Κηφισά”, “Κηφισιά“. Το έμβλημα του δήμου κοσμεί η προτομή του Μενάνδρου του Κηφισέως, δραματοποιού της αρχαίας Αττικής που κατάγονταν από τη Κηφισιά. Ο κάτοικος της περιοχής αποκαλείται Κηφισιώτης και Κηφισιώτισσες.
Ιστορική Αναδρομή
Κατά την αρχαιότητα, αποτελούσε τον ομώνυμο αττικό δήμο της Ερεχθήιδος φυλής η οποία τοποθετείται στη μεσόγαια χώρα, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Κλεισθένους. Σήμερα, συνιστά εύρωστη πόλη της Αττικής και την ιστορική έδρα των Βορείων προαστίων των Αθηνών.
Η περιοχή βρίσκεται ανάμεσα στους ορεινούς όγκους Πεντέλης και Πάρνηθος σε υψόμετρο περίπου 290 μέτρων, οικοδομημένη σε πευκόφυτη περιοχή. Τα δημοτικά όρια εκτείνονται από τις δασόφυτες ρεματιές του Κηφισού στα δυτικά μέχρι τους ορεινούς όγκους του Πεντελικού και τη ράχη του Κοκκιναρά στα ανατολικά. Τοποθετείται μεν στο πιο βόρειο άκρο του λεκανοπεδίου Αττικής, 15 χιλιόμετρα βορειονατολικά της Αθήνας. Βρίσκεται 3 χιλιόμετρα βόρεια από το κέντρο του Αμαρουσίου και 5 χιλιόμετρα νότια του Αγίου Στεφάνου.
Κατα το 1870 δημιουργείται το πρώτο καταστατικό της κοινότητας των κατοίκων της Κηφισιάς, με απώτερο σκοπό την οικονομική ενίσχυση και ανεξαρτητοποίηση. Το καταστατικό αυτό αποτελούνταν από περίπου 20 άρθρα τα οποία και υπογράφησαν στις 27 Ιουλίου 1870.
Στην οικονομική αξιοποίηση συμβάλλει το ατμοκίνητο τρένο εν ονόματι “Θηρίο”, το οποίο και διέρχεται από το άλσος της Κηφισιάς, όπου διοργανώνονται στα χρόνια που ακολουθούν οι διάσημες ανθοκομικές εκθέσεις από τους κατοίκους. Στα προσεχή έτη η περιοχή καθίσταται δημοφιλές παραθεριστικό κέντρο Αθηναίων, Χιωτών, Αιγυπτίων, Κωνσταντινουπολιτών, αλλά και Τούρκων μεγαλοτσιφλικάδων κατά την τουρκοκρατία, μέχρι το 1925 που αναγνωρίζεται και επισήμως ως αυτόνομη κοινότητα της Αττικής. Αργότερα αναγνωρίζεται ως προάστιο της Ανατολικής Αττικής, ενώ το 1942 ξεπερνά τους 10.000 κατοίκους και προάγεται σε δήμο. Η θέση της περιοχής μέσα στη φύση, στο πέρασμα μεταξύ Αττικοβοιωτίας την ώθησε γρήγορα σε δημοφιλές παραθεριστικό και οικιστικό κέντρο, με πληθώρα μεγαλοπρεπών ξενοδοχείων να ξεπηδούν σε δροσερές περιοχές του πεντελικού τοπίου.
Η δημοτική αρχή έχει έκταση 25.000 περίπου σε στρέμματα, τα οποία έχουν θεσμοθετηθεί σε οικιστικές, δασικές, εμπορικές και βιομηχανικές ζώνες. Το κέντρο της πόλης εντοπίζεται στη καρδιά του δήμου, επιδεικνύοντας συνεχώς τη πλούσια και πολυτελή πλευρά της καθώς και τη πολυτελή αγορά που διαθέτει. Γύρω της διαθέτει φιλήσυχους οικισμούς από τους οποίους είναι η Νέα Κηφισιά, το Κεφαλάρι, η Πολιτεία, ο Κοκκιναράς, το Στροφύλι, πολλοί από τους οποίους αργότερα αποσπώνται ως ανεξάρτητες κοινότητες, όπως η Νέα Ερυθραία μαζί το Καστρί και το Μορτερό, καθώς και η Εκάλη.
Κατά την απογραφή του 2001, η Κηφισιά συγκεντρώνει 43.929 κατοίκους και εμφανίζει μια πυκνότητα δόμησης 1.694 κατοίκων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο δόμησης. Λόγω των υψηλών τιμών των οικοπέδων και των περιορισμών στη δόμηση, η πληθυσμιακή εξέλιξη της πόλεως παρουσιάζει ήπιες αυξήσεις με ποσοστά της τάξεως του 22,87% και 10,84% ανά απογραφή.
Στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της πόλεως συγκαταλέγονται το δροσερό κλίμα, η πολυτελής αρχιτεκτονική και τα μεγάλα ποσοστά δημοτικού αλλά και ιδιωτικού πρασίνου, ενώ συνδυάζονται οι φιλήσυχες γειτονιές με μια δραστήρια αγορά και σχετικά έντονη νυχτερινή διασκέδαση.
Το οικιστικό κέντρο έχει αναπτυχθεί πέριξ της Πλατείας Πλατάνων και του Άλσους της Κηφισιάς, όπου τοποθετείται και το σύγχρονο εμπορικό κέντρο του Δήμου που έχει επεκταθεί μέχρι το Κεφαλάρι μέσω της οδού Κολοκοτρώνη, που σήμερα ανάγεται στον πιο ακριβό εμπορικά δρόμο των βορείων προαστίων.
Στο Άλσος της Κηφισιάς πραγματοποιούνται κάθε χρόνο ανθοκομικές εκθέσεις με μαζική συμμετοχή κόσμου. Η Κηφισιά γνωρίζει από τον 20ο αιώνα απρόσκοπτη ανάπτυξη και αποτελεί το όνειρο των περισσοτέρων Αθηναίων ως οικιστικός προορισμός. Το τελευταίο διάστημα έχει επιβαρυνθεί πολύ από την εμπορική ανάπτυξη, όπως επίσης και από την επέκταση της οικιστικής ζώνης των Αθηνών πέραν των ορεινών όγκων που την καθιστούν πέρασμα με έντονο κυκλοφοριακό φόρτο.
Η πόλη μέχρι και τα τέλη του 20ού αιώνα θεωρείτο προνομιούχος συγκοινωνιακά, καθώς εξυπηρετείτο από την Εθνική Οδό Αθηνών-Λαμίας, την κομβική Λεωφόρο Κηφισίας αλλά και τον ομώνυμο τερματικό σταθμό του Ηλεκτρικού “Κηφισιά”. Παρά ταύτα σήμερα, με τον οικιστικό κορεσμό της πρωτεύουσας, τα συγκοινωνιακά αυτά μέσα έχουν σε μεγάλο βαθμό απαξιωθεί, με αποτέλεσμα να ακινητοποιούνται πολλές φορές οι μετακινήσεις στην πόλη. Σε αυτά τα προβλήματα φιλοδοξούν να δώσουν λύση η υπογειοποίηση του σταθμού της πόλης και η επέκταση του ηλεκτρικού προς τα βόρεια, σε συνδυασμό με λοιπές κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, ενώ συγκοινωνιολόγοι συχνά προτείνουν την κατασκευή μιας περιφερειακής οδού Πεντέλης.
Ως γνωστόν, η Κηφισιά, λόγω του υγιεινού κλίματος, του ωραίου περιβάλλοντος, των άφθονων νερών και της μικρής σχετικά απόστασής της από την Αθήνα, υπήρξε από την αρχαία εποχή προνομιούχος τόπος και τόπος παραθερισμού πλουσίων και ευγενών. Μεταξύ αυτών ο Ηρώδης ο Αττικός, ο μέγας αυτός λάτρης και ευεργέτης της Αθήνας (101-178) εκεί είχε την πλούσια έπαυλή του και ακριβώς στη θέση, που βρίσκεται σήμερα ο Μητροπολιτικός της Ναός. Αργότερα, επί Ενετοκρατίας όλοι οι ισχυροί και πλούσιοι Ενετοί της Αθήνας διέμεναν στη Κηφισιά. Αλλά και επί Τουρκοκρατίας οι πρώην ενετικές επαύλεις περιήλθαν στους πλούσιους Τούρκους της Αθήνας. Ακόμη και ο Διοικητής της Αθήνας είχε τον πύργο του στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο Ναός του Αγίου Δημητρίου.
Σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Κηφισιά κατοικείτο αποκλειστικά από πλούσιους Τούρκους που είχαν εκδιώξει τους Έλληνες και είχαν σφετεριστεί τα εύφορα κτήματά τους. Ακόμη και παλιό ναΐδριο το είχαν μετατρέψει σε αποθήκη οίνου (κελάρι), της Παναγίας της Ξυδούς, που κατά τοπική παράδοση το όνομά του προκλήθηκε, όταν διαπιστώθηκε πως όλο το κρασί που είχε αποθηκευτεί εκεί είχε ξιδιάσει.
Μετά την απελευθέρωση τα κτήματα των Τούρκων περιήλθαν σε Έλληνες που τα αγόρασαν από τους προκάτοχους ιδιοκτήτες έναντι ευτελών τιμών.
Για πολλά χρόνια, η Κηφισιά αποτελούσε μια από τις πιο αραιοκατοικημένες περιοχές στερούμενη ρυμοτομίας αλλά και άλλων μέσων προκειμένου να εξελιχθεί σε σύγχρονο προάστειο. Από του έτους όμως 1882, όταν συνδέθηκε με την πρωτεύουσα με το θρυλικό ατμοκίνητο σιδηρόδρομο “Θηρίο”, τέθηκαν και οι βάσεις για τη διαμόρφωσή της σε κηπούπολη με πλατείες, δενδροστοιχίες, πάρκα κλπ. Μεταξύ της κεντρικής πλατείας (Πλάτανος) και του άλλοτε σταθμού του Θηρίου υπάρχει το “Άλσος της Κηφισιάς” που κάθε χρόνο πραγματοποιείται έκθεση λουλουδιών. Βορειοανατολικά της κεντρικής πλατείας βρίσκεται η συνοικία Κεφαλάρι με άφθονα, παλαιότερα, νερά. Σήμερα στη Κηφισιά υπάρχουν μεγάλα και πολυτελή ξενοδοχεία, εστιατόρια, κέντρα διασκέδασης.
Η “προσφυγιά” και στη Κηφισιά
Κατά τα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και κατά τη Μικρασιατική καταστροφή, η Κηφισιά ήταν μια από τις περιοχές της Αττικής που φιλοξένησε με τη σειρά της ένα τεράστιο ρεύμα προσφύγων προερχόμενο από τις περιοχές της Μικράς Ασίας Ένας λόγος που έσπρωχνε τους πρόσφυγες στην Κηφισιά ήταν ότι θα έβρισκαν κάποιο μεροκάματο, καθώς η πλειοψηφία τους απετελείτο από αγρότες και αμπελουργούς, και την εποχή εκείνη είχαν καλλιέργειες, όπως της πατάτας, του σπαραγγιού, της φράουλας, του μενεξέ, και έτσι από την μία οι καλλιέργειες και από την άλλη οι πανέμορφοι κήποι, χρειάζονταν πολλά και φθηνά εργατικά χέρια. Το 1923 ιδρύθηκε ο «Σύλλογος Προσφύγων Κηφισιάς», με σκοπό τη στέγαση και αποκατάστασή τους. Ο Σύλλογος πέτυχε την απαλλοτρίωση 152 στρεμμάτων στη σημερινή Νέα Ερυθραία, περιοχή που τότε υπαγόταν στην Κοινότητα Κηφισιάς. «Να κάνει φεγγάρι να δουλεύουμε» έλεγαν οι πρόσφυγες, καθώς ξενοδούλευαν το πρωί στα κτήματα της Κηφισιάς και το βράδυ καλλιεργούσαν τα χωράφια τους. Πολύ αργότερα, στη δεκαετία του 1960, θα άνοιγε και πάλι την αγκαλιά της στους ξεριζωμένους Έλληνες της Αιγύπτου. Το Αστυ Αιγυπτιωτών, στην περιοχή του Ναού της Αγίας Παρασκευής, που χτίστηκε από πρόσφυγες Έλληνες της Αιγύπτου, είναι σήμερα μία από τις ομορφότερες συνοικίες της πόλης.
Πηγή:
Σύνταξη κειμένου: Ανθή Σακκά
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
