Η Ραφήνα την Πρωτοελλαδική εποχή
Στην περιοχή της Ραφήνας οι ανασκαφές την τριετία 1952-1954 αποκάλυψαν ίχνη ανθρώπινης παρουσίας από την Νεολιθική και ακόμη σημαντικότερα από την Πρωτοελλαδική εποχή (3η χιλιετία π.Χ.). Εκείνη την εποχή στο Ασκηταριό,υπήρχε μια οχυρωμένη ακρόπολη που είχε έκταση 5000τ.μ. Μία από τις ακμάζουσες περιοχές ήταν η Ραφήνα. Ο τόπος δεν διαθέτει μεταλλεύματα,παρόλα αυτά όμως ανασκαφές έφεραν στο φως εγκαταστάσεις προϊστορικού χαλκουργείου. Βεβαιωμένη είναι η επικοινωνία της περιοχής αυτής με τις Κυκλάδες.
Από τις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. σημειώνονται μετακινήσεις πληθυσμών και στις δύο πλευρές του Αιγαίου. Στον ελλαδικό κορμό κατέρχονται τα ελληνικά φύλα. Στη Ραφήνα, όπου καταστρέφονται οι πρωτοελλαδικοί οικισμοί, λιγοστά είναι τα ίχνη της Μεσοελλαδικής περιόδου, υπάρχουν όμως αρκετές ενδείξεις κατοίκησης στα Μυκηναϊκά χρόνια. Η Αττική θα μείνει έξω από τον δρόμο των Δωριέων που πραγματοποιούν την κάθοδό τους στα τέλη της 2ης χιλιετίας π.Χ.
Αρχαϊκά και Κλασικά χρόνια
Περνώντας από τις μυθικές στις ιστορικές μαρτυρίες, βλέπουμε να πραγματοποιούνται στην Αττική ποικίλες κοινωνικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Περί τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. ο Κλεισθένης ορίζει εκατό δήμους. Ένας από τους δήμους αυτούς, ήταν ο Αραφήν. Ο δήμος πήρε το όνομά του από τον μυθικό επώνυμο ήρωα Αραφήνα. Το κέντρο του πρέπει να βρισκόταν σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από την ακτή, στη θέση που στα νεότερα χρόνια θα αποκαλείται Παλιά Ραφήνα. Εδώ λατρευόταν η Άρτεμις Ταυροπόλος, ενώ νοτιότερα ακόμα, στη Βραυρώνα, βρισκόταν ένα ιερό της ίδιας θεάς, που έμελλε να αποκτήσει ξεχωριστή λάμψη. Οι Πέρσες το 490 π.Χ. θα διαπλεύσουν το Αιγαίο, θα χτυπήσουν την Ερέτρια και θα καταπλεύσουν στον Μαραθώνα. Ο δήμος Αραφήνας, θα υποστεί ανέλπιστη ήττα από δυνάμεις Αθηναίων και Πλαταιέων.
Ο Αραφήν έμελλε να ζήσει, μαζί με τους άλλους αθηναϊκούς δήμους, τη γένεση της κλασικής εποχής. Στην Ιφιγένεια εν Ταύροις, ο Ευριπίδης θα παρουσιάσει μια παραλλαγή του σχετικού με την ηρωίδα μύθου, που κατακεραυνώνει τα βαρβαρικά λατρευτικά έθη και αποδίδει σε θέλημα της ίδιας της θεάς Άρτεμης την εγκατάσταση του ξόανου και της λατρείας της στις Αραφηνίδες Αλές. Την ισχύ αυτή έμελλε να πλήξει καίρια ο Πελοποννησιακός πόλεμος που οδήγησε στην ήττα των Αθηναίων από τους Σπαρτιάτες και τους συμμάχους τους στα τέλη του 5ου π.Χ. αι.
Ο δήμος, συμμετείχε με 2 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη (307/306 – 224/223 π.Χ.) και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος αντιπροσωπευόταν επίσης με 2 βουλευτές στη Βουλή των 600. Η Αττική, μαζί με ολόκληρη την ελλαδική χερσόνησο, έμελλε να περάσει ολοκληρωτικά στη ρωμαϊκή κυριαρχία μετά την άλωση της Κορίνθου το 146 π.Χ
Η Βυζαντινή περίοδος και η Οθωμανική κατοχή
Αντίδραση στην Εικονομαχία εκδηλώνεται και στην Αττική. Σε απάντηση, η αυτοκρατορική αρχή αποσπά τις εκκλησίες τις υπάγει στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Η Αττική παρακμάζει ,μαζί της και η Ραφήνα. Η δράση των πειρατών αναγκάζει τους κατοίκους της ανατολικής Αττικής να μετακινηθούν δυτικά του Υμηττού ή στην ίδια την Αθήνα. Με σχετική ασφάλεια πιθανολογούμε ότι και η περιοχή του Αραφήνος είναι έρημη. Τα εδάφη της δεν θα περιέλθουν ξανά στους Βυζαντινούς μετά την εγκατάσταση της λατινοκρατίας, που θα γνωρίσει εδώ μεγάλη διάρκεια. Αν και από το 1383 η Αττική γεύεται το πνεύμα της φλωρεντινής αναγέννησης, δεν έχουμε πληροφορίες για την Ραφήνα.
Η περιοχή της Ραφήνας, αφανής για αιώνες, κάνει την εμφάνισή της στις αφηγήσεις τις σχετικές με την τραγική τύχη μόλις τον 17ο αιώνα. Πιθανότατα στις αρχές της δεκαετίας του 1680, πειρατές που αποβιβάζονται
στη Ραφήνα, εισβάλλουν και εξοντώνουν τους μοναχούς της.
Στη δίνη των αρχών του 20ού αιώνα
Στα χρόνια του Μεγάλου Πολέμου, όταν στην ελληνική επικράτεια εντείνεται η αναζήτηση πηγών ενέργειας, στην περιοχή της Διασταύρωσης Ραφήνας εγκαθίστανται συνεργεία που ξεκινούν έργα για την εξόρυξη λιγνίτη.Η Ραφήνα ζει τη δική της ήσυχη ζωή και οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται στο μεγάλο κτήμα του Αλέξανδρου Σκουζέ το οποίο ανερχόταν σε 30.000 στρέμματα. Αρκετοί είναι και αυτοί που απασχολούνται στο μικρό λιμάνι. Το λιμάνι κατασκευάστηκε σε πολλές φάσεις. Η πρώτη φάση δημιουργίας του λιμανιού λαμβάνει χώρα γύρω τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα από τον Αλέξανδρο Σκουζέ για την εξυπηρέτησε των αναγκών του τσιφλικιού. Στο λιμάνι έρχονταν τα ψαροκάϊκα και άφηναν τα ψάρια τους για να προωθηθούν μέχρι την Αθήνα.
Το 1923 έρχονται οι πρόσφυγες από την Τρίγλια της Μικράς Ασίας. Τριγλιανοί πρόσφυγες θα δημιουργήσουν στη Χαλκιδική τη Νέα Τρίγλια, ενώ πατριώτες τους θα αποτελέσουν τον πυρήνα της σύγχρονης Ραφήνας στην Αττική. Τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου ,το κτήμα Σκουζέ πλέον,γίνεται ο τόπος μόνιμης εγκατάστασης των προσφύγων.
Στα σκοτεινά χρόνια της γερμανικής Κατοχής, τα ακρωτήρια κοντά στο λιμάνι της Ραφήνας γέμισαν πολυβολεία, ενώ το ύψωμα στη νότια πλευρά του ρέματος μετατράπηκε από τους Γερμανούς σε οχυρό, όπως μαρτυρεί και η σημερινή του ονομασία. Παρόλα αυτά από τη Ραφήνα εκτελούνταν δρομολόγια διαφυγής στρατιωτικών και πολιτικών προσώπων.
21ος αιώνας και η Ραφήνα πρωταγωνιστεί
Η Ραφήνα χαρακτηρίζεται για την έντονη ανάπτυξη της παραθεριστικής κίνησης και την αξιοποίηση του λιμανιού. Μια περιοχή όπου οι άνθρωποι ζουν χαμογελαστοί και επισκέπτονται τις παραλίες και τις πλατείες απολαμβάνοντας την ζωή τους, την όμορφη καθημερινότητα τους.
Αυτά έως την Δευτέρα, 23 Ιουλίου 2018. Λίγα λεπτά πριν τις 17:00 το απόγευμα, ξέσπασε πυρκαγιά κοντά στην Πεντέλη. Στην αρχή η πυρκαγιά κατευθυνόταν με φυσιολογικούς ρυθμούς με αποτέλεσμα να μη προβλεφθεί ο τεράστιος κίνδυνος που επερχόταν. Η πυρκαγιά κατέκαψε τη βόρεια πλευρά του χωριού του Νταού και κινήθηκε προς την ευρύτερη περιοχή της Ραφήνας, στους οικισμούς Νέο Βουτζά αρχικά και Μάτι μετέπειτα, μέσα σε λίγα λεπτά. Γύρω στις 18:15 η φωτιά έφτασε στη θάλασσα.
Δεκάδες οι νεκροί και οι αγνοούμενοι, εκατοντάδες οι τραυματίες. Ένα τεράστιο κύμα συμπαράστασης και αλληλεγγύης από όλες τις χώρες του κόσμου δημιουργήθηκε, αγκαλιάζοντας τους παθόντες. Η πυρκαγιά στην Ραφήνα αποτελεί την 2η φονικότερη πυρκαγιά του 21ου αιώνα, ενώ ο πρωθυπουργός της χώρας κήρυξε τριήμερο εθνικό πένθος.
Πηγές:
Σύνταξη κειμένου: Βασιλική Τριανταφυλλοπούλου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
