Η σχέση των περισσότερων από εμάς με τη φωτογραφία, θα τολμούσα να πω, ότι είναι σχεδόν καθημερινή. Η αμεσότητα που προσφέρει η κάμερα του κινητού, επιτρέπει να απαθανατίζουμε με εκλπληκτική ταχύτητα οτιδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή. Έχετε όμως σκεφτεί ότι τα πράγματα δεν ήταν πάντοτε έτσι; Πως ίσως κάποτε μία εικόνα χρειάζονταν ώρες, και σε πολλές περιπτώσεις μέρες, για να αποτυπωθεί; Ας δούμε λοιπόν πως ξεκίνησαν όλα.
Camera Obscura
Όταν τον 4ο αιώνα π.Χ. ο Αριστοτέλης περιέγραφε την Camera Obscura, θα μπορούσαμε να πούμε ότι περιέγραφε το πρώτο βήμα προς τη φωτογραφία, την φωτογραφική μηχανή. Συγκεκριμένα η Camera Obscura ήταν ένα σκοτεινό δωμάτιο ή ένα σκοτεινό κουτί στη μία πλευρά του οποίου υπάρχει μία τρύπα για να περνά το φως. Οι ακτίνες του φωτός ταξιδεύουν με τον τρόπο αυτό σε ευθεία γραμμή, σχηματίζοντας μία αντεστραμμένη εικόνα των αντικειμένων που βρίσκονται έξω από αυτό το κουτί.
Η εφεύρεση
Η πρώτη όμως παρουσίαση της εφεύρεσης της φωτογραφίας στη νεότερη εποχή πραγματοποιήθηκε σε μία συνάντηση της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών στις 19 Αυγούστου 1839. Την ημέρα εκείνη, ο Louis Jacques Mande Daguerre αποκάλυψε στους πλέον εκλεκτούς της τέχνης, της λογοτεχνίας αλλά και της επιστήμης τη νέα του ανακάλυψη, γνωστή ως δαγκεροτυπία. Η παρουσίαση αυτή κατέληξε σε μεγάλη επιτυχία για τον Daguerre καθώς όλη η αίθουσα είχε πλημμυρίσει με ενθουσιασμό για την καινούρια αυτή εφεύρεση.
Η ημέρα αυτή ήταν σπουδαία και για ακόμη ένα λόγο. Η σχεδόν πενήντα χρόνων δουλειά του πατέρα της φωτογραφίας Joseph Nicephore de Niepce είχε επιτέλους δοθεί στο γαλλικό κοινό από τον συνεργάτη του Daguerre. Ο Daguerre όντας ευφυής επιχειρηματίας δεν άφησε τον χρόνο να περάσει και ήδη το 1839 μετέφερε τη μέθοδο του στην Αγγλία. Η φωτογραφία ξεκινώντας λοιπόν από την Γαλλία δεν άργησε να δοθεί και στον υπόλοιπο κόσμο. Επηρέασε έτσι ποικιλοτρόπως την τέχνη, την επιστήμη, την κοινωνία και σχεδόν κάθε τομέα της ζωής των ανθρώπων.
Η τεχνική πίσω από την εφεύρεση
Τι ήταν όμως η δαγκεροτυπία και πως επιτυγχάνονταν η αποτύπωση της εικόνας εκείνη την εποχή; Η διαδικασία παραγωγής ξεκινά χρησιμοποιώντας μία πλάκα από επάργυρο χαλκό ή οποία καθαρίζεται και γυαλίζεται με ένα μαλακό πανί. Η πλάκα στιλβώνεται συνεχώς και αγκυλώνεται έως ότου η ασημένια επιφάνεια να προσομοιάζει καθρέφτη.
Στη συνέχεια, μέσω μιας ελαφριάς θήκης, η πλάκα μεταφέρεται στην κάμερα. Αφαιρώντας το κάλυμμα της κάμερας, το φως χτυπά την πλάκα δημιουργώντας μια αόρατη λανθάνουσα εικόνα, ενώ ο φωτογράφος χρονομετρεί την έκθεση αυτή. Ανάλογα με την ευαισθησία, τη φωτεινότητα και το φακο, ο χρόνος έκθεσης κυμαίνεται από λίγα δευτερόλεπτα έως πολλά λεπτά. Όταν ο επιθυμητός χρόνος έκθεσης επιτευχθεί, ο φακός κλείνει ξανά και η βάση αφαιρείται από την κάμερα.
Για την ανάπτυξη της εικόνας, η πλάκα μεταφέρεται σε ένα αναπτυσσόμενο κουτί, όπου εκτίθεται σε αναθυμιάσεις θερμαινόμενου υδραργύρου. Η διαδικασία αυτή αναγκάζει τον υδράργυρο να συγχωνευτεί με το ασήμι. Τέλος, η εικόνα βυθίζεται σε θερμό διάλυμα κοινού άλατος και ξεπλένεται με καυτό απιονιοσμένο νερό πριν τοποθετηθεί σε κορνίζα προστατευμένη από γυαλί.
Οι πρώτες αντιδράσεις
Η νέα αυτή εφεύρεση δεν αντιμετωπίστηκε με θέρμη από όλους. Πολλοί ήταν εκείνοι που αντιλήφθηκαν σχεδόν αμέσως το μεγαλείο και τις ικανότητες της, ενώ άλλοι ήταν πιο διστακτικοί. Αναμφισβήτητα, οι δυνατότητές της στον επιστημονικό τομέα φάνηκαν αμέσως. Η απόπειρα αμφισβήτησης ή απόρριψής της έγκειται στην αποδοχή της από τις καλές τέχνες. Το ερώτημα το οποίο προέκυψε δεν ήταν άλλο από το πως αυτή η νέα, τόσο άμεσα συνυφασμένη με την τεχνολογία εφεύρεση, μπορούσε να σταθεί ισάξια δίπλα σε όχι μόνο μεγάλους δασκάλους, αλλά και τους ίδιους τους καλλιτέχνες της εποχής της, τους Ιμπρεσιονιστές.
Ακόμα και στην εποχή μας, οι συζητήσεις για το αν η φωτογραφία θεωρείται τέχνη είναι περισσότερες από ότι ίσως θα πιστεύαμε. Σήμερα η δυνατότητα επεξεργασίας που προσφέρει η συνεχής εξέλιξη του τεχνολογικού τομέα δημιουργεί ερωτηματικά. Οι αμφιβολίες στηρίζονται στην ιδέα της αυθεντικότητας μίας εικόνας. Με άλλα λόγια μία εικόνα στην επεξεργασμένη της μορφή μπορεί να μην θυμίζει καθόλου την πρωτότυπη και με κάνει να αναρωτιέμαι αν όπως η φωτογραφία αυτονομήθηκε από τις υπόλοιπες καλές τέχνες, και κέρδισε μία θέση στα μεγαλύτερα μουσεία και γκαλερί παγκοσμίως, θα ακολουθήσει άραγε η επεξεργασία της φωτογραφίας (photo editing) την ίδια πορεία;
Φτάνοντας στο τέλος αυτού του άρθρου τολμώ να σκεφτώ ότι οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στον άνθρωπο αυτό. Ζούμε πλέον ως αιθεροβάμονες μίας δυσμενούς πραγματικότητας και η φωτογραφία είναι εδώ να μας κάνει να θυμόμαστε, να ελπίζουμε και να ονειρευόμαστε ένα καλύτερο, με εντονότερα χρώματα, δικό μας καρέ.
