Η εκπαιδευτικός και συγγραφέας Δήμητρα Λουκά υπογράφει τη δεύτερη συλλογή διηγημάτων της “Η Μούτα και άλλες ιστορίες”, από τις εκδόσεις Κίχλη. Δεκαπέντε διηγήματα που μιλούν για την τόλμη ή την ατολμία της σιωπής, για την οδύνη αλλά και την λυτρωτική δύναμη των παθών. Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου της συνομιλούμε μαζί της για να τη γνωρίσουμε καλύτερα.
Κυρία Λουκά “Η Μούτα και άλλες ιστορίες” είναι η δεύτερη συλλογή διηγημάτων σας που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κίχλη. Νιώθετε ότι η μικρή φόρμα είναι αυτή που σας ταιριάζει περισσότερο ως είδος γραφής; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του διηγήματος που σας εμπνέουν;
Γράφω αποκλειστικά διηγήματα, γιατί θεωρώ πράγματι ότι αυτό το είδος μου ταιριάζει περισσότερο. Μου αρέσει να εστιάζω σε μικρά στιγμιότυπα της ζωής ενός ανθρώπου, να δημιουργώ μικρές τομές στην πραγματικότητα και μέσα από αυτές να αναδεικνύω ασήμαντα φαινομενικά στοιχεία ή θραύσματα, που όμως αν τα κοιτάξεις με προσοχή μπορεί να σου αποκαλύψουν την ουσία της ζωής. Για αυτό και θεωρώ ότι ένα καλογραμμένο διήγημα μπορεί να μείνει αξέχαστο στον αναγνώστη του.
Η σιωπή, η μούτα δηλαδή ως γλωσσικό ιδίωμα κυριαρχεί στις περισσότερες ιστορίες σας, ως μία επιβεβλημένη και βίαιη πολλές φορές συνθήκη κατά των γυναικών, ιδιαίτερα μίας άλλης εποχής.( Μούτα, Το ρέμα της Μούργας, Τον θέλω ακόμα, Κάτω από τη μουριά, Στο Κουκούλι). Πόσο οδυνηρή είναι η διαπίστωση για μία συγγραφέα, να αναγνωρίζει πολλά κοινά σημεία σε σημερινές ιστορίες κακοποίησης, λεκτικής, ψυχολογικής και σωματικής κατά των γυναικών; Μπορεί να βοηθήσει η λογοτεχνία ώστε να σπάσει αυτός ο κύκλος σιωπής κατά των καταπιεσμένων γυναικών;
Είναι οπωσδήποτε οδυνηρό να βλέπεις ότι οι ηρωίδες σου, που ζουν στην Ήπειρο μιας περασμένης εποχής, βιώνουν περιστατικά εξαναγκασμού, κακοποίησης, βιασμών παρόμοια με αυτά που υφίστανται οι γυναίκες της σημερινής κοινωνίας. Ωστόσο δεν πιστεύω σε καμία περίπτωση ότι τη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα της έμφυλης βίας τη βιώνω πιο οδυνηρά από άλλους ανθρώπους επειδή είμαι συγγραφέας. Απλώς επιλέγω να μετουσιώσω αυτή την κοινωνική εμπειρία σε μυθοπλασία για να μοιραστώ με τους αναγνώστες μου όλα τα επώδυνα συναισθήματα που με πλημμυρίζουν, όταν φέρνω στον νου μου γυναίκες που έζησαν ή ζουν τέτοιες εμπειρίες.
Τώρα για το κατά πόσο η λογοτεχνία που αναδεικνύει τέτοια φαινόμενα, μπορεί να συνδράμει στην ανατροπή αυτής της κατάστασης, θα σας πω ότι δυστυχώς δεν είμαι καθόλου αισιόδοξη. Ο Χούλιο Κορτάσαρ αναφερόμενος στα ρεαλιστικά διηγήματα που γράφονται στη Λατινική Αμερική για “να καταγγείλουν μία κατάσταση πραγμάτων” ισχυρίζεται ότι ένα τέτοιο κείμενο έχει “αυτή τη βαρύτητα που μετά θα τη νιώσει ο αναγνώστης αν το αναλύσει, αν το σκεφτεί, αν το ζήσει λίγο πιο κάτω”(“Μαθήματα Λογοτεχνίας”). Αλλά πόσοι άνθρωποι διαβάζουν σήμερα λογοτεχνία ώστε αυτή η ατομική αναγνωστική εμπειρία να γίνει κοινωνική αντίδραση;
Πολλές από τις ιστορίες σας κυρία Λουκά, έχουν έντονη την παρουσία φανταστικών πλασμάτων όπως βρικόλακες, λάμιες, δαίμονες (Το Βιολί, Ο Νεκροθάφτης, Ο Τάκης, Η Χαρίκλεια, Η Φανή). Αποτελούν στοιχεία γραφής μαγικού ρεαλισμού που κατακτά λογοτεχνικά όλο και μεγαλύτερο κοινό. Ποια είναι τα στοιχεία που χρησιμοποιείτε για να ισορροπήσετε ανάμεσα στην πραγματικότητα και στον κόσμο του φανταστικού γράφοντας ιστορίες αληθοφανείς και συναρπαστικές για τον αναγνώστη;
Η ισορροπία ανάμεσα στον κόσμο του πραγματικού και του φανταστικού μπορεί να επιτευχθεί κατά τη γνώμη μου, όταν ακόμα και η πιο παράδοξη ιστορία γράφεται σαν να συνέβη στην πραγματικότητα. Όταν τα ρεαλιστικά και τα φανταστικά στοιχεία συμπλέκονται με ένα παιγνιώδη τρόπο, που είναι ικανός να παραγνωρίσει το οποιοδήποτε όριο αναμεσά τους, τότε μπορεί να προκύψουν ιστορίες πραγματικά απολαυστικές για τον αναγνώστη.
Σε παλαιότερες συνεντεύξεις σας, η συμβουλή σας προς τους νέους συγγραφείς για να γίνουν καλύτεροι είναι η δημιουργική ανάγνωση. Ποιοι ήταν οι συγγραφείς ή τα βιβλία που ενέπνευσαν τη Δήμητρα Λουκά για να ασχοληθεί με τη συγγραφή; Ποιο είδος λογοτεχνίας σας ελκύει ως αναγνώστρια;
Οι λογοτεχνικές μου ρίζες προχωρούν βαθιά στο έδαφος της νεοελληνικής λογοτεχνίας, την οποία διάβαζα φανατικά από παιδί. Συναντούν, για να αναφέρω ενδεικτικά κάποια ονόματα , τον Παπαδιαμάντη, τον Καρκαβίτσα, τον Θεοτόκη, τον Χατζόπουλο και από τους νεότερους τον Βαλτινό, τον Παπαδημητρακόπουλο, τον Νόλλα, τον Χατζητάτση, τον Σκαμπαρδώνη. Από τους ξένους συγγραφείς αυτός που με επηρέασε περισσότερο είναι ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, τον οποίο βρίσκω πραγματικά ανεξάντλητο. Είναι παράξενο, αλλά όσες φορές και να διαβάσω τα διηγήματά του, αυτά καταφέρνουν να ερεθίσουν τη φαντασία μου κάθε φορά και με έναν διαφορετικό τρόπο. Γενικά, δεν με ελκύει ένα συγκεκριμένο είδος λογοτεχνίας, αν και έχω μία ιδιαίτερη προτίμηση στον μαγικό ρεαλισμό, οπότε διαβάζω πολύ λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία.
Η πρώτη συλλογή διηγημάτων σας “Κόμπο τον Κόμπο”, εκδόσεις Κίχλη, τιμήθηκε με το βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Πεζογράφου του ηλεκτρονικού περιοδικού Ο Αναγνώστης. Αποτελεί μία τέτοια διάκριση επιπλέον ευθύνη για το επόμενο λογοτεχνικό βήμα ή μόνο φτερά για να πετάξετε ακόμα ψηλότερα;
Νομίζω ότι το βραβείο του ηλεκτρονικού περιοδικού Ο Αναγνώστης ήρθε να με προστρέξει σε μία περίοδο που είχα βυθιστεί στην αβεβαιότητα αναφορικά με τη συνέχεια της συγγραφικής μου πορείας. Το ότι αναγνωρίσθηκαν, ωστόσο, κάποιες συγγραφικές αρετές στο έργο μου, μεγιστοποίησε το αίσθημα της ευθύνης που πιστεύω ότι κάθε συγγραφέας πρέπει να έχει απέναντι στους αναγνώστες του.
Ποιες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε στη συγγραφή του βιβλίου σας “Η Μούτα και άλλες ιστορίες “;Σε πόσο διάστημα ολοκληρώθηκε;
Αντιμετώπισα τις δυσκολίες της σφοδρής αναμέτρησης με τον εαυτό μου και τον χρόνο που ήταν πιεσμένος λόγω των αυξημένων υποχρεώσεων. Με τυράννησαν ανασφάλειες, παλινδρομήσεις, δύσκολες αποφάσεις αναφορικά με ζητήματα αφηγηματικής τεχνικής, άκαρπες προσπάθειές ελέγχου και μορφοποίησης ενός πρωτογενούς υλικού που όλο μου ξεγλιστρούσε. Παρά τις δυσκολίες ωστόσο δεν παραιτήθηκα ούτε στιγμή, οπότε η συλλογή ολοκληρώθηκε μέσα σε ένα διάστημα δύο περίπου χρόνων.
Ποια είναι τα μηνύματα που θέλετε να αποκομίσει το αναγνωστικό κοινό διαβάζοντας το βιβλίο σας “Η Μούτα και άλλες ιστορίες “;
Τα διηγήματα της “Μούτας” γράφτηκαν πρωτίστως για να συγκινήσουν αισθητικά και ψυχικά. Δε γράφω ποτέ διηγήματα για να μεταφέρω μηνύματα στο αναγνωστικό κοινό. Εάν καταφέρω να παρασύρω τον αναγνώστη στη ροή της ιστορίας μου, να τον κάνω να βιώσει τις προσωπικές στιγμές και τα δεινά των ηρώων μου, τότε μπορώ να τον οδηγήσω αβίαστα από τον κόσμο του συναισθήματος σε αυτό τον μηνυμάτων/ιδεών. Σε διαφορετική περίπτωση έχω γράψει διηγήματα που κουνούν το δάχτυλο στον αναγνώστη και αδυνατούν να του απλώσουν ένα τρυφερό χέρι, όπως οφείλει να κάνει η καλή λογοτεχνία.
Η χρήση του πολυτονικού συστήματος στο βιβλίο σας αποτελεί μία ιδιαίτερη, ξεχωριστή επιλογή. Μιλήστε μας για αυτήν.
Τα βιβλία της Κίχλης εκδίδονται στο πολυτονικό και αυτό αποτελεί μία επιλογή της ιδρύτριας Γιώτας Κριτσέλη. Όπως εξηγεί η ίδια σε κείμενό της που έχει δημοσιευθεί στην Καθημερινή και το οποίο μπορεί κανείς να διαβάσει πλέον και στην ιστοσελίδα της Κίχλης, μία τέτοια επιλογή είναι ζήτημα αισθητικής, πολιτισμικής και εκπαιδευτικής αξίας.
Βιογραφικό της συγγραφέως
Η Δήμητρα Λουκά γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1970. Είναι φιλόλογος. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει εκδώσει τη συλλογή διηγημάτων Κόμπο τον Κόμπο(Κίχλη 2019), για την οποία τιμήθηκε με το βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Πεζογράφου του ηλεκτρονικού περιοδικού Ο Αναγνώστης. Η ίδια συλλογή ήταν υποψήφια για το βραβείο Μένη Κουμανταρέα της Εταιρείας Συγγραφέων. Διηγήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικά έργα και έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά.
