Η φιλία κατά τον Αριστοτέλη, είναι ένα είδος αρετής ή τουλάχιστον συνυφασμένη με την αρετή. Η φιλία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης και αναμφίβολα το κλειδί για μια ισορροπημένη και ευτυχισμένη ζωή, κρύβεται στις ανθρώπινες σχέσεις και την επικοινωνία. Μάλιστα, έρευνες που έχουν έρθει κατά καιρούς στο φως της δημοσιότητας , συσχετίζουν την μοναξιά και την κοινωνική απομόνωση με αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας, πρόωρους θανάτους αλλά και με διάφορα καρδιαγγειακά νοσήματα. Όπως αντιλαμβανόμαστε, ο αντίκτυπος της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης είναι τεράστιος σε ψυχοσωματικό επίπεδο.
Έχουμε αναρωτηθεί άραγε, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους μοναχικούς ηλικιωμένους ; Με ποιους τρόπους μπορούμε να συμβάλλουμε, ώστε να ομορφύνουμε τις ζωές εκείνων που κάποτε ομόρφυναν τις δικές μας; Το πρόγραμμα ”Φιλία σε κάθε ηλικία” λοιπόν , είναι εδώ για να μας υπενθυμίσει πως με ένα απλό τηλεφώνημα ,μας δίνεται η δυνατότητα , να χτίσουμε γέφυρες ζωής με τους ηλικιωμένους συνανθρώπους μας.
Επιμέλεια συνέντευξης Βασιλική Ευαγγέλου-Παπαθανασίου
Καταρχάς , θα θέλαμε να μας πείτε δύο λόγια για το Ινστιτούτο Prolepsis. Ποιος ο σκοπός του, τί πρεσβεύει και ποιές είναι οι δράσεις του;
Το Ινστιτούτο Prolepsis είναι ένας επιστημονικός φορέας , μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που δραστηριοποιείται στο χώρο της Δημόσιας Υγείας από το 1990. Πρόεδρος και Ιδρύτρια του Ινστιτούτου Prolepsis είναι η Καθηγήτρια Επιδημιολογίας κα Αθηνά Λινού. Μέσα από την ακαδημαϊκή έρευνα , το Ινστιτούτο αναπτύσσει επιστημονικά τεκμηριωμένες πολιτικές και προγράμματα με στόχο την εκπαίδευση , την προαγωγή της υγείας , την ισότιμη πρόσβαση σε αντίστοιχες υπηρεσίες και την αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών και υγειονομικών κρίσεων.
Βασική πεποίθηση του Ινστιτούτου είναι ότι η υγεία αποτελεί θεμελιώδες , αδιαπραγμάτευτο αγαθό και αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ανθρώπου. Υπό αυτό το πρίσμα, το Ινστιτούτο έχει υλοποιήσει περισσότερα από 80 ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα που αφορούν στην υγεία των παιδιών, των γυναικών, των προσφύγων/ μεταναστών και του γενικού πληθυσμού , καθώς και επιπλέον προγράμματα επιστημονικού αλλά και ανθρωπιστικού χαρακτήρα. Ενδεικτικά αναφέρονται το Πρόγραμμα Σίτισης και Προώθησης Υγιεινής Διατροφής- ΔΙΑΤΡΟΦΗ, το οποίο έχει μοιράσει περισσότερα από 17 εκατομμύρια γεύματα σε μαθητές σχολείων ευπαθών περιοχών της χώρας από το 2012 , η ανάπτυξη των Εθνικών Διατροφικών Οδηγών , το Πρόγραμμα 365+ Μέρες Φροντίδας το οποίο παρείχε καθημερινά γεύματα σε ηλικιωμένους πυρόπληκτους των Δήμων Ραφήνας –Πικερμίου και Μαραθώνος – Νέας Μάκρης.
Πώς προέκυψε η πρωτοβουλία για το Πρόγραμμα “Φιλία σε κάθε ηλικία”;
Το Ινστιτούτο Prolepsis υλοποιεί επίσης το Πρόγραμμα Φιλία σε κάθε Ηλικία στην Ελλάδα από το 2019. Η ιδέα του προγράμματος στη χώρα μας γεννήθηκε με αφορμή το πρόγραμμα 365+ Μέρες Φροντίδας που αναφέρθηκε νωρίτερα. Το Ινστιτούτο Prolepsis είχε ξεκινήσει τότε να στέλνει καθημερινά ένα ζεστό γεύμα στους πυρόπληκτους ηλικιωμένους στο Μάτι Αττικής. Στο πλαίσιο του προγράμματος υπήρχε συχνή επικοινωνία με τα άτομα Τρίτης Ηλικίας που συμμετείχαν , ώστε να επιβεβαιωθεί ότι το γεύμα τους άρεσε και ότι ήταν ποιοτικό. Πολύ σύντομα διαπιστώθηκε ότι οι ωφελούμενοι απολάμβαναν τόσο το γεύμα όσο και την μεταξύ μας επικοινωνία.
Αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα παρέμβασης για την αντιμετώπιση της μοναξιάς/κοινωνικής απομόνωσης στην Τρίτη Ηλικία , το Ινστιτούτο Prolepsis ένωσε τις δυνάμεις του με τον διεθνή οργανισμό « Petits Frères des Pauvres» ( PFP ). Ο οργανισμός « Petits Frères des Pauvres» δραστηριοποιείται σε 14 χώρες μέσα από ένα δίκτυο συνεργασιών που έχει αναπτύξει σε Ευρώπη , Ασία και Αμερική. Η δράση των « Petits Frères des Pauvres» ξεκίνησε το 1946 στο Παρίσι με στόχο να στηρίξει άτομα Τρίτης Ηλικίας που είχαν βιώσει την απώλεια συγγενικών τους ατόμων στον πόλεμο , πολλά από τα οποία είχαν χάσει και τις περιουσίες τους. Πλέον , το δίκτυο του οργανισμού στην Γαλλία στηρίζει σε ετήσια βάση, μέσω του εθελοντισμού ,περισσότερα από 30.000 άτομα Τρίτης Ηλικίας , αναδεικνύοντας και επιβεβαιώνοντας τον ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο που έχει η ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία στην ευημερία των ανθρώπων αυτών. Στην Ελλάδα , το πρόγραμμα έχει επεκταθεί σε κάθε γωνιά της χώρας μας , με 290 ηλικιωμένους να έχουν ωφεληθεί έως σήμερα.
Σε τί συνίσταται το πρόγραμμα “Φιλία σε κάθε ηλικία”; Ποιος είναι ακριβώς ο στόχος του ; Από ποιούς απαρτίζεται και με ποιούς τρόπους υλοποιείται;
Το πρόγραμμα Φιλία σε κάθε Ηλικία είναι μια πρωτοβουλία η οποία βασίζεται στον εθελοντισμό και στοχεύει τόσο στην καταπολέμηση της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης των ατόμων Τρίτης Ηλικίας , όσο και στην ανάδειξη των αναγκών και των προβλημάτων τους, ευαισθητοποιώντας το κοινό και τους εμπλεκόμενους φορείς. Κύρια δράση του προγράμματος Φιλία σε κάθε Ηλικία είναι να φέρει σε επαφή ωφελούμενους με εθελοντές , σε επίπεδο κοινότητας , με στόχο την ανάπτυξη επικοινωνίας / δεσμών φιλίας μεταξύ τους. Για να επιτευχθεί αυτό , ωφελούμενοι του προγράμματος διασυνδέονται με εθελοντές με βάση κοινά ενδιαφέροντα και τόπο κατοικίας και επικοινωνούν μεταξύ τους τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Λόγω των επιδημιολογικών συνθηκών, η επικοινωνία αυτή γίνεται , προς το παρόν, τηλεφωνικά. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω και είναι δωρεάν. Στο πλαίσιο του προγράμματος λειτουργεί και η τηλεφωνική γραμμή ( 2106101300 ) , στην οποία οι ωφελούμενοι αλλά και οι συγγενείς/ φροντιστές τους, μπορούν να καλούν ανώνυμα και να επικοινωνούν με εθελοντές από Δευτέρα έως Παρασκευή από τις 11.00 έως τις 20.00. Το πρόγραμμα τελεί υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Αττικής και της Κ.Ε.Δ.Ε. Η ομάδα συντονιστών του προγράμματος Φιλία σε κάθε Ηλικία του Ινστιτούτου Prolepsis παρέχει την κατάλληλη υποστήριξη σε ωφελούμενους και εθελοντές , διασφαλίζοντας την εύρυθμη λειτουργία του προγράμματος.
Μπορεί να συμμετάσχει σε αυτήν την προσπάθεια ο οποιοσδήποτε; Υπάρχουν κριτήρια για την εισδοχή κάποιου εθελοντή στο Πρόγραμμα;
Το πρόγραμμα Φιλία σε κάθε Ηλικία όπως προαναφέραμε , βασίζεται στην εθελοντική προσφορά. Η εθελοντική ομάδα , ο πυλώνας του προγράμματος , έχει φτάσει τον αριθμό των 360 ανθρώπων από όλη τη χώρα , οι οποίοι έχουν προσφέρει έως σήμερα στο πρόγραμμα. Οι υποψήφιοι εθελοντές περνούν από μια διαδικασία αξιολόγησης πριν την ένταξή τους στο πρόγραμμα. Είναι άνθρωποι κάθε ηλικίας και ιδιότητας ( χωρίς πάντα εξειδικευμένες γνώσεις ) και λαμβάνουν ειδική διαδικτυακή εκπαίδευση και εποπτεία από το Ινστιτούτο. Βασικές προϋποθέσεις για να ενταχθεί κάποιος στο πρόγραμμα είναι η ευαισθησία για την Τρίτη Ηλικία , η πρόθεση για ειλικρινή και ανιδιοτελή προσφορά στην προσπάθειά μας για την καταπολέμηση της μοναξιάς , η κατανόηση , η ευγένεια , η ενσυναίσθηση αλλά και η συνέπεια. Στόχος μας είναι η δημιουργία μιας ισότιμης σχέσης , μιας νέας φιλίας αισίως, όπου οι εθελοντές έχουν και εκείνοι να αποκομίσουν πολλά από τους ωφελούμενους και τις εμπειρίες τους. Εθελοντής μας χαρακτηριστικά αναφέρει :
« Η σχέση μας είναι αμφίδρομη. Κι εγώ περιμένω πότε θα καλέσω την κα. Μ. Είναι και για εμένα ένα καινούργιο πρόσωπο στη ζωή μου , το οποίο αρχίζω να το γνωρίζω και να το αισθάνομαι κοντά μου ».
Οι υποψήφιοι εθελοντές λοιπόν , έπειτα από την πρώτη επικοινωνία τους με το Ινστιτούτο , η οποία γίνεται είτε τηλεφωνικά, είτε μέσω της φόρμας της ιστοσελίδας του Φιλία σε κάθε Ηλικία , πραγματοποιούν μια διαδικτυακή συνάντηση με τους συντονιστές του προγράμματος. Κατά τη συνάντηση αυτή, πραγματοποιείται η πλήρης παρουσίαση του προγράμματος , η γνωριμία μας με τον/την υποψήφιο/α εθελοντή/ρια και γίνεται μια αξιολόγηση του συνολικού του/της προφίλ. Συζητούνται τα κίνητρα συμμετοχής και η διαθεσιμότητα του/της εθελόντριας. Είναι σημαντικό να υπάρχει όπως προαναφέρθηκε , η συνέπεια από πλευράς των εθελοντών σε βάθος χρόνου ως προς τα τηλεφωνήματα τους που πρέπει να είναι 1 φορά την εβδομάδα κατ’ ελάχιστο και να υπάρχει ενημέρωση αν για κάποιο λόγο δεν μπορέσει να πραγματοποιήσει. Σε περίπτωση που θέλει να συμμετέχει στο πρόγραμμα ανήλικος/η εθελοντής/ρια , στη διαδικασία εντάσσεται συμπληρωματικά η φόρμα συγκατάθεσης γονέων / ασκούντων την επιμέλεια. Αξίζει δε να αναφερθεί, πως ορισμένοι από τους εθελοντές μας είναι και οι ίδιοι άτομα Τρίτης Ηλικίας που θέλουν να προσφέρουν στο σύνολο και τους δίνεται έτσι η δυνατότητα να είναι δραστήριοι. Είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι για τους μεγαλύτερους εθελοντές μας!
Οι ηλικιωμένοι ωφελούμενοι του Προγράμματος , με ποιούς τρόπους μπορούν να ενημερωθούν για το πρόγραμμα και να δηλώσουν συμμετοχή;
Τα άτομα Τρίτης Ηλικίας , που είναι άνω των 65 ετών και επιθυμούν να ενημερωθούν άμεσα για το πρόγραμμα μπορούν να καλούν στο Ινστιτούτο Prolepsis στο 2106255700 ή στο 2106101300 που είναι συγκεκριμένα η γραμμή για τη μοναξιά. Εναλλακτικά , μπορούν να αποστέλλουν email στο info@filiasekatheilikia.gr ή να επισκέπτονται την ιστοσελίδα μας https://filiasekatheilikia.gr/ όπου συμπληρώνουν τη φόρμα πρόθεσης συμμετοχής . Κατόπιν της αρχικής αυτής επικοινωνίας , οι ενδιαφερόμενοι συμπληρώνουν αίτηση συμμετοχής η οποία έχει έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή. Μπορούν επίσης συγγενείς, φίλοι , φροντιστές να παραπέμπουν μοναχικούς ηλικιωμένους στο πρόγραμμα με τη συγκατάθεσή τους. Παράλληλα , το πρόγραμμα Φιλία σε κάθε Ηλικία διαχέεται με ποικίλους τρόπους στο κοινό. Μπορεί να μάθει κανείς για το πρόγραμμα μέσω της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου , είτε μέσω άλλων φορέων που συνεργαζόμαστε σε όλη την Ελλάδα.
Δεδομένου πως, η συγκεκριμένη δράση αφορά όλους τους ηλικιωμένους συμπολίτες μας ανά την επικράτεια, υπάρχει κάποια συνεργασία μεταξύ του Ινστιτούτου και των δήμων ή των διαφόρων τοπικών αρχών;
Κύρια μέριμνα του Ινστιτούτου μας Prolepsis είναι η δυνατότητα ένταξης στο πρόγραμμα , μοναχικών ηλικιωμένων από κάθε γωνιάς της Ελλάδας. Έτσι, στο πλαίσιο της προσπάθειας διάχυσης του προγράμματος , το Ινστιτούτο έχει συνάψει συνεργασίες με δήμους, μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων και επαγγελματίες υγείας , νοσοκομεία , οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών , εκκλησίες , πανεπιστήμια, σχολεία κ.α. Μέσω αυτών των φορέων, το πρόγραμμα Φιλία σε κάθε Ηλικία μπορεί να φτάσει σε κάθε ηλικιωμένο , αλλά και εθελοντή που επιθυμεί να συμμετέχει. Η δημιουργία, επίσης , ενός τέτοιου δικτύου κοινωνικών εταίρων , ενισχύει την εμπλοκή και τη συνεργασία φορέων σε θέματα Τρίτης Ηλικίας, αναδεικνύει το πρόβλημα της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης των ατόμων Τρίτης Ηλικίας και ευαισθητοποιεί τα μέλη της κοινωνίας στα προβλήματα και τις προκλήσεις που καλούνται καθημερινά να αντιμετωπίσουν. Αξίζει , τέλος , να σημειωθεί πως η ανάπτυξη του κοινωνικού δικτύου του προγράμματος ενισχύει την κάλυψη των ποικίλων αναγκών των ωφελούμενων. Μέσω συνεργειών μεταξύ των κοινωνικών εταίρων γίνονται άμεσες και αποτελεσματικές παραπομπές για την κάλυψη αναγκών , όπως ιατροφαρμακευτική περίθαλψη , ψυχολογική υποστήριξη , διαχείριση σοβαρών ζητημάτων , λ.χ. αυτοκτονικές τάσεις.
Τελικά, είναι όντως εύκολο να υπάρξει αληθινή φιλία ανάμεσα σε άγνωστους ανθρώπους; Αρκεί ένα τηλεφώνημα για να γίνουμε φίλοι;
Ναι. Αυτό άλλωστε μας έχει δείξει και η εμπειρία μας καθ’ όλη την διάρκεια της λειτουργίας του προγράμματος. Το μόνο που φαίνεται να είναι απαραίτητο, είναι η καλή διάθεση και η πίστη ότι μία τέτοια φιλία είναι πράγματι εφικτή. Βασική επιδίωξή μας είναι η προσπάθεια διασύνδεσης εθελοντών και ηλικιωμένων με βάση κοινά ενδιαφέροντα και κοινές αναφορές π.χ .τόπος καταγωγής , επαγγελματικός κλάδος απασχόλησης , χόμπι, διασκέδαση. Με αυτόν τον τρόπο , ακόμα και οι πιο διστακτικοί , βρίσκουν στην άλλη άκρη της γραμμής κάποιον με τον οποίο μπορούν πραγματικά να επικοινωνήσουν, να ανταλλάξουν απόψεις και εμπειρίες. Αρκούν λίγα μόνο τέτοια τηλεφωνήματα για να αποκτήσουν την οικειότητα αυτή που θα αποτελέσει το πρώτο βήμα για μία αληθινή φιλία. Ωφελούμενές μας, αναφέρουν χαρακτηριστικά :
« Παρότι δεν βλεπόμαστε , λόγω του κορωνοιού , ζωγραφίζω κάθε φορά που μιλάμε τα πρόσωπά τους»
« Μπορεί να μην βλεπόμαστε, αλλά και μέσα από το τηλέφωνο νιώθεις τα συναισθήματα του άλλου και το ενδιαφέρον. Το συναίσθημα δεν το εμποδίζει τίποτα , φαίνεται και από τα λόγια».
Μέσα από το πρόγραμμα Φιλία σε κάθε Ηλικία αντιλαμβάνεται κανείς ότι τελικά υπάρχουν περισσότερα πράγματα που ενώνουν τους ανθρώπους απ’ ‘όσα έως τώρα πιστεύουμε.
Ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να περάσετε στον κόσμο και στο αναγνωστικό μας κοινό;
Ανάμεσα στις πολλαπλές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα Τρίτης Ηλικίας ( όπως οι χρόνιες ασθένειες και η υποβάθμιση του κοινωνικού τους ρόλου ) , η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση είναι από τις εντονότερες και σημαντικότερες δυσκολίες που καλούνται να διαχειριστούν. Η συντροφιά και η κοινωνική ενεργοποίηση των ηλικιωμένων είναι ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς τους προφυλάσσει από προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας, αλλά και βελτιώνει την ποιότητα ζωής τους. Η ανάγκη των ανθρώπων της Τρίτης Ηλικίας να ακουστούν, να μοιραστούν τις ανησυχίες τους, να μην βρίσκονται στο περιθώριο ,αλλά και η ανάγκη να μάθουμε οι νεότεροι από τις εμπειρίες τους είναι κάτι για το οποίο όλοι μας, πιστεύουμε , θα πρέπει να φροντίσουμε και αυτό έρχεται να καλύψει η προσπάθειά μας μέσα από το πρόγραμμα Φιλία σε κάθε Ηλικία. Εθελοντής μας έχει αναφέρει:
« Ακούω τις ιστορίες τους με ενδιαφέρον και συμπόνια. Στη θέση που είναι αυτοί μπορεί να βρεθώ κι εγώ αργότερα ή κάποιος δικός μου άνθρωπος».
Ως νεότεροι ,πιστεύουμε πως έρχεται κάποτε η στιγμή που είμαστε πράγματι έτοιμοι να αναλάβουμε να φροντίσουμε εμείς τους μεγαλύτερους , αυτούς που κάποτε φρόντιζαν- και εξακολουθούν αδιάκοπα όσοι δύνανται- τόσους άλλους… παιδιά, εγγόνια, συναδέλφους , γείτονες , κ.α. Λίγα λεπτά λοιπόν την εβδομάδα , όσο πιεσμένη και αν είναι η καθημερινότητά μας, πιστεύουμε πως μπορούμε να τα διαθέσουμε και να δώσουμε χαρά και δύναμη σε κάποιον συνάνθρωπό μας.
Στο αναγνωστικό κοινό λοιπόν, θέλουμε να πούμε πως η ομάδα μας είναι εδώ και αγκαλιάζει κάθε έναν και κάθε μία που θέλει να συνδράμει εθελοντικά στην προσπάθειά μας αυτή ,στην καταπολέμηση της μοναξιάς , ενώ παράλληλα ενθαρρύνει όποιον/α ενδιαφερόμενο/η , άνω των 65 ετών που βιώνει μοναξιά, να μας εμπιστευτεί και να επικοινωνήσει μαζί μας.
Μαριάννα Μπαλτά
Συντονίστρια προγράμματος Φιλία σε κάθε Ηλικία
Ιατρός – Ερευνήτρια
Νικόλαος Δρούγος
Υπεύθυνος προγράμματος Φιλία σε κάθε Ηλικία
Ιατρός- Ερευνητής
(Μαριάννα και Νίκο , σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την προθυμία σας να μας γνωρίσετε αυτήν τόσο σπουδαία δράση , εύχομαι να συνεχιστεί για πολλά χρόνια ακόμη το Πρόγραμμα “Φιλία σε κάθε ηλικία ” και μακάρι να γίνουμε όσοι περισσότεροι μπορούμε μέρος αυτής της κοινής προσπάθειας. Εξάλλου, ζωή που δεν μοιράζεται είναι ζωή κλεμμένη.)
