- Ξεκινάμε αυτή τη συζήτηση με αφορμή το βιβλίο σας «Λάτtε ντεκαφεϊνέ». Πώς γεννήθηκε η ιδέα για αυτό το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Libron εκδοτική, κύριε Ζαφειράκη;
Το «Λάττε Ντεκαφεϊνέ» είναι η συνέχεια μιας εσωτερικής διαδικασίας που ξεκίνησε αρκετά χρόνια πριν, όταν ανέλυα τον εαυτό μου στο δωμάτιο ενός θεραπευτή. Κάποια στιγμή έπρεπε να κλείσει αυτός ο κύκλος και να αποδοθεί συγγραφικά η εμπειρία μου στο κοινό. Όπως θα διαπιστώσει εύκολα ο αναγνώστης, το μυθιστόρημα αντλεί πολλά απ’ τα θέματά του από τη σχέση θεραπευτή και θεραπευόμενου. Και φυσικά, κάποιος που δεν θα είχε υποβάλει τον εαυτό του σ’ αυτήν τη δοκιμασία δεν θα μπορούσε να φτιάξει πειστικές μυθοπλασίες πάνω σε μία ψυχαναλυτική βάση.
- Πόσο χρονικό διάστημα χρειάστηκε για να γραφτεί το εν λόγω μυθιστόρημα
Είχα ενθουσιασμό και άγχος ταυτόχρονα για αυτό το βιβλίο. Ήθελα να βρει γρήγορα το δρόμο του προς το κοινό. Το έγραψα σε τέσσερις μήνες. Μας πήρε, βέβαια -εμένα και την επιμελήτριά μου- έναν χρόνο για να το διορθώσουμε.
- Πώς έρχεται κάθε φορά η έμπνευση και πώς εξελίσσεται η δημιουργική διαδικασία της;
Η έμπνευση δεν είναι πάντα εδώ και δεν αφυπνίζεται με κάποια επίκληση. Φροντίζω όμως, όταν τη συναντώ, να είμαι ετοιμοπόλεμος. Βγάζω μια φωτογραφία, σημειώνω κάτι σε ένα χαρτί ή απλώς αποτυπώνω στο μυαλό μου ένα σύνθημα που διαβάζω σε κάποιον τοίχο. Όλα αυτά είναι πηγές έμπνευσης. Κυρίως όμως αυτό που τραβάει την προσοχή μου είναι οι συμπεριφορές των ανθρώπων. Τους παρατηρώ, χαζεύω το περπάτημά τους, τη στάση του σώματός τους. Προσπαθώ να τρυπώσω μέσα στο μυαλό τους και να κλέψω μία ιστορία. Μετά ακολουθεί ένα πιο δύσκολο κομμάτι, η καταγραφή της ιδέας, γιατί εκεί κολλάει και το κομμάτι της μυθοπλασίας που είναι πιο πολύπλοκο. Βέβαια, ομολογώ πως όλο αυτό το απολαμβάνω.
- Τι πιστεύετε πως κάνει ιδιαίτερη την ιστορία σας;
Νομίζω πως είναι η προσωπικότητα του ήρωά μου. Είναι ένα μυθιστόρημα χαρακτήρα και η πλοκή του εξελίσσεται με βάση τις διαθέσεις του Ορφέα. Πρόκειται για έναν ιδιόρρυθμο άντρα με χαριτωμένους ψυχαναγκασμούς που προκαλεί με τη συμπεριφορά του. Ζει έναν έκλυτο βίο. Ο Ορφέας δεν ακολουθεί πρότυπα. Κινείται έξω από το σύστημα, αλλά παράλληλα με αυτό. Προσπαθεί έτσι να το ξεγελάσει. Αυτό τον κάνει ιδιαίτερα ελκυστικό στους γύρω του, αλλά ταυτόχρονα πολύ επικίνδυνο για αυτούς που μπλέκονται συναισθηματικά μαζί του.
- Είναι οι ήρωες ενός μυθιστορήματος συνήθως άνθρωποι που έχουμε συναντήσει στην καθημερινότητά μας, και λίγο έως πολύ, έχουν μέσα τους και δικά μας προσωπικά βιώματα;
Σαφώς, το DNA των ηρώων μας προέρχεται από την καθημερινότητά μας, από ανθρώπους που συναντάμε, ερωτευόμαστε, αγαπάμε, μισούμε, συγχωρούμε. Είναι προφανές, οι άνθρωποι αυτοί μαζί με τα προσωπικά μας βιώματα αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της μυθοπλασίας μας. Αλλά σκεφτείτε, πόσο ωραίο είναι να κρύβεται κάπου εκεί στο βάθος το πραγματικό βίωμα και από πάνω να υπάρχουν διάφορα στρώματα μυθοπλασίας, τόσα πολλά που στο τέλος, ειλικρινά, ξεχνάς πως αυτό αποτέλεσε κάποτε ένα μικρό κομμάτι της ζωής σου. Αυτό είναι και η μαγεία αυτής της τέχνης.
- Μπορούμε αν φορέσουμε μια μάσκα να κρύψουμε την αλήθεια;
Οι ήρωες μπορούν να φορέσουν όσες μάσκες θέλουν και να παίξουν το θέατρό τους, για να τους απολαύσει το κοινό. Οι συγγραφείς ποτέ. Όποιος τολμήσει να πραγματευτεί το ψέμα θα αποτύχει παταγωδώς. Ο αναγνώστης είναι πανέξυπνος και απαιτητικός. Στο ψέμα θα γυρίσει αμέσως την πλάτη του και θα σταματήσει να διαβάζει. Ο συγγραφέας δεν πρέπει να φοράει μάσκα, πρέπει να αποδίδει με ειλικρίνεια τις ιδέες του, αυτούσιες, χωρίς να τις τεμαχίζει, για να γεμίζει τα διάφορα κενά του κειμένου. Η αλήθεια του συγγραφέα είναι ο υγιής δρόμος και φέρνει σε άμεση επικοινωνία τον δημιουργό με τον αναγνώστη.
- Το μυθιστόρημα σας τι μυρωδιά αναδίδει;
Ξεκάθαρα, μαύρο τριαντάφυλλο.
- «Ο έρωτας έχει το δικό του χρονοδιάγραμμα», λέτε κάπου μέσα στο βιβλίο. Ποιος ο ρόλος του έρωτα στη ζωή σας;
Έχει το δικό του χρονοδιάγραμμα, γιατί σε διαλέγει, δεν τον διαλέγεις. Ο έρωτας αποτελεί την κινητήριο δύναμη πίσω από κάθε σημαντική δημιουργία. Ο έρωτας απελευθερώνει, συναρπάζει, μαγεύει, απογοητεύει. Μας οδηγεί στην επίτευξη των πιο υψηλών στόχων, αλλά καταρρακώνει αυτούς που δεν τον σέβονται. Ανυπομονώ να ερωτεύομαι, αλλά ανθρώπους, όχι αντικείμενα και καταστάσεις. Και βέβαια, όταν μου συμβαίνει αυτό, προσπαθώ να το απολαμβάνω χωρίς να εμποτίζω το συναίσθημά μου με ζήλιες και εγωισμούς. Πολλές φορές δεν τα καταφέρνω. Άλλες φορές, όμως, μπορεί να γράψω και ένα βιβλίο.
- Θέλετε να μας μιλήσετε λίγο για την επιρροή που έπαιξε στη δική σας μυθιστορηματική πλοκή η οικογένεια και ο περίγυρός σας;
Εδώ και αρκετό καιρό με απασχολούν οι δυναμικές που αναπτύσσονται σε ένα οικογενειακό περιβάλλον. Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι υλικό μπορεί να αντλήσει κανείς μέσα απ’ αυτό. Κάθε οικογένεια έχει τους δικούς της κώδικες, τα δικά της μυστικά, τα οποία με λίγη καλή δουλειά γίνονται εύκολα μυθιστορηματικό χρυσάφι. Μεγάλο μέρος της μυθοπλασίας μου έχει χτιστεί πάνω σε δικές μου πρωτογενείς εμπειρίες εντός της οικογένειας, αλλά και εκτός, όπως σχολείο, φοιτητικά χρόνια, εργασία. Οι ιστορίες μου αφορούν άμεσα τις ανθρώπινες σχέσεις.
- Η πένα σας καταφέρνει να εισχωρήσει στην ψυχοσύνθεση της γυναίκας και να αναδείξει το δυναμισμό της, όποια κι αν είναι η θέση της. Ποια είναι η σχέση σας με τις γυναίκες;
Πάρα πολύ καλή! Για να φανταστείτε, καμία γυναίκα δεν μπορεί να με ανεχτεί, ούτε για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Αστειεύομαι. Κοιτάξτε, αφού κατάφερα να αποκτήσω μία ειλικρινή σχέση αγάπης με τη μητέρα μου, πέραν του συγγενικού αίματος, η σχέση μου γενικότερα με τις γυναίκες έγινε πιο εύκολη. Τώρα, όσον αφορά την ψυχοσύνθεση της γυναίκας, θεωρώ πως δεν διαφέρει κατά πολύ απ’ αυτήν του άντρα, καθώς και στις δύο περιπτώσεις οι βασικές ανάγκες του ανθρώπου είναι οι ίδιες. Να επιβιώσει, δηλαδή να βρει τροφή. Και να αναπαραχθεί, να κάνει σεξ. Όλα τα υπόλοιπα είναι επίκτητα και φτάνει κανείς να παρατηρεί γύρω του, για να τα εντοπίσει. Άρα, τα ίδια θέματα είναι αυτά που ταλαιπωρούν και τα δύο φύλα. Απλώς, αλλάζουν οι αντιδράσεις από αρσενικό σε θηλυκό και αυτό γιατί οι συμπεριφορές μας είναι κουστούμια που φοράμε από μικρή ηλικία.
- Με δεδομένη τη σημερινή δεινή κατάσταση της αγοράς του βιβλίου στην Ελλάδα, ποιες πιστεύετε ότι είναι οι προοπτικές της ελληνικής πεζογραφίας και πώς στέκεται ένας νέος συγγραφέας απέναντι στην κρίση;
Κρίση μπορεί να υπάρχει, αλλά αυτό δεν εμποδίζει τις πένες των συγγραφέων. Κάθε χρόνο διατίθενται στην αγορά χιλιάδες νέοι τίτλοι βιβλίων που προσπαθούν να βρουν την τύχη τους στο αναγνωστικό κοινό. Αυτό σημαίνει πως η ανάγκη του ανθρώπου για γραφή, να επικοινωνήσει, είναι μεγάλη και ουσιώδης. Μπορεί, ως Έλληνες, να μην ταξιδεύουμε πια πολύ, να μην τρώμε στα καλά εστιατόρια, όπως παλιά, αλλά έχουμε ακόμη διάθεση να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Κι η γραφή είναι σπουδαίο εργαλείο για αυτόν τον σκοπό. Σίγουρα, κανένας συγγραφέας δεν μπορεί να πιστεύει ότι θα βιοπορίζεται μόνο με αυτήν την ιδιότητα. Στις μέρες μας οι καλλιτεχνικές ανησυχίες πρέπει να συνοδεύονται και από ένα μόνιμο επάγγελμα που να παράγει σταθερό μισθό. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι οι συνθήκες στη χώρα μας δεν είναι ιδανικές για να ανθίσει η πεζογραφία. Η θέληση, όμως, των Ελλήνων συγγραφέων να συνεχίζουν να δημιουργούν και να οξύνουν το πνεύμα, ώστε αυτό να παράγει λόγο και γραφή, κρατάει ζωντανή τη φλόγα της ελληνικής πεζογραφία
- Αρκεί η φιλοδοξία να γίνει κάποιος καλός συγγραφέας;
Ίσως, σε αυτήν την ερώτηση θα έπρεπε, ιδανικά, να απαντήσει ένας πολυγραφότατος και σπουδαίος συγγραφέας. Η δική μου μικρή εμπειρία με τη συγγραφή, καθώς το «Λάττε Ντεκαφεϊνέ» είναι το παρθενικό μου εκδοτικό εγχείρημα, μου έχει διδάξει πως η φιλοδοξία είναι, απλώς, ένα συστατικό. Μπορεί και το λιγότερο σημαντικό. Αυτό που κυρίως χρειάζεται είναι πολυετής προσπάθεια, μεγάλη εσωτερική σύγκρουση και κοινωνική απομόνωση. Η συγγραφή, δυστυχώς ή ευτυχώς, είναι ένα μοναχικό άθλημα και όποιος δεν το ξέρει αποθαρρύνεται εύκολα όταν συναντά όλες αυτές τις δυσκολίες. Βέβαια, όταν οι ιδέες σου φτάνουν να γίνουν αντικείμενο ταύτισης για κάποιον αναγνώστη, τότε έρχεται και η δικαίωση των κόπων σου. Και αυτό σίγουρα δεν το αλλάζεις με τίποτα.
- Πιστεύετε πως ο κόσμος μπορεί να αντιδράσει σε ό,τι του συμβαίνει κοινωνικά και οικονομικά αυτή την περίοδο ή οι αντιστάσεις έχουν καμφθεί από καιρό;
Όταν είσαι πολίτης μιας χώρας η οποία είναι δεμένη χεροπόδαρα σε ένα παγκόσμιο χρεοπιστωτικό σύστημα, είναι λίγα αυτά που μπορείς να κάνεις. Οποιαδήποτε είδους επανάσταση ή απόπειρα ανατροπής των πραγμάτων θα έσβηνε άδοξα. Ο κόσμος το γνωρίζει αυτό καλά και επιλέγει να κράτα μία στάση σιωπηλή, διατηρώντας έτσι τις δυνάμεις του. Μικρές δημιουργικές προσπάθειες γίνονται σε πολλούς τους τομείς της οικονομίας και αυτό δείχνει τη διάθεση Ελλήνων να διατηρήσουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής. Σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο έχει ευαισθητοποιηθεί και η κοινωνική πρόνοια, για να προφυλάξει τα πολύ αδύναμα κοινωνικά στρώματα, όχι πάντα με επιτυχία. Προσωπικά πιστεύω πως βρισκόμαστε σε φάση αναμονής, σε θέση ετοιμότητας για τις ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν τα επόμενα χρόνια. Και αυτό γιατί δεν μπορεί ένας λαός να σταματήσει να ελπίζει, θα ήταν κατά της ζωής.
