Γεωγραφία
Ένα χωριό τόσο διαφορετικό, χωρίς να το προσδιορίζει κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Μνήμες προσφύγων παντού. Σε κάθε σπίτι, σε κάθε γειτονιά… Η Επισκοπή Νάουσας είναι ένας οικισμός στα 80 μ υψόμετρο της Περιφερειακής Ενότητας Ημαθίας, με έκταση 16.255 στρ. Απέχει 23 χλμ ΒΔ της πόλης της Βέροιας και 12,1 χλμ από την πόλη της Νάουσας, στην οποία ανήκει και διοικητικά, καθώς αποτελεί και την έδρα του νέου Καλλικρατικού Δήμου. Η Επισκοπή έχει 1.916 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001.
Ιστορία
Το χωριό πήρε το όνομα του από τον Επίσκοπο Αρσένιο. Ο Επίσκοπος έδωσε το όνομα της επισκοπικής έδρας στο χωριό Επισκοπή και το δικό του όνομα στον οικισμό Αρσένιο, δεδομένου, ότι υπαγόταν εκκλησιαστικώς στην ίδια Επισκοπική Περιφέρεια. Κατά την παράδοση όμως, έδωσε κυρίως την ευλογία του στον τόπο, ανοίγοντας τον δρόμο για την γεωργία και την δενδροκαλλιέργεια. Χαρακτηριστικό προϊόν, τα ροδάκινα.
Η πρώτη γραπτή μαρτυρία που αναφέρεται στο χωριό Επισκοπή είναι μετά την καταστροφή της Νάουσας το 1822, όταν πυρπολήθηκε και λεηλατήθηκε από τους Τούρκους. Τότε εμφανίστηκαν κάτοικοι πρόσφυγες και εγκαταστάθηκαν στην Επισκοπή, όπου υπήρχε ένας οικισμός με λίγες οικογένειες. Στις αρχές του εικοστού αιώνα η Επισκοπή είχε περίπου 200 με 300 κατοίκους. Το χωριό ήταν έτσι δομημένο σε δύο γειτονιές, σπίτια φτωχικά κι ο κόσμος ασχολούνταν με τα σιτάρια και την κτηνοτροφία.
Μετά την απελευθέρωση του 1912, η Επισκοπή μαζί με τον Πολυπλάτανο αποτελούσαν ενιαία κοινότητα. Σαν Επισκοπή, κοινότητα αυτούσια έχουμε μετά το 1940. Τα παιδιά πήγαιναν σχολείο στην εκκλησία. Συγκεκριμένα στον νάρθηκα της παλιάς εκκλησίας, η οποία σώζεται μέχρι σήμερα και είναι χτισμένη από το 1864 με επιγραφή που υπάρχει εκεί. Το 1929 – 30 κτίστηκε το δημοτικό σχολείο και μετέβησαν στο νέο κτίριο, το οποίο βρίσκεται στο κέντρο του σημερινού χωριού. Από τότε πλέον το σχολείο στεγάζεται στο κτίριο αυτό.
Η παραδοσιακή νυφική φορεσιά
Στις αρχές του 20ού αιώνα, πριν τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και την έλευση των Ποντίων, στα χωριά του κάμπου της Νάουσας οι ντόπιοι κάτοικοι διατηρούσαν πολύ ζωντανά τα δικά τους ήθη και έθιμα. Η παραδοσιακή φορεσιά των κατοίκων και ειδικά η γυναικεία επίσημη φορεσιά ήταν αυτή που έχει καταγραφεί από τους ερευνητές ως «παραδοσιακή φορεσιά Επισκοπής».
Οι γυναίκες του σπιτιού ασχολούνταν όλο το χρόνο με τις αγροτικές ή κτηνοτροφικές εργασίες της οικογένειας. Όταν δεν είχαν εργασία στα χωράφια, ασχολούνταν με τον αργαλειό, το πλέξιμο και το κέντημα. Έπρεπε από νωρίς να ετοιμάσουν την προίκα των νεαρών κοριτσιών της οικογένειας, καθώς και τα δώρα για τους συγγενείς των μελλοντικών γαμπρών. Έραβαν πουκάμισα, φουστανέλες, μαντήλια, πετσέτες, έπλεκαν κάλτσες, ποδιές και έφτιαχναν στον αργαλειό ζιλιά και βελέντζες για το μελλοντικό τους σπίτι.
Ενδιαφέρον εμφανίζει ο τρόπος που ήταν τοποθετημένο το κεφαλοκάλυμμα. Το κεφαλοκάλυμμα είναι ένα από τα βασικά εξαρτήματα της ντόπιας γυναικείας φορεσιάς των χωριών του κάμπου της Νάουσας. Η νέα κοπέλα έβαζε το καλπάκι για πρώτη φορά στον γάμο της και μετά το φορούσε και ως παντρεμένη γυναίκα στις επίσημες εκδηλώσεις και τις γιορτές. Το καλπάκι ή κατσούλα, το κάλυμμα του κεφαλιού της νέας κοπέλας είναι κόκκινο φεσάκι, μυτερό, στερεωμένο με στενή λουρίδα πάνινη κάτω απ’ το λαιμό και σκαλωμένη στα μαλλιά για να μη φύγει. Έβαζαν επίσης ένα μεγάλο φλουρί στο μέτωπο. Οι παντρεμένες και οι νύφες φορούσαν το καλπάκι ή κατσούλι μυτερό, οι νέες και οι αρραβωνιασμένες στολισμένο με λουλούδια και οι ηλικιωμένες σκεπασμένο με μια άσπρη μαντήλα, που έδενε κάτω απ’ το λαιμό.
Από τον Πόντο στην Επισκοπή
Μετά το 1922 άρχισαν να έρχονται κύματα προσφύγων. Οι άνθρωποι του χωριού άνοιξαν τις αγκαλιές τους στους πρόσφυγες, που με τα χρόνια έφτασαν να αποτελούν την πλειοψηφία του. Μαζί με τους ανθρώπους, στην μητέρα Ελλάδα έφτασαν και οι παραδόσεις.
Δίπλα από το Ράικο και το Τικφέσκινο, ήρθαν και εδραιώθηκαν και νέοι παραδοσιακοί χοροί. Οι ποντιακοί χοροί καθώς και η ποντιακή μουσική έγιναν καθημερινότητα και στους ντόπιους.
Το μουχαμπέτι ήταν ο βασικός τρόπος διασκέδασης των προσφύγων, πίσω στον Πόντο. Όταν σχολούσαν από τις εργασίες τους, οι άνδρες κυρίως μαζεύονταν στις πλατείες και στις γειτονιές. Εκεί, διασκέδαζαν πάντα με την συνοδεία ενός λυράρη και σέρνοντας τον χορό οι πρωτοχορευτές περνούσαν τα μεσημέρια τους. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή, οι πρόσφυγες μετέφεραν το μουχαμπέτι στην Επισκοπή. Οι απόγονοι τους, οι σημερινοί κάτοικοι του χωριού, κρατούν την παράδοση μέχρι και σήμερα.
Οίνος ευφραίνει καρδίαν
Ως τόπος καταγωγής του Θεού Διόνυσου, η Νάουσα αποτελεί μέχρι και σήμερα πόλη του οίνου και της αμπέλου. Η παράδοση της αμπελοκαλλιέργειας, χάνεται στα βάθη των αιώνων. Στις πλαγιές της Επισκοπής, βρίσκονται εγκατεστημένοι οι αμπελώνες της. Ηλιόλουστοι και προφυλαγμένοι από τους βοριάδες. Εκεί ωριμάζει η πιο εκλεκτή, ερυθρή ποικιλία του Βορεοιελλαδίτικου χώρου, το ξινόμαυρο. Βαθύ κόκκινο, υψηλή οξύτητα και πλούσιο άρωμα. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι μοναδικά. Αυτή η διαφορετικότητα, επιτρέπει στους κατοίκους, που ασχολούνται με την παραγωγή του, να διεισδύουν σε ξένες αγορές. Κάθε χρόνο παράγονται σχεδόν 5.000 τόνοι ξινόμαυρου από τον συνεταιρισμό της Επισκοπής. Τι είναι αυτό όμως, που κάνει το συγκεκριμένο κρασί τόσο πετυχημένο; Όπως έχουν απαντήσει οι άνθρωποι του συνεταιρισμού: “Το μεράκι του αμπελουργού αλλά και του οινοποιού. Ένα καλό προϊόν θα προέλθει τόσο από μία καλή παραγωγή όσο και μία άψογη συνεργασία μεταξύ των παραγωγών.”
Οι νέοι του χωριού
Σήμερα η Επισκοπή κατοικείται από ανθρώπους όλων των ηλικιών. Τα νέα άτομα όμως, είναι αυτά που δίνουν πνοή στο χωριό. Η μεγάλη ενασχόληση τους με την παράδοση του τόπου, φαίνεται μέσα από τις καθημερινές τους συνήθεις. Tα τελευταία χρόνια, οι νεότεροι κάτοικοι, από μικρή κιόλας ηλικία, διδάσκονται με τη βοήθεια του τοπικού συλλόγου μαθήματα αγιογραφίας. Επιπλέον, αναπόσπαστο κομμάτι για την πλειοψηφία των νέων είναι ο αθλητισμός, με την βοήθεια των διάφορων αθλητικών συλλόγων της περιοχής. Τέλος, πέρα από τις υπόλοιπες υποχρεώσεις τους, κυρίως με την καλλιέργεια της γης, ασχολούνται με τους παραδοσιακούς χορούς και τη μουσική. Έτσι καταφέρνουν και κρατούν ζωντανό το παρελθόν και τις παραδόσεις του χωριού, κάνοντας τα μέρος τις καθημερινότητας τους.
Πηγές:
Σύνταξη κειμένου: Βασιλική Τριανταφυλλοπούλου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
