Οι γυναίκες έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ιστορία της τέχνης αν και συνήθως αποτελούσαν τη μειοψηφία των συλλεκτών που αναγνωρίζονταν για τη συνεισφορά τους. Παρόλα αυτά, η επίμονη παρουσία τους στον κόσμο της τέχνης αλλά και το εμβληματικό έργο τους στρέφει σήμερα το ενδιαφέρον μας προς εκείνες. Σημείο αναφοράς μας θα αποτελέσει η Νέα Υόρκη του 20ου αιώνα, ένα από τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά κέντρα παγκοσμίως, και καθόλου τυχαίο σημείο επαγγελματικής άνθισης για τις γυναίκες της τέχνης.
Marguerite “Peggy” Guggenheim (1898 – 1979)
Μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της καλλιτεχνικής κοινότητας στη Νέα Υόρκη αποτέλεσε η Peggy Guggenheim. Η ίδια συνδέεται με τη φήμη της ως ανιψιά του Solomon R. Guggenheim, ο οποίος ίδρυσε το Μουσείο Guggenheim στη Νέα Υόρκη, αλλά και την πλούσια οικογένεια της.
Όπως είπε και η ίδια, το σύνθημά της ήταν “αγοράζω μια εικόνα την ημέρα” κι έτσι πολύ σύντομα τα μουσεία στις ΗΠΑ δεν την εντυπωσίαζαν πια. Μετά από κάποιες περιπέτειες της στην Ευρώπη, η Guggenheim άνοιξε τελικά το μουσείο της στη Νέα Υόρκη με την ονομασία Art of this Century, αφιερωμένη στην προώθηση του σουρεαλισμού, του κυβισμού και της αφηρημένης τέχνης. Ανέδειξε το έργο πολλών νέων αμερικανών που ήταν άγνωστοι εκείνη την εποχή, όπως οι William Baziotes, David Hare, Robert Motherwell, Robert de Niro Sr, Jackson Pollock, Richard Pousette-Dart, Mark Rothko και Clyfford Still.
Παρόλο που κατάφερε να αντιμετωπίσει το συντηρητισμό που κυριαρχούσε στην τέχνη των αρχών της δεκαετίας του 1940, τελικά το μουσείο έκλεισε το 1947.
Ως συλλέκτρια, η Peggy ήταν ατρόμητη και πρωτότυπη, ενώ η δουλειά της χαρακτηρίζεται από διορατικότητα. Πριν το κλείσιμο της γκαλερί της, είχε καταφέρει να εκθέσει και να αναδείξει τα έργα διακεκριμένων γυναικών καλλιτεχνών όπως η Frida Kahlo, η Louise Bourgeois και η Leonora Carrington.
Σήμερα, η συλλογή της Guggenheim βρίσκεται και εκτίθεται στο κοινό στη Βενετία, στο μέρος όπου η ίδια επέλεξε να περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής της.
Lizzie Plummer Bliss (1864 – 1931), γνωστή ως Lillie P. Bliss
Η Lillie Bliss, μία ταλαντούχα πιανίστρια και κόρη ενός πλούσιου εμπόρου υφασμάτων από τη Βοστώνη, ήταν μία από τις τρεις γυναίκες που ίδρυσαν το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) στη Νέα Υόρκη. Η συμβολή της στον κόσμο της τέχνης είναι τεράστια, καθώς ήταν από τους πρώτους μεγάλους συλλέκτες μοντέρνας τέχνης στη Νέα Υόρκη.
Είναι γνωστό πως οι προτιμήσεις της Bliss καθοδηγούνταν από έναν σύμβουλο. Συγκεκριμένα, η Bliss γνωρίστηκε με τον διακεκριμένο σύγχρονο καλλιτέχνη Arthur B. Davies το 1908 και υπό την επιρροή του συνέλεγε κυρίως έργα ιμπρεσιονιστών, όπως οι Matisse, Degas, Gauguin και Davies. Βέβαια, η σύγχρονη τέχνη έχει κυρίαρχη θέση στη συλλογή της με τα σπουδαιότερα δημιουργήματα σύγχρονων καλλιτεχνών όπως οι Cézanne, Seurat, Gauguin, Modigliani και Monet.
Η Bliss προσπάθησε να πείσει το καλλιτεχνικό κοινό για την αξία της σύγχρονης τέχνης σε μία εποχή που οι περισσότεροι έκριναν το αντίθετο. Έτσι, περνούσε τον χρόνο της πολύ ενεργά στην καλλιτεχνική κοινότητα και το MoMA ήταν το απόκτημά της.
Το 1931 η Lillie P. Bliss πέθανε, μόλις δύο χρόνια μετά τα εγκαίνια του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης. Μετά το θάνατό της, πέρασαν στο νεοσύστατο ίδρυμα περισσότερα από 100 έργα της πολύτιμης συλλογής της, τα οποία διαμόρφωσαν τη βασική συλλογή του μουσείου και συνέβαλαν αποτελεσματικά στα σημαντικά χρόνια της διαμόρφωσής του.
Abigail (Abby) Greene Aldrich Rockefeller (1874 – 1948)
Η δεύτερη ιδρύτρια του MoMA ήταν η Abby Rockefeller, μια άλλη αντιφρονούσα του συντηρητισμού. Την εποχή που το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (MET) αρνήθηκε να έχει οποιαδήποτε σχέση με τη σύγχρονη τέχνη και απέρριψε τις δωρεές σύγχρονων έργων τέχνης της Rockefeller το 1929, ήταν το κομβικό σημείο που την ώθησε να στρέψει την προσοχή του καλλιτεχνικού κοινού προς τη σύγχρονη τέχνη.
Παντρεμένη με τον John D. Rockefeller και πλέον μέλος της γνωστής οικογένειας φιλανθρώπων στη Νέα Υόρκη, η Abby αφιερώθηκε στην υποστήριξη σκοπών που οι περισσότεροι άνθρωποι της εποχής εκείνης θεωρούσαν αντισυμβατικούς -όπως η τέχνη και η προώθηση των γυναικών- και μάλιστα ανεξάρτητα από τον σύζυγό της, o οποίος δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την τέχνη.
Αν και η ίδια δεν κατάφερε να αποσπάσει θετικές αντιδράσεις στις απόψεις της για την αξία της ριζοσπαστικής τέχνης και την υποστήριξη των αμφιλεγόμενων καλλιτεχνών, προσέφερε ανεκτίμητη συμβολή στο MoMA, καθώς ο σύζυγός της παρείχε σημαντική οικονομική βοήθεια στο μουσείο. Σε δωρεά τους οφείλεται και ο χώρος του περίφημου κήπου γλυπτών του MoMA.
Το 1935, η Abby δώρισε 181 έργα από τη συλλογή της στο μουσείο και τιμήθηκε με τον χαρακτηρισμό της ως «προστάτιδα των εν ζωή καλλιτεχνών» από το περιοδικό Time.
Η τριάδα που συνίδρυσε το MoMA οραμαριζόταν μια γκαλερί μοντέρνας τέχνης στη Νέα Υόρκη, όπου θα μπορούσαν να φιλοξενηθούν όλοι οι σύγχρονοι, αμφιλεγόμενοι καλλιτέχνες της εποχής.
Mary Quinn Sullivan (November 24, 1877 – December 5, 1939)
Η Mary Quinn Sullivan ήταν η τρίτη συνιδρύτρια του MoMA το 1929. Δεν ήταν τόσο πλούσια όσο κάποιες από τις άλλες γυναίκες συλλέκτριες έργων τέχνης της εποχής, αλλά κατάφερε να αποκτήσει έργα των Van Gogh, Picasso, Cézanne, Derain, Modigliani και άλλων αξιόλογων καλλιτεχνών, μερικά από τα οποία εκτέθηκαν στην πρώτη έκθεση του MoMA.
Η τριάδα που συνίδρυσε το MoMA οραμαριζόταν μια γκαλερί μοντέρνας τέχνης στη Νέα Υόρκη, όπου θα μπορούσαν να φιλοξενηθούν όλοι οι σύγχρονοι, αμφιλεγόμενοι καλλιτέχνες της εποχής. Από την αρχή της καριέρας της ως καθηγήτρια τέχνης, η Mary Quinn Sullivan ήταν εκείνη που συνέβαλε σε αυτό το όραμα σχεδιάζοντας την εκπαιδευτική του αποστολή.
Η επιρροή της είναι ένα διαρκές κομμάτι του ιδρύματος, παρά το γεγονός ότι αποχώρησε από τη θέση της επιτρόπου του μουσείου μόλις τέσσερα χρόνια μετά τα εγκαίνιά του. Η Sullivan άνοιξε τη δική της γκαλερί παίρνοντας διχώρο μέρος της γκαλερί του Lois Shaw στο Park Avenue το 1932, γεγονός που μπορεί να απέσπασε την προσοχή της από το MoMA. Ωστόσο, συνέβαλε στην ίδρυση του ιδρύματος και παρέμεινε ισχυρή υποστηρίκτρια πολλών φιλανθρωπικών σκοπών και καλλιτεχνικών προγραμμάτων, τουλάχιστον πριν ακολουθήσουν βαριά οικονομικά προβλήματα και θέματα υγείας.
Peggy Cooper Cafritz (1947 – 2018)
Ένας καλός λόγος για να μετατοπιστούμε από τη Νέα Υόρκη στην Ουάσινγκτον είναι η Peggy Cooper Cafritz, συλλέκτρια και υπέρμαχος των Αφρικανών και Αφροαμερικανών καλλιτεχνών. Η ίδια κατάφερε να συγκεντρώσει μία από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές συλλογές αφροαμερικανικής τέχνης στη χώρα και το έργο της έλαβε δράση στα τέλη του 20ου αιώνα και τις αρχές του 21ου. Απογοητευμένη από την απουσία ισότητας στην αμερικανική πολιτιστική εκπαίδευση, η Cafritz έγινε συλλέκτης έργων τέχνης, ενώ το ενδιαφέρον της για την τέχνη είχε ήδη ξεκινήσει από τη νεαρή της ηλικία.
Η Cafritz έγινε υπέρμαχος της εκπαίδευσης στις τέχνες ενώ φοιτούσε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου George Washington. Άρχισε να συλλέγει ως φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο George Washington, αγοράζοντας αφρικανικές μάσκες από φοιτητές που επέστρεφαν από ταξίδια στην Αφρική, ανάμεσα τους και ο συλλέκτης αφρικανικής τέχνης Warren Robbins. Παράλληλα με τις σπουδές της, συμμετείχε στη διοργάνωση ενός Φεστιβάλ Μαύρων Τεχνών, το οποίο εξελίχθηκε στη Σχολή Τεχνών Duke Ellington στην Ουάσιγκτον.
Μετά τη νομική σχολή, η Cafritz γνώρισε τον μετέπειτα σύζυγό της, έναν επιτυχημένο εργολάβο ακινήτων και αργότερα δήλωσε ότι ο γάμος της της έδωσε τη δυνατότητα να αρχίσει να συλλέγει έργα τέχνης. Έτσι ξεκίνησε να συλλέγει έργα τέχνης του 20ού αιώνα των Romare Bearden, Beauford Delaney, Jacob Lawrence και Harold Cousins.
Δυστυχώς, μια πυρκαγιά κατέστρεψε το σπίτι της στην Ουάσινγκτον το 2009, με αποτέλεσμα να χαθεί η περιουσία και πάνω από τριακόσια έργα αφρικανικής και αφροαμερικανικής τέχνης, συμπεριλαμβανομένων έργων των Bearden, Lawrence και Kehinde Wiley.
Η Cafritz ξαναέχτισε τη συλλογή της και όταν πέθανε το 2018, μοίρασε τη συλλογή της μεταξύ του Studio Museum στο Harlem και της σχολής τέχνης Duke Ellington.
Πλέον και εφόσον η παρουσία των γυναικών αυξάνεται συνεχώς στον κόσμο της τέχνης -ως καλλιτέχνες, έμποροι, επιμελήτριες και διευθύντριες μουσείων- είναι σαφές ότι οι γυναίκες συλλέκτριες θα είναι μέρος της αλλαγής.
Οι γυναίκες συλλέκτριες έργων τέχνης έχουν διαμορφώσει θετικά την ιστορία της τέχνης, ιδίως στον τομέα της αναδυόμενης και σύγχρονης τέχνης, αφού κατάφεραν να φέρουν τις ιδιωτικές συλλογές τους σε επαφή με το ευρύτερο κοινό.
Τελικά, οι πρωτοποριακές τους προσπάθειες και επιρροές συνέβαλαν ανυπολόγιστα στον σημερινό κόσμο της τέχνης με τον οποίο ασχολούμαστε, αφού έφεραν τη σύγχρονη τέχνη στο δημόσιο διάλογο. Χωρίς το έργο των συλλεκτριών όπως η Peggy Guggenheim, η Lillie Bliss, η Abby Aldrich Rockefeller, η Mary Quinn Sullivan και η Peggy Cooper Cafritz, είναι δύσκολο να φανταστούμε πώς θα ήταν σήμερα η ιστορία της σύγχρονης τέχνης και των ιδρυμάτων τέχνης.
Πηγές:
Adam, G. (2021, March 2021). Female art dealers who made waves in the 20th century. Financial Times. Ανακτήθηκε από: https://www.ft.com/content/a71ce477-d490-4fd9-83b0-afe3aa221454 [Accessed: 06/04/2023]
Green, P. (2018, February 23). Peggy Cooper Cafritz, Patron of Black Artists, Dies at 70. The New York Times. Ανακτήθηκε από: https://www.nytimes.com/2018/02/23/obituaries/peggy-cooper-cafritz-patron-of-black-artists-dies-at-70.html?smid=url-share [Accessed: 06/04/2023]
Museum of Modern Art (New York, Ν.Υ.) (1934). The Lillie P. Bliss collection. New York City: MoMA. Ανακτήθηκε από: https://www.moma.org/documents/moma_catalogue_1995_300190550.pdf?_ga=2.198684463.1862436034.1608664607-407123520.1608149847
Polyzoidou, S. (2021, July 5). Peggy Guggenheim: A True Collector Of Modern Art. The Collector. Ανακτήθηκε από: https://www.thecollector.com/peggy-guggenheim-modern-art-collector/ [Accessed: 06/04/2023]
Rockefeller Archive Center (2023). Abby Aldrich Rockefeller, 1874-1948. Ανακτήθηκε από: https://rockarch.org/resources/about-the-rockefellers/abby-aldrich-rockefeller/ [Accessed: 06/04/2023]
Schinto, J. (2013 September/October). Lillie Bliss and Arthur B. Davies: The Collector and Her Adviser. Fine Art Connoisseur. Ανακτήθηκε από: FineArtConnoisseur.com [Accessed: 06/04/2023]
