Το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) είναι ο βασικός μηχανισμός που έχει θεσπιστεί από το κράτος για να εξασφαλίσει την παροχή ιατρικών υπηρεσιών σε όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από την οικονομική ή κοινωνική τους κατάσταση. Αποτελεί ένα οργανωμένο δίκτυο νοσοκομείων, κέντρων υγείας, ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, το οποίο λειτουργεί με στόχο την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία ασθενειών. Η ύπαρξη του ΕΣΥ είναι αναγκαία διότι διασφαλίζει την ισότητα στην πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, μειώνοντας τις ανισότητες μεταξύ πλουσίων και φτωχών.
Παράλληλα, προστατεύει τη δημόσια υγεία μέσω προγραμμάτων εμβολιασμού, ενημέρωσης και πρόληψης, συμβάλλοντας στη βελτίωση του προσδόκιμου ζωής και της ποιότητας διαβίωσης. Σε περιόδους κρίσεως, όπως πανδημίες ή φυσικές καταστροφές, το ΕΣΥ αποδεικνύεται καθοριστικό για την άμεση και οργανωμένη αντιμετώπιση των αναγκών. Συνεπώς, αποτελεί θεμέλιο της κοινωνικής συνοχής και βασικό δικαίωμα κάθε πολίτη.
Η παρουσία του ΕΣΥ στην Ελλάδα
Η πορεία προς την ίδρυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ) στην Ελλάδα υπήρξε μακρά και σταδιακή. Απο τη δεκαετία του 1950 επιχειρήθηκαν μεταρρυθμίσεις, όπως η δημιουργία του ΟΓΑ και η επέκταση της κοινωνικής ασφάλισης ωστόσο το σύστημα παρέμενε κατακερματισμένο, με ανισότητες και εμπορευματοποίηση της υγείας. Μετά τη Χούντα, η ανάγκη για ριζική αλλαγή έγινε πιο έντονη, με την έκθεση του ΚΕΠΕ το 1976 να προτείνει ενοποίηση των υπηρεσιών.
Η αποφασιστική τομή ήρθε το 1983, με την κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου και τον Γεώργιο Γεννηματά, μέσω του νόμου 1397/83. Το ΕΣΥ καθιέρωσε ισότιμη πρόσβαση σε όλους τους πολίτες, τη δημιουργία νέων νοσοκομείων, την ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας και το ΕΚΑΒ, ενώ εισήγαγε αποκέντρωση, κοινωνικό έλεγχο και πλήρη απασχόληση των γιατρών. Θεωρήθηκε κορυφαία κοινωνική μεταρρύθμιση, χαρίζοντας για πρώτη φορά σε χιλιάδες πολίτες δωρεάν περίθαλψη και θέτοντας τα θεμέλια για ένα σύχγρονο σύστημα δημόσιας υγείας.
Η κρίση του συστήματος δημόσιας υγείας
Σήμερα το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) στην Ελλάδα παραμένει επιβαρυμένο και κακοσυντονισμένο, παρά τις προσπάθειες βελτιώσεων. Η πανδημία του COVID-19 φανέρωσε τις χρόνιες ελλέιψεις του: υψηλά κόστη συμμετοχής σε υπηρεσίες , καθυστερήσεις , και ανισότητες στην πρόσβαση, ιδίως για τους πιο ευάλωτους. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, σχεδόν ένας στους πέντε Έλληνες (21,9%) δεν έλαβε ιατρική φροντίδα που χρειαζόταν το 2024, ενώ για εκείνους σε κατάσταση φτώχειας το ποσοστό ανεβαίνει στο 32%. Την ίδια στιγμή, παρά τη διαθεσιμότητα ευρωπαϊκών πόρων- περίπου 17,8 δις επιδοτήσεις μέσω του NextGeneration EU για αναβάθμιση των υποδομών υγείας- η Ελλάδα υστερεί στην απορρόφησή τους λόγω γραφειοκρατίας και καθυστερήσεων. Ελάχιστα έργα, όπως ανακαινίσεις νοσοοκομείων με βασικό εξοπλισμό, έχουν προχωρήσει, αλλά η συνολική επίπτωση στην ενίσχυση του ΕΣΥ παραμένει περιορισμένη, με την πρόσβαση στην περίθαλψη για μεγάλο μέρος του πληθυσμού να παραμένει προβληματική.
Όταν παραμελείται το ιατρικό προσωπικό
Το Εθνικό Σύστημα Υγείας δεν αποτελείται μόνο από τους ασθενείς που χρειάζονται φροντίδα αλλά και από το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό που το στηρίζει καθημερινά. Χωρίς αυτούς , καμία μεταρρύθμιση ή επένδυση δεν μπορεί να έχει ουσία, καθώς οι γιατροί και οι νοσηλευτές είναι η καρδιά του συστήματος.
Στην Ελλάδα , τα τελευταία χρόνια, η κατάσταση για τους επαγγελματίες υγείας έχει γίνει ολοένα και πιο δύσκολη. Οι συνεχείς περικοπές μισθών, οι καθυστερήσεις στις πληρωμές και οι περιορισμένες δυνατότητες εξέλιξης έχουν οδηγήσει πολλούς γιατρούς στη μετανάστευση, ενώ άλλοι ήρθαν αντιμέτωποι με απολύσεις ή συμβάσεις επισφαλούς χαρακτήρα. Η οικονομική κρίση και η πανδημία επιβάρυναν ακόμη περισσότερο στις συνθήκες εργασίας, με αποτέλεμσα την εξάντληση του προσωπικού και την υποβάθμιση της ποιότητας περίθαλψης. Για να ορθοποδήσει το ΕΣΥ , χρειάζεται ουσιαστική στήριξη στο ανθρώπινο δυναμικό, με αξιοπρεπείς αμοιβές, σταθερότητα και αναγνώριση της κοινωνικής τους προσφοράς.
Η κατάσταση ιατρική περίθαλψης των υπόλοιπων κρατών
Σε πολλές χώρες του κόσμου έχει καθιερωθεί Εθνικό Σύστημα Υγείας, το ποίο εγγυάται καθολική και ισότιμη πρόσβαση των πολιτών στις υπηρεσίες περίθαλψης. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι το NHS στη Βρετανία, που ιδρύθηκε το 1948 και παραμένει μέχρι σήμερα πρότυπο δημόσιας φροντίδας. Παρόμοια μοντέλα συναντάμε στον Καναδά με το Medicare, στην Αυστραλία, στη Σουηδία, στη Νορβηγία, στη Γαλλία, στην Ισπανία και στην Ιταλία, όπου η υγεία χρηματοδοτείται κυρίως από τη φορολογία παρέχεται χωρίς άμεσο κόστος στον πολίτη. Σε χώρες όπως η Γερμανία εφαρμόζεται μικτό μοντέλο με υποχρεωτική ασφάλιση, ενώ στη Βραζιλία το σύστημα SUS εξασφαλίζει υπηρεσίες ακόμη και στους πιο απομακρυσμένους πληθυσμούς.
Όλα αυτά τα παραδείγματα αποδεικνύουν ότι η υγεία μπορεί να λειτουργήσει ως δικαίωμα και όχι ως προνόμιο. Γι’ αυτό και στην Ελλάδα το ΕΣΥ οφείλει να σταθεί πυλώνας του κράτους που θα θεραπεύει τις πληγές του λαού, δε θα τις μεγαλώνει.
Πηγές:
Αποστόλου, Α. (2024), Εθνικό Σύστημα Υγείας: Ένα “όραμα” που έγινε πράξη το 1983, Ανακτήθηκε από: https://www.offlinepost.gr/2024/12/16/ethniko-systima-ygeias-ena-orama-poy-egine-praksi-%CF%84%CE%BF-1983/ (τελευταία προβολή 21.08.2025)
Σαμαρά, Ε. (2024), Εθνικό Σύστημα Υγείας: Ποιες χώρες διαθέτουν; , Ανακτήθηκε από: https://maxmag.gr/politismos/koinonia/ethniko-systima-ygeias-poies-chores-diathetoyn/ (τελευταία προβολή 21.08.2025)
