Ξυπνάς πριν καν ανοίξεις τα μάτια σου, κοιτάς το e-mail της δουλειάς. Το πρώτο βλέμμα σου πέφτει στην οθόνη, όχι στο παράθυρο. Στο μυαλό τρέχει μια ατέλειωτη λίστα με εκκρεμότητες. Και ίσως σου φαίνεται φυσιολογικό: η κοινωνία το ονομάζει «παραγωγικότητα». Μα στην πραγματικότητα, πρόκειται για το αργό ξετύλιγμα της κλωστής που ονομάζουμε εργασιομανία.
Η εργασία ως πηγή νοήματος
Η εργασία δεν είναι απλώς μέσο βιοπορισμού, αποτελεί πολλά παραπάνω. Πιο συγκρεκριμένα, η εργασία που έχουμε επιλέξει συνειδητά, είναι ικανή να μας δώσει νόημα, να μας κάνει να νιώθουμε ότι ανήκουμε κάπου, να μας συνδέσει με άλλους και να κάνει την καθημερινότητα μας πιο δημιουργική (Jahoda, 1981). Για τους περισσότερους ανθρώπους, η δουλειά λειτουργεί έτσι. Όμως για κάποιους, η εργασία καταλήγει σε κάτι πιο σκοτεινό: σε μια ασταμάτηση εσωτερική διαδικασία, μια εμμονή που μικραίνει τον χώρο για οικογένεια, φίλους ή ξεκούραση.
Τι είναι η εργασιομανία;
Ο παραδοσιακός τρόπος εργασίας έχει αλλάξει. Συνήθως πλέον οι εργαζόμενοι μπορούν να δουλέψουν από οπουδήποτε και οποτεδήποτε, θολώνοντας το όριο ανάμεσα στην επαγγελματική και προσωπική ζωή. Ίσως για αυτό τα τελευταία χρόνια, πολλοί ερευνητές στρέφουν το ενδιαφέρον τους στην εργασιομανία. Την περιγράφουν ως χρόνιο μοτίβο υπερβολικής ενασχόλησης με τη δουλειά, όπου το άτομο αφιερώνει αμέτρητες ώρες και ενέργεια, ξεπερνώντας συχνά τις αντοχές του. Ακόμη και όταν έχει φύγει από το εργασιακό περιβάλλον, συνεχίζει να σκέφτεται έντονα τη δουλειά. Στην αρχή, μερικοί τη συνέδεσαν με θετικά στοιχεία όπως η επιμονή και η αποδοτικότητα (Machlowitz, 1981). Σήμερα όμως, οι έρευνες την συσχετίζουν με χαμηλή ικανοποίηση από την εργασία και τη ζωή, συγκρούσεις με την οικογένεια, δυσκολίες στον ύπνο και μειωμένη απόδοση (Andreassen et al., 2010). Γι’ αυτό και αρκετοί επιστήμονες την κατατάσσουν στις μορφές συμπεριφορικού εθισμού (Oates, 1971).
Από αρετή σε παγίδα
Μεγαλώσαμε με το αφήγημα ότι «όσο πιο σκληρά δουλεύεις, τόσο πιο πετυχημένο σε θεωρούν». Για χρόνια, η εικόνα του κουρασμένου εργαζόμενου φάνταζε σχεδόν ηρωική. Σήμερα, ξέρουμε ότι η εικόνα αυτή κρύβει παγίδες. Η εργασιομανία μπορεί να μοιάζει με αφοσίωση αλλά στην πράξη κλέβει την ισορροπία ανάμεσα στη δουλειά και τη ζωή. Η έρευνα των Yang et al. (2020) δείχνει ότι όταν η δουλειά καταλήγει σε εμμονή, αυτό που μας εξαντλεί δεν είναι μόνο οι πολλές ώρες αλλά και το άγχος να προλαβαίνουμε τα πάντα. Το συνεχές τρέξιμο φέρνει κούραση που σταδιακά επηρεάζει τη διάθεση μας αλλά και μειώνει την όρεξη για ζωή.
Αγάπη για τη δουλειά ή εμμονή;
Εδώ ίσως χρειάζεται να κάνουμε μια διάκριση. Άλλο να αγαπάς τη δουλειά σου κι άλλο να μην μπορείς να σταματήσεις να δουλεύεις. Η υγιής σχέση με την εργασία πηγάζει από εσωτερικό κίνητρο, φέρνει ικανοποίηση και χτίζει ανθεκτικότητα. Αντίθετα, η εργασιομανία βρίσκει έδαφος στον φόβο της αποτυχίας και στην ανάγκη για τελειότητα. Το αποτέλεσμα είναι η αδιάκοπη εργασία, πέρα από τα όρια και τις πραγματικές απαιτήσεις (Van Beek et al., 2011).
Όταν το σώμα ζητάει διάλειμμα
Ουσιαστικά, η εργασιομανία δεν εξαντλεί μόνο το μυαλό. Όσο ο εργαζόμενος προσπαθεί να προλάβει deadlinesκαι εκκρεμότητες, τόσο το σώμα βρίσκει τρόπους να φωνάζει «στοπ». Πόνοι στη μέση, πονοκέφαλοι που επιμένουν, αϋπνία και μια μόνιμη αίσθηση εξάντλησης είναι μόνο μερικά από τα σημάδια (Maria, 2024). Πίσω από το πρόσωπο του «επιτυχημένου και ακούραστου εργαζόμενου» συχνά υπάρχει ένας οργανισμός που έχει φτάσει στα όρια του.
Η μάσκα της επιτυχίας
Η εργασιομανία συχνά φοράει το προσωπείο της επιτυχίας, όμως πίσω του υπάρχει μια καθημερινότητα γεμάτη άγχος, εξάντληση και αποξένωση. Ζούμε σε μια εποχή που το «τρέχω συνέχεια» μπορεί να αποτελέσει τίτλο τιμής και το «δεν προλαβαίνω» σχεδόν έπαθλο. Όμως, τι αξία έχει η επαγγελματική αναγνώριση, αν για να την αποκτήσουμε θυσιάζουμε την υγεία μας, τις σχέσεις μας και την ποιότητα ζωής μας;
Ένα νέο νόημα στην επιτυχία
Ίσως η αλήθεια είναι πως δεν χρειάζεται να επιλέξουμε ανάμεσα στην καριέρα και την ευεξία. Το ζητούμενο είναι να βρούμε εκείνη την ισορροπία που μας επιτρέπει να δουλεύουμε με πάθος, χωρίς να ξεχνάμε να ζούμε και έξω από την δουλειά μας. Διότι στο τέλος της ημέρας, η επιτυχία που αξίζει δεν χωράει στους αριθμούς, αλλά στις στιγμές που μας θυμίζουν ότι είμαστε κάτι πολύ περισσότερο από τη δουλειά μας.
Πηγές:
Andreassen, C. S., Hetland, J., & Pallesen, S. (2010). The relationship between ‘workaholism’, basic needs satisfaction at work and personality. European Journal of Personality: Published for the European Association of Personality Psychology, 24(1), 3-17.
Machlowitz, M. (1981). Workaholics, living with them, working with them. New American Library.
Maria, T. O. (2024). The Hidden Costs Of Workaholism. Annals-Economy Series, 6, 263-268.
Oates, W. E. (1971). Confessions of a workaholic: The facts about work addiction. (No Title).
Yang, X., Qiu, D., Lau, M. C. M., & Lau, J. T. F. (2020). The mediation role of work-life balance stress and chronic fatigue in the relationship between workaholism and depression among chinese male workers in hong kong. Journal of Behavioral Addictions, 9(2), 483-490. https://doi.org/10.1556/2006.2020.00026
