Ανέκαθεν ο άνθρωπος ενθουσιαζόταν με την ιδέα του άγνωστου και της εξερεύνησής του. Όσα περισσότερα ανακάλυπτε, τόσο πιο πολύ γνώριζε τι συμβαίνει γύρω του. Ο κλάδος της αρχαιολογίας έχει δώσει στον άνθρωπο αυτή τη δυνατότητα. Τη δυνατότητα εξερεύνησης του παρελθόντος του. Τα ευρήματα που έχουν έρθει στο φως έχουν «διαλευκάνει» πολλές «υποθέσεις» ως προς την ύπαρξη και την εξέλιξη του ανθρώπου. Πλέον, όσο η τεχνολογία προοδεύει, εμφανίζονται ατελείωτες προοπτικές όσον αφορά αυτό τον κλάδο. Η ενάλια αρχαιολογία, ιδέα άγνωστη για πολλούς αλλά φιλόδοξη πτυχή της αρχαιολογίας έρχεται να φωτίσει άγνωστες μέχρι πρότινος πτυχές της ιστορίας του κόσμου.
Τι είναι η ενάλια αρχαιολογία;
Η ενάλια ή θαλάσσια αρχαιολογία αποτελεί κλάδο της αρχαιολογίας. Η εμφάνιση και η αποδοχή του είναι πρόσφατη λόγω των τεχνικών δυσκολιών για υποθαλάσσιες μελέτες και ανασκαφές. Πλέον, ως επικυρωμένος τομέας, ασχολείται με την ανακάλυψη ευρημάτων, χρονολογημένα από την προϊστορία μέχρι την νεότερη εποχή. Τα τελευταία χρόνια επεκτείνεται και στην μελέτη ευρημάτων του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν σταματά, όμως, στην εξερεύνηση υλικών αντικειμένων και πολιτισμών. Η ενάλια αρχαιολογία προσπαθεί αξιολογώντας γεωλογικές και ιστορικές πληροφορίες να καταγράψει τις αιτίες που τόσα αξιόλογα ευρήματα βρίσκονται στα βάθη των ωκεανών. Στοιχεία, μάλιστα, που θα συντελέσουν και στην διεύρυνση των γνώσεων μας για την εξέλιξη του πλανήτη.
Προκλήσεις σε σχέση με την κοινή αρχαιολογία
Εύλογα μπορούμε να συμπεράνουμε πως η συμβατική αρχαιολογία ένας είναι αρκετά απαιτητικός κλάδος. Διεξοδικές και δαπανηρές μελέτες, υπέρογκη σωματική εργασία, αντίξοες καιρικές συνθήκες είναι λίγες από τις προκλήσεις της. Αντίθετα, η ενάλια αρχαιολογία έχει να κάνει με ευρεία χρήση της τεχνολογίας. Από συστήματα GPS και GIS μέχρι μαγνητόμετρα και σόναρ και ακόμα πιο περίπλοκα εργαλεία. Απαιτείται, λοιπόν, εξειδίκευση και άρτια γνώση αυτών των τεχνολογικών διευκολύνσεων. Εξοπλισμός και καταδυτικές γνώσεις είναι προαπαιτούμενα. Οι ειδικοί της εκάστοτε έρευνας είναι, επίσης, εκτεθειμένοι στις απρόβλεπτες καιρικές εναλλαγές. Από την άλλη πλευρά, τα ευρήματα του βυθού είναι επιρρεπή στις υποθαλάσσιες διεργασίες όπως ρεύματα, παλίρροιες και σεισμικές δονήσεις. Αυτό σημαίνει πως με την ανάσυρση από τον βυθό πρέπει να τεθούν σε ειδικές συνθήκες προστασίας. Κάποια δεν ανασύρονται και ποτέ διότι οι ατμοσφαιρικές συνθήκες μπορούν να τα καταστρέψουν.
Υποθαλάσσιες ανακαλύψεις στην Ελλάδα
Τα ελληνικά εδάφη ουκ ολίγες φορές μας έχουν εκπλήξει με τους κρυμμένους «θησαυρούς» που ανέρχονται από τα βάθη τους στο φως. Παρ’ όλες τις λαμπρές προοπτικές που έχει η χώρα μας είτε από ιστορικής είτε γεωγραφικής απόψεως, η ενάλια αρχαιολογία δεν είναι αρκετά διαδεδομένη. Αυτό, ωστόσο, δεν έχει εμποδίσει αξιοθαύμαστες ανακαλύψεις των ελληνικών υδάτων από το να εξερευνηθούν. Ας δούμε μερικά από αυτά:
- Λέχαιο, αρχαία Κόρινθος: Βυθισμένο λιμάνι της αρχαίας Κορίνθου χρονολογείται από τον 6ο αιώνα π.Χ. Τα ευρήματά της περιοχής κάνουν λόγο για ένα αρκετά προηγμένο λιμάνι με αναπτυγμένο εμπόριο και άριστη γεωστρατηγική θέση.
- Ελίκη, Αχαΐα: Καταποντισμένη στα νερά του Κορινθιακού κόλπου κατά το 373 π.Χ. λόγω ισχυρού σεισμού. Η καταστροφή της ήταν συνταρακτική καθώς κανένα αρχιτεκτονικό οικοδόμημα ή ανθρώπινο ον δεν κατάφερε να επιζήσει, ούτε καν να ανασυρθεί. Η πόλη του Αίγιου χτίστηκε προς αντικατάσταση της Ελίκης και υπάρχει μέχρι σήμερα.
- Οικισμός Παυλοπετρί: Βυθισμένη πόλη βορειοανατολικά της Ελαφονήσου, ακμάζουσα κατά την εποχή του Μυκηναϊκού Πολιτισμού. Η βύθιση του χρονολογείται από το 1000 π.Χ. ενώ είναι εντυπωσιακό το πόσο καλά διατηρημένο είναι παρά τους αιώνες που πέρασαν.
Ποιες είναι οι προοπτικές της ενάλιας αρχαιολογίας;
Εδώ πρέπει να τονιστεί πως δεν πρόκειται για την ανέγερση κάποιων «νεκρών» αρχαιολογικών ευρημάτων με απώτατη κατάληξη τη βιτρίνα ενός μουσείου. Μιλάμε για κάτι «ζωντανό», για κάτι που φανερώνει τι έχει συμβεί στο παρελθόν μας και ίσως να επαναληφθεί και στο μέλλον. Χωρίς αμφιβολία λοιπόν, η ενάλια αρχαιολογία αποτελεί ένα φιλόδοξο κλάδο, ειδικά στην Ελλάδα. Οι απαιτήσεις της πολλές, τα οφέλη ακόμα περισσότερα. Οι ανακαλύψεις αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως μορφή τουρισμού. Με τη βοήθεια ειδικά σχεδιασμένων υποβρυχίων, άνθρωποι όλου του κόσμου μπορούν να θαυμάζουν τα υποθαλάσσια αυτά θαύματα μιας άλλης εποχής. Κάτι τέτοιο θα ενδυνάμωνε το θεσμό του εναλλακτικού τουρισμού και θα προωθούσε την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας. Το οικονομικό όφελος από αυτές τις δραστηριότητες θα ήταν πολύ μεγαλύτερο από αυτό που θα για να εξερευνηθούν αυτά τα μνημεία. Ο υποθαλάσσιος τουρισμός σαν ιδέα δεν είναι άγνωστη. Ιστορικά μνημεία όπως το ναυάγιο του Τιτανικού ή το θαλάσσιο πάρκο στο Πορτοφίνο της Ιταλίας δέχονται τουρίστες και όσους θέλουν να ακολουθήσουν τη μαγεία της ανακάλυψης πέρα από τα μουσεία.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
- The Challenges and Rewards of Underwater Research (18/9/2018), ανακτήθηκε από upcolorado.com, τελευταία πρόσβαση στις 15/11/2020.
- Η ανάδυση της ιστορίας , ανακτήθηκε από visitgreece.gr, τελευταία πρόσβαση στις 15/11/2020.
- Intrusive Techniques in Underwater Archaeology by Andrew J. Viduka (2012), ανακτήθηκε από unesco.org, τελευταία πρόσβαση στις 15/11/2020
