Ίσως οι περισσότεροι από εμάς να έχουν διαμορφωμένη μια ‘’λιτή’’ αντίληψη του φασισμού ως πολιτικού και κοινωνικού φαινομένου. Η συνοπτική απάντηση στο ερώτημα «τι είναι ο φασισμός;» περιορίζεται στην ακραία εθνικιστική και αυταρχική ιδεολογία που εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο ενός πολιτικού κόμματος ή κινήματος. Ο φασισμός δεν αποτελεί ένα τυπικό μέλος του κομματικού κόσμου. Κατά ουσία πρόκειται για ένα ανεξάρτητο κομμάτι της πολιτικής δράσης που εκφράζει όλες εκείνες τις καταπιεσμένες παθογένειες που κρύβονται απειλητικά στα σκέλια των υποτιθέμενα δημοκρατικών κοινωνιών.
Μια μικρή φασιστική ιστορία εξέλιξης
Ο άγουρος ακόμη φασισμός άρχιζε να εμφανίζεται δειλά, δειλά το 1915 στην ιταλική εφημερίδα Il Popolo ως ένα «νεογνό» φασιστικό κίνημα. Στόχος του ήταν η εξέγερση της κοινωνίας χρησιμοποιώντας μέσα βίας και εξαναγκασμού εναντίων του κοινοβουλευτισμού, του κλήρου και του μπολσεβικισμού. Υιοθετώντας μια πολιτική τραμπουκισμού ή αλλιώς μια πολιτική της πλατείας (politica della piazza) η μικρή τότε ομάδα φασιστών πίστευε ότι με αυτόν τον τρόπο θα προστάτευε την ιταλική εδαφική επικράτεια και όλες τις αξίες που την πρεσβεύουν. Η κορύφωση επήλθε το 1919 μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πόλεμου όταν ο Μπενίτο Μουσολίνι απογοητευμένος από την έκβαση του πολέμου ίδρυσε με τη βοήθεια μερικών πρώην στρατιωτικών το Εθνικό Φασιστικό Κόμμα(1921). Δημόσια κτήρια καταλαμβάνονται από τις φασιστικές ομάδες και η χαοτική ατμόσφαιρα εντείνεται υπό τον φόβο ξεσπάσματος εμφυλίου πολέμου.
Ο φασισμός δεν έμεινε στάσιμος. Εξελίχθηκε από την υβριδική κατάσταση στο πλήρως αναπτυγμένο στάδιο του. Τη ναζιστική ολοκληρωτική διακυβέρνηση από έναν συγκεκριμένο αρχηγό που έμελλε να στιγματίσει με τον πιο αιματηρό τρόπο την ανθρωπότητα.
Ο φασίστας της ”διπλανής πόρτας”
Προτού στοχοποιήσουμε όμως έναν φασίστα για τις ακαταλόγιστες και παρανοϊκές πράξεις του θα πρέπει να αναλογιστούμε κάτι πολύ βασικό. Κάθε ηγεσία αποτελεί ένα κοινωνικό προϊόν που παράγεται από τις ανάγκες και τις επιθυμίες των πολιτών της. Με άλλα λόγια οι μορφές διακυβέρνησης αντικατοπτρίζουν το ποιοι είμαστε και το τι θεμιτά ή αθέμιτα επιδιώκουμε. Ο φασισμός δεν είναι απλά μια επιφανειακή έκφανση καχεκτικής ή ελλιπής δημοκρατίας. Πρόκειται για όλα εκείνα τα αρνητικά και επαναστατικά συναισθήματα που αθροίζονται στην δικτατορική επικράτηση των πιο αντιδραστικών στοιχείων του χρηματοπιστωτικού καπιταλιστικού συστήματος. Συνεπώς αντιλαμβανόμαστε ότι τα αίτια είναι πιο βαθιά. Πηγάζουν από τις δυσλειτουργίες της αγοράς μέσα σε συνθήκες οικονομικής κατάρρευσης και εξαθλίωσης.
Η διττή φύση του φασισμού
Ο φασισμός έχει μια διττή και πολύπλοκη φύση. Βασίζεται τόσο στις πνευματικές και ψυχικές αδυναμίες των ατόμων όσο και στα προβλήματα οικονομικής φύσεως που αποσυντονίζουν τις κοινωνικές ισορροπίες. Στο ομώνυμο έργο «Ο μαύρος και ο κόκκινος φασισμός» του Βίλχελμ Ράιχ παρουσιάζεται μια διεξοδική ανάλυση περί «πνιγμένων» αναγκών σεξουαλικής ικανοποίησης οφειλόμενη στα αυστηρά πλαίσια που καθορίζει το κοινωνικό φαίνεσθαι. Η κοινωνία όντας αυστηρά δομημένη καταπιέζει ένστικτα ηδονής και διαστροφής. Η διατροφή αυτή που μπορεί να εκφραστεί μέσω της απόλυτης και εντελώς αυθαίρετης εξουσίας.
Διαχωρίζοντας τον φασισμό σε «κόκκινο» και «μαύρο» διαφοροποιείται ο κομουνισμός από τον ναζισμό ως προς το χρωματικό συμβολισμό. Ο απολυταρχισμός και η τάση του ολοκληρωτικού ελέγχου παραμένει ίδια τόσο στον αριστερό όσο και στον ακροδεξιό πόλο. Η άσκηση του κόκκινου φασισμού επιτυγχάνεται μέσω του κράτους. Μέσω της προώθησης των δικαιωμάτων στης εργατικής τάξης, μικροαστικές και προλεταριακές μάζες μάχονται κατά του καπιταλισμού. Έτσι η οικονομία αποκλείεται από τον ανταγωνισμό των αγορών λειτουργώντας μέσα σε δικά της αυτόνομα πλαίσια. Το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας ατροφεί ζώντας σε συνθήκες εξαθλίωσης. Και το κράτος ως κύριος ελεγκτής θέτει τους κανόνες και τα όρια λειτουργίας του συνόλου.
Ο ναζισμός από την άλλη πλευρά δεν παραλλάσσει ιδιαίτερα. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι βρίσκονταν αντιμέτωποι με τον φόβο της παράνοιας του Χίτλερ και όχι του κράτους. Ο Χίτλερ αποτελούσε την κεντρική πηγή εξουσίας και τρόμου χωρίς να κρύβεται πίσω από κρατικούς μηχανισμούς.
Η ήττα στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο καθώς και η οικονομική κρίση του 1929 αιφνιδίασε τους Γερμανούς καπιταλίστες απέναντι στην ανερχόμενη εργατική τάξη. Η μόνη λύση για την ανατροπή του κατεστημένου ο ναζισμός. Ο ριζοσπαστικός και ακραίος Χίτλερ με θεωρίες και οράματα περί Άριας φυλής, καθαρότητα αίματος και ανάπτυξης σε μια Γερμανία που υπέφερε από τα πλήγματα του πολέμου κατάφερε να πείσει τα πλήθη. Και να εξαφανίσει με κάθε δυνατό τρόπο τον μεγαλύτερο εχθρό του, τους Εβραίους. Τη μικρή αυτή πληθυσμιακή ομάδα με την τεράστια δύναμη που έλεγχε πριν ακόμη την άνοδο του Χίτλερ το μεγαλύτερο μέρος των γερμανικών τραπεζών και της καπιταλιστικής οικονομίας.
Η δημοκρατία υποθάλπει έναν φασισμό;
Όταν αναφερόμαστε στον φασισμό το μυαλό μας ενστικτωδώς δημιουργεί εικόνες των τανκς να κατακλύζουν τους δρόμους, υπέρμετρου στρατιωτικού ελέγχου, εκτελέσεις αμάχων. Γενικότερα ένα καθεστώς φόβου που επιβάλλεται επιδεικτικά με την βία. Αυτό οφείλεται κυρίως στις ιστορικές καταβολές και στον τρόπο που διαχρονικά οι δικτατορίες εφάρμοζαν την αλόγιστη εξουσία τους. Τι ισχύει όμως στον σύγχρονο δημοκρατικό κόσμο; Οι κοινωνίες που αυτοαποκαλούνται δημοκρατικές προάγουν επάξια τον τίτλο τους;
Η τρομοκρατία είναι ένα είδος φασιστικής επιβολής και ελέγχου των μαζών όχι απαραίτητα με την μορφή στρατιωτικού κατακλυσμού. Η κυβερνητική τρομοκρατία και ο κυβερνο-έλεγχος των media ή των social media με την σταδιακή και επιμελημένη καλλιέργεια του φόβου καλύπτει το φασιστικό κίνητρο με το προσωπείο της δημοκρατικής σωτηρίας.
Όταν ο φόβος καλλιεργείται σε ένα καταπιεσμένο πνεύμα βυθισμένο στο σκοτάδι της αμάθειας οι εξεγερσιακές τάσεις δεν αργούν να φανούν. Η απειλή του φόβου μεταλλάσσει την ανθρώπινη υπόσταση. Και όταν διακυβεύονται ζητήματα εθνικής ασφάλειας, ταυτότητας και κυριαρχίας η απόκτηση εξουσίας μοιάζει εθιστική. Τότε κάθε ηθική αναστολή μετατρέπεται σε πάθος για επιβολή. Η δημοκρατία ξεψυχά και το χάος χειραγωγεί την ζωώδη φύση που παραμονεύει στα σκοτάδια για μια στιγμή αναρχίας.
