Η Ερμηνεία των ονείρων και τα επίπεδα συνειδητότητας
Όταν ονειρευόμαστε όλη η δομή του υλικού κόσμου αυτομάτως καταρρίπτεται. Και τότε είναι που δεν υπάρχουν πραγματικά όρια και δεσμεύσεις. Μόνο μια αδάμαστη φαντασία που δεν μπορεί να χαλιναγωγηθεί από εξωτερικές επιταγές, εκφράζοντας το ασυνείδητο κομμάτι του εαυτού μας. Εκείνο που κρύβει περίτεχνα κάθε καταπιεσμένη ανάγκη ή επιθυμία. Βλέπει έστω και για λίγο το φως που χρειάζεται για να νιώσει ελεύθερο. Μιλάμε για το «αλόγιστο» μέρος της ψυχής που γεννά τα πάθη και τις αδυναμίες. Όταν παύει να περιορίζεται φανερώνει όλα αυτά τα κρυμμένα πρόσωπα που βρίσκονται παγιδευμένα στους άγνωστους πυλώνες της πνευματικής αβύσσου.
Τα όνειρα που διαχωρίζουν τον ”συνειδητό” από τον ”ασυνείδητο” κόσμο του ατόμου μπορούν να ερμηνευτούν τόσο από την ψυχαναλυτική τους σκοπιά όσο και από αυτή της κοινωνικής φιλοσοφικής νεωτερικότητας. Φαίνεται παράδοξο που τα όνειρα μπορούν να αποκτήσουν φιλοσοφική υπόσταση; Και όμως τα όνειρα ερμηνεύονται μέσα από τα στενά πλαίσια του κοινωνικού γίγνεσθαι. Που οδηγεί «συνειδητά» ή «ασυνείδητα» το ονειρικό υποκείμενο στην υπέρβαση του νοητού εαυτού του.
Έστω ότι βρισκόμαστε σε ένα ασυνείδητο επίπεδο ονειρικής κατάστασης. Το σώμα κατά τη διάρκεια του ύπνου αδρανοποιείτε χάνοντας την επαφή με τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Το πνεύμα από την άλλη πλευρά αποκόπτεται από την ορθολογική και διανοητική του ικανότητα περνώντας σε μια φάση ”υπέρβασης”. Υπέρβασης των ορίων των φυσικών νόμων, φτάνοντας στην αντιμετώπιση του συνειδητού εαυτού που κρύβεται πίσω από το τεχνητό προσωπείο της κοινωνικής περιπλάνησης. Το όνειρο ως ένα καταπιεσμένο έλλογο πνεύμα δημιουργεί το κόσμο που επιθυμούμε ή τον κόσμο που μας τρομάζει. Ο κόσμος αυτός δεν υφίσταται και το έλλογο πνεύμα είναι απλώς μια ιδέα. Μια ιδέα που κρατάει την ελπίδα ζωντανή όταν όλα γύρω καταρρέουν και η ζωή μοιάζει μηδαμινή μπροστά στην υποψία της ανυπαρξίας που απειλεί. Υπονομεύοντας την ουσία της ύπαρξης μέσα στο επίπεδο φάσμα της ουδετερότητας που γεννά η ετερογενής φύση του «είναι».
Η ερμηνεία των ονείρων μέσα από τη ματιά του Φρόυντ
Ο Σίγκμουντ Φρόυντ αποτέλεσε μια από τις πιο εμβληματικές μορφές της ψυχαναλυτικής σχολής καταφέρνοντας να ανακαλύψει τις αδυναμίες της νεωτερικής καρτεσιανής θεωρίας περί υποκειμενικότητας. Μέσα από το έργο του «η ερμηνεία των ονείρων» δημιούργησε μια φιλοσοφική αλληγορία αποδεικνύοντας πως η ψυχική και πνευματική ζωή του ανθρώπου δεν στρέφεται αποκλειστικά γύρω από τον νου ή την διάνοια αλλά και γύρω από το ασυνείδητο του. Το ασυνείδητο είναι αυτό που καθορίζει κατ επέκταση την κοινωνική ορθολογική συμπεριφορά. Λαμβάνοντας υπό όψη ότι τα άτομα βρίσκονται εγκλωβισμένα εντός αυστηρών κοινωνικών πλαισίων θα πρέπει να «ξεσπούν» εκφράζοντας όλα εκείνα τα καταπιεσμένα συναισθήματα που θάβονται μέσα τους υπό τον φόβο της κοινωνικής περιθωριοποίησης.
Ανησυχίες, κρυφές επιθυμίες, πάθη, τραύματα, γεγονότα που στιγμάτισαν, η αποδοχή του ίδιου μας του εαυτού σε ένα μεταβατικό στάδιο. Ένα στάδιο που αποτελεί την αποθήκη όλων των ψυχικών διεργασιών. Η αντιμετώπιση κάθε επιθυμίας και κάθε φόβου μέσω της ψευδής απεικόνισης του ορθολογικού κόσμου. Μιας απεικόνισης που γεμίζει το κενό που δημιουργεί ο περιορισμός της πραγματικότητας. Το όνειρο είναι αυτό που καταφέρνει να λυτρώσει την ανθρώπινη εγκόσμια συμπεριφορά από το διχασμό που επιφέρει η νεωτερική υποκειμενικότητα.
Η ερμηνεία των ονείρων ως απάντηση στην υποκειμενικότητα
Ο Φρόυντ απαντά με ”όπλο” τα όνειρα του στην θεωρία της υποκειμενικότητας. Αντιμαχόμενος την άποψη του Descartes περί διαχωρισμού ψυχής και πνεύματος διαχωρίζοντας δηλαδή τον λόγο από τα πάθη της ανθρώπινης ψυχής με μια αναλυτική διάκριση η οποία δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Τα όνειρα για τον Descartes δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με την ορθολογική υποκειμενικότητα αντίληψης του κόσμου. Βρίσκονται εκτός νοητικών οριζόντων αποτελώντας μια παθολογική κατάσταση αδύνατον να αποφευχθεί.
Το όνειρο για τον Φρόυντ παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη συγκρότηση τόσο την πνευματική όσο και την ψυχική του υποκειμένου. Ο κόσμος δεν είναι δυνατόν να αντιλαμβάνεται καθαρά υποκειμενικά και ορθολογικά από τα άτομα. Οι άνθρωποι αποτελούν ένα συνονθύλευμα σκέψεων, ιδεών, συναισθημάτων, παθών είτε ψυχικών είτε σωματικών και ”ασυνείδητων” παροτρύνσεων. Που τους οδηγούν στην εκπλήρωση της ονειρικής πραγματικότητας ως αποτέλεσμα της ανήσυχης φύσης τους.
Το τέλος της ερμηνείας του ”ασυνείδητου” ονείρου
Η «επανάσταση» των ονείρων του Φρόυντ αμφισβητήθηκε από πολλούς. Ο ίδιος μέσω της θεωρίας του επιχείρησε την κοπερνίκεια στροφή της ψυχικής ζωής από τη διάνοια στο ασυνείδητο του ατόμου, θέτοντας τα θεμέλια ενός διαφορετικού κόσμου. Ενός κόσμου του οποίου το πεπρωμένο αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην εκπλήρωση των προσωπικών επιθυμιών και την ορθολογική δράση των υποκειμένων μέσα στα πλαίσια του κοινωνικού κατεστημένου.
Τα όνειρα δεν ερμηνεύονται κατά τον Φρόυντ. Αποτελούν μια μορφή έξαψης της ανθρώπινης φαντασίας κατά την διάρκεια του ύπνου. Δίνοντας νοηματική βάση στα όνειρα του, (και των ασθενών του) προσπαθώντας να καλύψει το προσωπικό τραυματικό βίωμα έπειτα από την απώλεια του πατέρα του. Μέσω των ονείρων μαθαίνει να διαχειρίζεται τις αδυναμίες και τα πάθη μακριά από τις επιταγές του ορθολογικού κόσμου. Προσαρμόζοντας την κοινωνική συμπεριφορά του νεωτερικού ανθρώπου ως ένα πολύπλοκο ον αναγκών πέρα από τις υποκειμενικές ενστάσεις του φιλοσοφικού εξορθολογισμού των πάντων.
