Δύο νέες μελέτες, που δημοσιεύτηκαν στο Journal of Archaeological Science, προσφέρουν τα πρώτα πλήρη αναλυτικά σύνολα δεδομένων της αρχαίας Αιγυπτιακής αρχιτεκτονικής με χαλκό (περίπου 3η χιλιετία π.Χ.), που αναλύουν την προέλευση του αιγυπτιακού χαλκού. Όπως αναπτύσσεται σε μεθοδολογικό πλαίσιο, οι μελέτες αποτελούν ένα σημαντικό βήμα προόδου στις σύγχρονες γνώσεις σχετικά με την προέλευση του χαλκού και τις επακόλουθες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές αντιλήψεις στην αρχαία Αίγυπτο.
Οι προόδοι στις επιστημονικές αναλύσεις επέτρεψαν στους αρχαιολόγους να ανακατασκευάσουν το προϊστορικό εμπόριο μετάλλων στη Μεσόγειο με εξαιρετικές λεπτομέρειες. Ωστόσο, υπήρξε ένα αξιοσημείωτο κενό στην Αίγυπτο, έναν από τους σημαντικότερους αρχαίους πολιτισμούς, λόγω των δυσκολιών πρόσβασης σε αιγυπτιακά μεταλλικά αντικείμενα για ανάλυση. Δύο ομάδες ερευνητών έχουν ξεπεράσει αυτή την πρόκληση χρησιμοποιώντας συλλογές αιγυπτιακών αντικειμένων που βρίσκονται στην Ευρώπη, παρέχοντας την πρώτη ματιά στο πώς οι Αιγύπτιοι προμηθεύονταν τα μέταλλά τους, ενθαρρύνοντας την περαιτέρω έρευνα στον τομέα.
Η πρώτη μελέτη από τους Frederik W. Rademakers, Georges Verly, Luc Delvaux και Patrick Degryse, βασισμένη σε αντικείμενα από τα Royal Museums of Art and History (RMAH) στις Βρυξέλλες, δείχνει ότι επικρατεί η εξάρτηση από σχετικά τοπικά μεταλλεύματα από την Ανατολική Έρημο και τη Χερσόνησο του Σινά. Η μελέτη διεξήχθη με ισότοπα και χημικές αναλύσεις σε σύνολο 40 δειγμάτων μετάλλων και επτά δειγμάτων ορυκτών που χρονολογούνται από τις Προδυναστικές, Πρωτοδυναστικές και στην Περίοδο του Αρχαίου Βασιλείου. Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν σημαντικές εξελίξεις στην τεχνολογία τήξης που μπορεί να έχουν προσαρμοστεί σε διαφορετικούς τύπους ορυκτών.
«Αυτά τα ευρήματα βασίζονται σε ένα πολύ ιδιαίτερο τμήμα της αρχαίας αιγυπτιακής οικονομίας μετάλλων (δηλαδή στην ταφική κατανάλωση) και αποκαλύπτουν μόνο την κορυφή του παγόβουνου», δήλωσε ο Dr. Frederik W. Rademakers, Γεωλογικών και Περιβαντολογικών Επιστημών του KU Leuven στο Βέλγιο. «Η υποκείμενη οργάνωση των πρώιμων δικτύων προμήθειας, εξαρτάται σαφώς από ποικίλες ζώνες εξόρυξης και παραγωγής και από την ανάπτυξη της τεχνολογίας παραγωγής χαλκού, αποκαλύπτεται αργά μόνο μέσω της διεξαγόμενης έρευνας».
Ο αρχαιομεταλλειολόγος Georges Verly, υπεύθυνος των Βασιλικών Μουσείων Τέχνης και Ιστορίας στις Βρυξέλλες, πρόσθεσε: «Εμείς ολοκληρώσαμε την ανασκαφή πεδίων με μελέτες τεχνολογίας και προέλευσης αυτών των αντικειμένων του μουσείου. Σκοπός μας είναι να κατανοήσουμε πώς αυτά τα αντικείμενα κατασκευάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν στα αρχικά τους πλαίσια με κράματα αρσενικού χαλκού (Arsenical copper) είναι ένα κομβικό σημείο ενδιαφέροντος για αυτές τις πιο πρώιμες περιόδους».
Η δεύτερη μελέτη εκπονήθηκε από τέσσερα τσέχικα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, με επικεφαλής τους υποψήφιους διδάκτορες Jirí Kmošek (University Pardubice) και Martin Odler (Charles University, Πράγα), ερευνά αιγυπτιακά αντικείμενα με βάση το χαλκό από το Αιγυπτιολογικό Μουσείο του Πανεπιστημίου της Λειψίας στη Γερμανία, τα ευρήματα των οποίων βρέθηκαν στο Abusir, Abydos και Γκίζα. Τα 22 αντικείμενα παρουσιάζουν παρόμοια τεχνολογία παραγωγής, αλλά ποικίλες προελεύσεις του μετάλλου, συμπεριλαμβανομένου ενός πρώιμου δυναστικού αιγυπτιακού αντικειμένου από το Abusir, υψηλού μεταλλικού νικελίου στο οποίο είναι σύμφωνο με μεταλλεύματα και αντικείμενα από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού στην Ανατολία, στην σημερινή Τουρκία.
«Τα ισότοπα μολύβδου μας έδειξαν από πού προήλθε κατά πάσα πιθανότητα το μετάλλευμα», δήλωσε ο αρχαιολόγος Jirí Kmošek. «Τα αποτελέσματα ήταν αρκετά απροσδόκητα», πρόσθεσε ο Αιγυπτιολόγος Martin Odler. Η μελέτη επιβεβαιώνει ότι ειδικά μέταλλα κυκλοφόρησαν γύρω από την Αρχαία Εγγύς Ανατολή νωρίτερα από ό,τι είχαν σκεφτεί προηγουμένως.
Τέλος, σε ένα μεθοδολογικό σχόλιο που ανταποκρίνεται στις δύο μελέτες, ο καθηγητής Erez Ben-Yosef, του Τμήματος Αρχαιολογίας και Αρχαίων Πολιτισμών Εγγύς Ανατολής στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ αναφέρει ότι παρά το παρόμοιο πλαίσιο των αντικειμένων, από τις ταφικές περιοχές, όλες αυτές οι νέες μελέτες αποτελούν παραδείγματα της μεγάλης δυναμικής των αναλυτικών δεδομένων για να ρίξουν νέο φως σε διάφορα θέματα που σχετίζονται με την αρχαία αιγυπτιακή κοινωνία και να ενθαρρύνουν τη μελλοντική έρευνα. Το σχόλιο υπογραμμίζει τη σημασία της διατήρησης επιμελημένων, κοινόχρηστων και συνεχώς ενημερωμένων βάσεων δεδομένων σχετικά με την πρόοδο της έρευνας προέλευσης.
«Αυτές οι μελέτες αποτελούν σημαντικά βήματα προόδου στην κατανόηση των αρχικών αιγυπτιακών στρατηγικών προμήθειας μεταλλουργίας και πρώτων υλών. Αυτές και οι μελλοντικές μελέτες μπορούν να επωφεληθούν από μια αρθρωτή παρουσίαση των ερμηνευτικών γνώσεων που λαμβάνει υπόψη τις διαφορές στην ευρωστία και την ευαισθησία των πληροφοριών», κατέληξε ο καθηγητής Ben-Yosef.
Επιστημονικά Άρθρα:
- Erez Ben-Yosef. Provenancing Egyptian metals: A methodological comment. Journal of Archaeological Science, 2018
- Jiří Kmošek, Martin Odler, Marek Fikrle, Yulia V. Kochergina. Invisible connections. Early Dynastic and Old Kingdom Egyptian metalwork in the Egyptian Museum of Leipzig University. Journal of Archaeological Science, 2018
