Κάθε σπίτι που σέβεται το νοικοκύρη του διαθέτει τουλάχιστον μία μικρή ή μεγάλη προσωπική βιβλιοθήκη. Το έπιπλο αυτό κοσμούν συνήθως βιβλία που πρόκειται να διαβαστούν ή που αναγνώστηκαν και παρέμειναν πάνω της ως στολίδι προς τιμήν των ευχάριστων ωρών που πέρασε μαζί τους ο κάτοχός τους. Υπάρχουν, όμως, και “παράδοξα” βιβλία που φιλοξενούνται σε κάποιο από τα ράφια της, τα περισσότερα χωρίς να έχουν διαβαστεί, δίχως να ξέρουμε γιατί υπάρχουν ακόμα στην συλλογή μας. Και αν πει κάποιος πως δεν έχει έστω τα μισά από τα παρακάτω στο σπίτι του είτε είναι φανατικός οπαδός του μινιμαλισμού είτε ψεύδεται ασυστόλως.
- Το παιδικό
Είμαι πεπεισμένη πως κάπου καταχωνιασμένη σε κάθε σπίτι ζει μια εικονογραφημένη σκληρόδετη ιστορία του Winnie του αρκούδου ή της μικρής Λουλού. Μπορεί ακόμα να έχει σωθεί από τη λαίλαπα της ενηλικίωσης μια μικροσκοπική νεράιδα της Daisy Meadows ή ένα βιβλιαράκι 13 εκατοστών με τα καλλιτεχνικά γράμματα του Roger Hargreaves που εξιστορεί τη ζωή των μικρών κυρίων και κυριών. Το παιδικό βιβλίο, λοιπόν, που άντεξε την εφηβεία μας και ταξίδεψε μέχρι την φοιτητική εστία είναι ίσως το μόνο αυτής της λίστας με τα “παράδοξα” βιβλία, το οποίο έχει κατοχυρώσει την θέση του στη βιβλιοθήκη μια για πάντα. Θα είναι εκεί σε στιγμές απόλυτης κατήφειας να δώσει λίγο χρώμα στην ψυχή μας και να προσφέρει στην πεζή καθημερινότητά λίγη παιδική αθωότητα.
- Το πολιτικό μανιφέστο
Ανεξαρτήτως πολιτικού προσανατολισμού γονέων, σε κάθε προσωπική βιβλιοθήκη υπάρχει ένα χρωματισμένο βιβλίο. Σε κάποιους λίγους υπάρχει από την εποχή του ιδεολογικού πειραματισμού ή την περίοδο προετοιμασίας για την πρώτη ψηφοδοσία. Οι περισσότεροι, ωστόσο, το απέκτησαν κατόπιν διαμόρφωσης πολιτικής χροιάς. Όπως και να χει, είναι ένα βιβλίο που δεν ανοίχτηκε ποτέ, ή αν μιλήσουμε με μεγαλύτερη επιείκεια δεν ολοκληρώθηκε ποτέ η ανάγνωσή του, επειδή χαρακτηρίστηκε βαρετό τόσο από το αμούστακο «εγώ» μας όσο και από το, μετέπειτα, πολιτικά συνειδητοποιημένο άτομό μας. Παρόλα αυτά στέκεται στο ράφι κοιτάζοντάς μας με επικριτικό βλέμμα που αποτρέπει το διωγμό του από τον παράδεισο, πόσο μάλλον τις δικές μας παρεκκλίσεις από τον δρόμο που επιλέξαμε.
- Το πειρατικό
Μια βόλτα στο κέντρο της πόλης, μια έναστρη βραδιά και ο άνθρωπος μας στο πλάι μας είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για να προβούμε σε μια αυθόρμητη αγορά από κάποιον πλανόδιο θέλοντας με την προτίμηση μας σε αυτόν να του μεταδώσουμε λίγη από την ευτυχία της στιγμής. Μόνο έτσι καταλήγει στα χέρια κάποιου ένα βιβλίο αμφιβόλου προελεύσεως και ταλαιπωρημένο από τα ακατάπαυστα πήγαινε-έλα του πειρατή – πωλητή που φέρει την σφραγίδα και την αναγνωριστική κάρτα δανεισμού από κάποια δημόσια βιβλιοθήκη.
- Το δανεικό και αγύριστο
Είτε επειδή το θελήσαμε απεγνωσμένα είτε επειδή δεν το ζήτησαν ποτέ, το βιβλίο αυτό ξέμεινε σε κάποιο δικό μας ράφι χωρίς το ίδιο να είναι δικό μας. Είναι από τα βιβλία που διαβάστηκαν, ίσως και παραπάνω από μία φορές, επειδή ήταν προτεινόμενο με αρκετά θετικές κριτικές. Το δανεικό αυτό μέλος της συλλογής με τα “παράδοξα” ενσωματώθηκε στην προσωπική βιβλιοθήκη με ετσιθελικό τρόπο παρ’ ότι στην αρχή μαζί του στη βιβλιοθήκη κατοικούσαν και οι Ερινύες. Με τον καιρό, όμως, έγιναν οι καλύτερες φίλες μας και συμφωνήσαμε πως το βιβλίο «απλώς δεν έτυχε» να επιστρέψει στο πατρικό του.
- Το νοσταλγικό
Δομή, Πάπυρος Larousse Britannica ή Πατάκης – Oxford ήταν οι τόμοι που έντυναν τις βιβλιοθήκες μας προ διαδικτυακής εποχής. Μέχρι και η γενιά των φετινών πρωτοετών φοιτητών έχει μνήμες από αυτά τα ογκώδη βιβλία που αποτελούσαν στις αρχές του παρόντος millenium την αποκλειστική πηγή πληροφοριών για σχολικές εργασίες. Ήταν το πρώτο παράθυρο στον κόσμο πριν η τεχνολογία κατακυριεύσει τις εικόνες μας. Συνεχίζουν να κατοικούν στη βιβλιοθήκη μας όχι μόνο επειδή λυπόμαστε να αποχωριστούμε τέτοια επένδυση αλλά και γιατί προσδίδουν την vintage πινελιά τους στην αισθητική κάθε οικίας. Τα νοσταλγικά “παράδοξα” βιβλία μένουν στο σπίτι εξυπηρετώντας τις ίδιες ανάγκες με αυτές του χειροποίητου πλεκτού σεμέν της γιαγιάς
- Το κλασικό
Ήταν ξεκάθαρα μια αγορά – επένδυση για την απαλοιφή των όποιων ανασφαλειών προέκυψαν, σχετικά με το πόσο πολυδιαβασμένοι είμαστε, ύστερα από κάποια κουλτουρέ συζήτηση κατά την οποία νιώσαμε πιο έξω από τα νερά μας και από την Anastasia στο Left outside alone. Είτε ως ένθετο εφημερίδας είτε ως απότοκο αναζήτησης στο γειτονικό βιβλιοπωλείο όλο και ένα βιβλίο του Πλάτωνα, του Καζαντζάκη ή του Έκο θα επεδίωξε να του ρίξουμε μία ματιά. Ενδεχομένως να μην την κέρδισε ποτέ, ειδικά από οπαδούς του σύγχρονου, ωστόσο, υπάρχει ακόμα στη βιβλιοθήκη για να πλάθει το εγκώμιο του κατόχου του και να τον προφυλάσσει από το επικριτικό βλέμμα που χαρίζουν μερικοί άνθρωποι σε όποιον τολμήσει να παραδεχτεί ότι δεν διαθέτει must – have κλασικά έργα στη συλλογή του.
- Το ακατανόητο
Με λιτό τίτλο και προσεγμένο οπισθόφυλλο κεντρίζει το ενδιαφέρον ενός αναγνώστη που ψάχνει κάτι διαφορετικό πέρα από τα λογοτεχνήματα του συρμού. Δεν αφέθηκε αδιάβαστο, παραδόξως να είναι ίσως το βιβλίο της συλλογής με τις περισσότερες αναγνώσεις. Βρίσκεται, όμως, και αυτό σε τούτη τη λίστα γιατί, όσες φορές και αν έγινε προσπάθεια κατανόησης, παρέμεινε τόσο δυσνόητο όσο ένα σκοπίμως κουλτουριάρικο θεατρικό κείμενο. Παρά τα βραβεία λογοτεχνίας που απέσπασε σε κάποια έκθεση βιβλίου, άνετα είναι το πρώτο βιβλίο που θα δωριστεί στη δημοτική βιβλιοθήκη με το επόμενο ξεσκαρτάρισμα.
- Το σχολικό
Φυσικά δεν πρόκειται να έχει επιζήσει κάποιο από τότε που μαθαίναμε να συλλαβίζουμε “Λόλα, να ένα μήλο” αλλά σίγουρα φροντίσαμε να κρατήσουμε κάποιο σχολικό ή βοηθητικό βιβλίο μιας και περιέκλειε βασικές γνώσεις για να ανατρέξει κανείς στην πορεία του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ενδεχομένως, αφορμή για να ξεμείνει στα “παράδοξα” ήταν, εκτός από την αμφιβολία προς το εύρος του γνωστικού πεδίου, και οι φευγαλέες σκέψεις για συμμετοχή σε πρόγραμμα εθελοντικής, ενισχυτικής διδασκαλίας στο πλαίσιο κάποιας αυτοδιαχειριζόμενης ομάδας “καλών σαμαρειτών”. Βέβαια, το να υπάρχουν παραπάνω από δύο συγγράμματα αυτού του είδους ή, ακόμα χειρότερα, κάθε μαθήματος φαντάζει κάπως εμμονικό γι’ αυτό ξεφορτωθείτε τα όσο δεν τα έχουν παρατηρήσει οι γύρω σας. Αυτά τα “παράδοξα” ίσως είναι τα πιο ωφέλιμα να χαριστούν από όλα της παρούσας λίστας γιατί θα βοηθήσουν παιδιά που τα έχουν πραγματικά ανάγκη. Καμιά νοσταλγία για τα βοηθήματα…
- Το ξενόγλωσσο
Είτε ως δώρο είτε ως προσωπική επιλογή με την ελπίδα να κάνουμε εξάσκηση την ξένη γλώσσα που πιστοποιήσαμε με πτυχίο, ένα αμετάφραστο βιβλίο ξένης λογοτεχνίας στέκεται “παράδοξα” σε μια γωνία του σπιτιού και περιμένει να διαβαστεί. Για όσους δεν είναι υπέρμαχοι του ξένου λόγου και αρέσκονται στην ευκολία που τους προσφέρει η ανάγνωση στη μητρική τους γλώσσα αυτή η κατηγορία βιβλίου δεν είναι ο πιο αποδοτικός συνδυασμός τερπνού και ωφελίμου. Άλλωστε, όταν η τέρψη διαδέχεται την αγγαρεία παύει να είναι ουσιώδης και η μοναδική επιλογή μας είναι το βιβλίο αυτό να δωριστεί σε κάποιον που του ταιριάζει καλύτερα
- Το μισοτελειωμένο
Όλοι κάποια στιγμή ήρθαμε αντιμέτωποι με ένα βιβλίο τόσο βαρετό που μείναμε στα μισά. Το βιβλίο αυτό εγκαταλείφθηκε στην 30η του σελίδα μετά από ήδη δυο απόπειρες παραίτησης. Δεν μας υποσχέθηκε, ούτε καν από την περίληψη στο οπισθόφυλλο, ότι θα μας συγκλονίσει αλλά κανείς δεν περίμενε αυτό που θα ακολουθούσε. Στην βασανιστική, λοιπόν, πορεία των λιγοστών σελίδων, που αντέξαμε να διαβάσουμε, αναρωτηθήκαμε συχνά “γιατί εκδόθηκε; πως το άφησαν να βγει στην κυκλοφορία; γιατί μας πέρασε από το μυαλό η παραμικρή ιδέα ότι θα μπορούσε έστω να είναι ένα ακόμα ευχάριστο βιβλίο;” Εμμένει και αναμένει ανάμεσα στα “παράδοξα” την επόμενη χάρτινη κούτα για να μπει και να ταξιδέψει στον κόσμο κάποιου που θα του δώσει περισσότερη σημασία. Η καλύτερη, ωστόσο, αντιμετώπιση θα ήταν να δοθεί ως δώρο σε κάποιον που δεν συμπαθούμε μιας και η εκδίκηση είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται καταναγκαστικά.
