Η αψίδα του Γαλέριου αποτελεί μέρος του ανακτορικού συγκροτήματος που έκτισε ο Γαλέριος στη Θεσσαλονίκη. Χτίσθηκε, μεταξύ των ετών 298 και 305 µ.Χ..Τα ανάκτορα με έκταση 180.000 τ.μ., ήταν σαν μια μικρή πόλη, με πληθώρα κτηρίων και μνημειακών οικοδομημάτων. Ξεχωρίζει ένα οκταγωνικής μορφής κτήριο, πλαισιωμένο εσωτερικά με κυκλικές αψίδες, που σκεπαζόταν με τρούλο. Το συγκρότημα κτίσθηκε σε δύο άξονες με κάθετη διάταξη. Ο ένας είχε κατεύθυνση από τα ΝΔ προς τα ΒΑ και ταυτίζεται με τη σημερινή οδό Δημητρίου Γούναρη. Ο δεύτερος ακολουθούσε την Εγνατία.
Αρχικά, η αψίδα αποτελούνταν από τέσσερις μεγάλους και τέσσερις μικρότερους πεσσούς, οι όποιοι ενωμένοι με πλίθινα τόξα στήριζαν σφαιροειδή θόλο. Ήταν χτισμένοι από χοντρά μάρμαρα, παρμένα από παλιότερα μνημεία και προσαρμοσμένα ακατάστατα με ισχυρό ασβεστοκονίαμα. Ο πυρήνας ήταν επενδυμένος από άλλα μάρμαρα και χοντρές πλάκες, τοποθετημένες με εναλλασσόμενη διάταξη, οριζόντια και κάθετη. Πάνω τις προσαρμόζονταν μαρμάρινες πλάκες με ανάγλυφες διακοσμήσεις.
Για το χτίσιμο της υπόλοιπης Καμάρας είχαν χρησιμοποιηθεί ακανόνιστες πέτρες με ισχυρό κονίαμα και τούβλα για μια εξωτερική επένδυση πάχους 0,70 μ. Οι επιφάνειες των τοίχων, εκτός φυσικά των τεσσάρων κεντρικών πεσσών, καλύπτονταν από ορθομαρμαρώσεις ή κονιάματα ή ίσως και μωσαϊκά.
Διασώζονται συνολικά 28 ζώνες, στις οποίες αποδίδονται τόσο ιστορικά γεγονότα, όσο και συμβολικές σκηνές, χαρακτηριστικές στις θριαμβικές παραστάσεις της ρωμαϊκής τέχνης: μάχες ανάμεσα σε Ρωμαίους και Πέρσες, η πορεία του Γαλέριου με το στρατό του, δήλωση υποταγής των αιχμαλώτων μπροστά στον Καίσαρα και λάφυρα φορτωμένα σε καμήλες, η άφιξη της πρεσβείας των Περσών με δώρα στον Γαλέριο.
Τα εικονογραφικά θέματα αναπτύσσονται σε ζώνες, από τέσσερις στις τρεις πλευρές κάθε πεσσού και από δύο σε κάθε πλευρά που βρίσκεται απέναντι από τους δευτερεύοντες πεσσούς.
Κάθε ζώνη έχει διαφορετικό πλάτος. Η πρώτη ζώνη από πάνω έχει πλάτος 1,00 η δεύτερη 1,20, η τρίτη 1,19 και η τέταρτη 1,21μ. Οι ζώνες των ανάγλυφων χωρίζονται από ζωνάρια που εξέχουν σαν μαξιλάρια, διακοσμημένα είτε με πλοχμούς από δαφνόφυλλα, που τους συγκρατούν ταινίες δεμένες κατά διαστήματα, είτε με γιρλάνδες από κλαδιά και λουλούδια (ρόδακες).
Οι άλλοι δύο πεσσοί που δεν σώζονται σήμερα ήταν διακοσμημένοι ο μεν ΝΔ με θέματα σχετικά με τον πόλεμο στη Μηδία, ο δε ΒΑ με παραστάσεις που είχαν σκοπό να εξάρουν και να υμνήσουν τη δόξα των μελών της τετραρχίας».
Τμηματική παρουσίαση αναγλύφων
Επάνω στην αψίδα, ο διάκοσμος τελειώνει μ’ έναν γείσο από κυμάτια, ανθέμια κλπ. Κάτω, η τελευταία ζώνη των αναγλύφων ορίζεται από τις βάσεις των πεσσών, οι οποίες στην κατατομή τους μοιάζουν με βάσεις ιονικών κιόνων.Η περιγραφή των αναγλύφων γίνεται με τη σειρά που ακολουθεί ο C. Vermeule.
Η σημερινή μορφή της, είναι δύο πεσσοί και ένας δευτερεύων, οι οποίοι συνδέονται με πλίνθινο τόξο, οι οποίοι με ανάγλυφες παραστάσεις, αναπαρίστανται μάχες των Ρωμαίων κατά των Περσών.
Στο σημείο που διασταυρώνονται οι δύο άξονες κτίστηκε ένα λαμπρό μνημείο, η Καμάρα. Περνούν κάτω απ’ αυτήν και να διασταυρώνονται ακριβώς στο κέντρο της η σημερινή Εγνατία και η οδός που ξεκινούσε από την Καμάρα και κατέληγε στη νότια πύλη του περιβόλου της Ροτόντας.
Η κατασκευή της Καμάρας βασίστηκε σε δύο παράλληλους τοίχους, μήκους 37 μ. περίπου και πάχους 3,80 μ. Οι δύο τοίχοι απείχαν 9 μ. ο ένας από τον άλλο και άφηναν τρία ανοίγματα τοξωτά, ένα μεγάλο στο κέντρο, πλάτους 9,70 μ. και δύο άλλα μικρότερα στα πλάγια, πλάτους 4,85 μ. Έτσι, όλο το συγκρότημα στηριζόταν σε οκτώ πεσσούς, τέσσερις κύριους στο κέντρο και από δύο δευτερεύοντες στα πλάγια. Το κεντρικό τμήμα του οικοδομήματος κάλυπτε ένας μακρουλός τρούλος, υποστηριζόμενος στις τέσσερις γωνίες από σφαιρικά τρίγωνα. Το εσωτερικό ύψος του τρούλου από το δάπεδο ήταν 15 μ. περίπου. Τα άλλα δύο πλαϊνά τμήματα στεγάζονταν από απλές καμάρες, χαμηλότερες από τον τρούλο, αλλά ψηλότερες από τα πλάγια τοξωτά ανοίγματα των τοίχων.
Πηγές:
- http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Arch%20Galerius/2Arch_Galerius_B_P_02.htm
- http://galeriuspalace.culture.gr/mnimeia/kamara/,https://popaganda.gr/art/8-aspromavres-fotografies-apo-mia-athina-pou-pote-denzisame/
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%88%CE%AF%CE%B4%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BF%CF%85
