Για τα βιβλία των πανελλαδικών ο λόγος. Βρισκόμαστε στην αρχή του καλοκαιριού που ένα από τα διαχρονικά χαρακτηριστικά του είναι οι πανελλαδικές εξετάσεις για την εισαγωγή μαθητών – αλλά και μεγαλύτερων – στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ένας ολόκληρος κόσμος – εκατό χιλιάδες υποψήφιοι, οι γονείς τους, οι καθηγητές τους – ζούνε στον εντατικό ρυθμό που επιβάλουν οι εξετάσεις. Μαζί τους, συνοδοιπόροι, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, να προβάλουν το κλίμα που επικρατεί στα σχολεία, να μεταδώσουν την αγωνία των υποψηφίων – φέτος σε ακόμη πιο ιδιαίτερες συνθήκες λόγω της πανδημίας – για το αν θα εισαχθούν στις σχολές που επιθυμούν. Εικόνες γνώριμες.
Αλλά πέρα από τις εικόνες, υπάρχει και η ουσία των εξετάσεων, η ύλη, τα βιβλία των πανελλαδικών. Τόσο γνώριμα και οικεία σε όσους και όσες έχουμε περάσει από το ‘τούνελ’ των εξετάσεων. Αυτά που οι μαθητές κουβαλάνε κάθε μέρα από τις αίθουσες των σχολείων τους στα σπίτια τους και αντίστροφα. Μικρότερα και μεγαλύτερα, ογκώδη και μη, καινούργια αλλά και παλιά, ανανεωμένα και μη. Κάποια έχουν αλλάξει εντυπωσιακά, τουλάχιστον τα εξώφυλλα και η μορφή τους. Όλα, όμως, εμπεριέχουν γνώσεις και πληροφορίες που κάποιοι μπήκαν στον κόπο να τις συγκεντρώσουν και αποτυπώσουν στο χαρτί ενώ κάποιοι άλλοι πρέπει να τις αποστηθίσουν – ίσως όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό όσο παλιά – αν θέλουν να γράψουν καλά στις εξετάσεις.
Στην κατεύθυνση σπουδών που έχει επιλέξει ο μαθητής ή ο απόφοιτος αντιστοιχούν και ορισμένα βιβλία των πανελλαδικών: Ιστορία, Κοινωνιολογία, Αρχαία, Μαθηματικά…σε αυτό το σημείο μοιάζει να μην έχει αλλάξει τίποτα. Εξετάσεις χωρίς βιβλία δεν γίνονται αν και πλέον σχεδόν ολόκληρη η ύλη υπάρχει σε μορφή pdf στο διαδίκτυο. Η τεχνολογία μεταμορφώνει τον τρόπο ανάγνωσης με αποτέλεσμα τα βιβλία με την κλασική μορφή τους να μην είναι πάντοτε απαραίτητα. Ίσως και κάποια στιγμή στο μέλλον να καταργηθεί η έκδοση των σχολικών βιβλίων και οι μαθητές να μελετούν μέσα από τους υπολογιστές τους. Αν κάποτε έρθει η στιγμή της ολοκληρωτικής υποκατάστασης των παραδοσιακών βιβλίων από την ηλεκτρονική μορφή τους, τότε αυτά θα παραμείνουν μουσειακό είδος μιας κάποιας ιστορικής αξίας. Άλλωστε τα βιβλία των πανελλαδικών – όπως και όλα τα βιβλία – δεν πετιούνται στο καλάθι των αχρήστων.
Και μετά τις εξετάσεις τι θα απογίνουν τα βιβλία των πανελλαδικών εξετάσεων; Ποια είναι η μοίρα τους όταν οι μαθητές μάθουν πως έχουν περάσει στο πανεπιστήμιο και τα συγκεκριμένα συγγράμματα δεν τους είναι πλέον χρήσιμα; Ακόμη μπορεί και να τους είναι μισητά αφού αντιπροσωπεύουν μία δύσκολη και γεμάτη ένταση περίοδο της ζωής τους που μάλλον επιθυμούν να λησμονήσουν και σίγουρα δεν θα ήθελαν να ξαναζήσουν. Θα είχε ενδιαφέρον αν μπορούσε να γίνει μία εμπεριστατωμένη έρευνα για να διαπιστωθεί η κατάληξη που έχουν τα σχολικά βιβλία των πανελλαδικών εξετάσεων όταν έχουν επιτελέσει τον σκοπό τους.
Σε κάθε περίπτωση τα βιβλία των πανελλαδικών είναι ανεξίτηλα και άμεσα συνδεδεμένα με μία έντονη και ιδιαίτερη περίοδο στη ζωή χιλιάδων ανθρώπων στο κατώφλι της ενηλικίωσης τους. Αυτή η σχέση είναι αρκετή για να προσδώσει στα βιβλία αυτά μία ιδιαίτερη και διαχρονική αξία.
