Παρά το δυσάρεστο περιεχόμενο, το βιβλίο μαρτυριών «των ανθρώπων του Τσέρνομπιλ» που συνέθεσε η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς είναι ένα εκπληκτικό ανάγνωσμα. Δεν πρόκειται για μια αφήγηση ή καταγραφή των γεγονότων της έκρηξης της 26ης Απριλίου του 1986. Στο βιβλίο καταγράφονται ωμές μαρτυρίες από ανθρώπους που έζησαν τα αποτρόπαια γεγονότα της έκρηξης του πυρηνικού αντιδραστήρα του Τσέρνομπιλ.
Από τις μαρτυρίες αυτές μαθαίνει κανείς πολλά για το ιστορικό αυτό γεγονός πέρα από τα επίσημα στοιχεία και αριθμούς νεκρών. Οι μαρτυρίες, αυτές, γνωστοποιούν τις συνθήκες και τα συναισθήματα που βίωσαν οι άνθρωποι αυτοί. Είναι μια συλλογή μονολόγων που εκφράζουν κυρίως πόνο, απελπισία, φόβο αλλά και την απορία. Οι κυρίαρχες απορίες αφορούν στο τι τελικά συνέβη, ποιός έφταιγε και πώς θα έπρεπε να το έχουν χειριστεί οι αρμόδιοι.
Στις φωνές αυτές εντοπίζουμε έντονα τα τραγικά γεγονότα και την περηφάνια. Όλοι ακόμα και όταν διαφωνούν με τα κομμουνιστικά ιδεώδη έχουν κοινό το αίσθημα ότι ήταν Σοβιετικοί. Διακρίνεται έντονα στους Σοβιετικούς η αίσθηση του «εμείς» και όχι του «εγώ». Όσο θετικό και αν φαίνεται κάτι τέτοιο, σε πολλές περιπτώσεις κατέληγε να είναι ελάττωμα του πολιτεύματος. Το «εμείς» χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να σωθεί το κράτος του κομμουνισμού και πολλές φορές οδήγησε στην πλήρη απαξίωση της ανθρώπινης ζωής.
Παρατηρούμε, λοιπόν, τους πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης είτε αναγκαστικά είτε εθελοντικά να θυσιάζονται προκειμένου να περιορίσουν την καταστροφή του Τσέρνομπιλ. Λίγοι ήταν αυτοί που φοβούμενη την «αόρατη» απειλή της ραδιενέργειας δεν δέχτηκαν να βοηθήσουν. Την αυτοθυσία αυτή την παρατηρούμε στους στρατιώτες που ανέβηκαν στην οροφή του αντιδραστήρα, στους μεταλλωρύχους που γυμνοί έσκαβαν κάτω από το έδαφος του αντιδραστήρα, στους εκκαθαριστές, στους κατοίκους που εκριζώθηκαν.
Όλοι πέρα από το φόβο και την απορία για τα όσα συνέβαιναν διακατέχονταν από ένα αίσθημα περηφάνιας. Το Σοβιετικό καθεστώς τους είχε διδάξει να είναι πάντα έτοιμοι για πόλεμο και να δείχνουν ηρωισμό στις δύσκολες καταστάσεις. Τον παραλογισμό αυτής της κατάστασης, που κανείς μέχρι τότε δεν είχε δει, ακούσει ή ζήσει, τον αντιμετώπισαν σαν έναν πόλεμο. Από τον πόλεμο αυτό, μάλιστα, έπρεπε να βγουν και πάλι νικητές, όπως τόσο ένδοξα είχαν κάνει στο παρελθόν. Αυτή τη φόρα όμως ο πόλεμος, αυτός, δεν είχε καμία λογική, δεν έβλεπαν και δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τον εχθρό. Το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να εμπιστευτούν το κράτος και να υπακούν στις προσταγές του.
Μόνο που το ίδιο κράτος ήταν υπεύθυνο και για τα εγκλήματα που έγιναν στην προσπάθεια να αποδεικνύει την ανωτερότητά του. Συνέβαλε στην βεβιασμένη εκβιομηχάνιση του Σοβιετικού κράτους χωρίς να φροντίσει για την απαραίτητη συνείδηση της τεχνολογικής σκέψης στον λαό του. Αυτή ίσως ήταν και η βασικότερη αιτία του δυστυχήματος αλλά και της συνεπακόλουθης οριστικής διάλυσης του σοβιετικού καθεστώτος. Κατά τη γνώμη μου, το όλο συμβάν του Τσέρνομπιλ συνοψίζεται στην μαρτυρία του ιστορικού Αλεξαντρ Ρεβάλσκι που αποτυπώνεται στο βιβλίο. «Συμφωνώ όταν ακούω πως δεν ήταν ο αντιδραστήρας που ανατινάχτηκε, αλλά ένα ολόκληρο σύστημα αξιών».
Όποιος ενδιαφέρεται για το βιβλίο μπορεί να το βρει εδώ.
