Τι είναι ο εργασιακός εκφοβισμός που ακούγεται συχνά τον τελευταίο καιρό;
Η λέξη εκφοβισμός έχει γίνει γνωστή τα τελευταία χρόνια μέσα από την εμφάνιση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού. Ένα φαινόμενο που παρατηρείται στα πλαίσια εντός αλλά και εκτός σχολικών μονάδων. Ο εκφοβισμός, όμως, δεν υφίσταται μόνο σε αυτά τα πλαίσια. Μία, ακόμη, μορφή εκφοβισμού είναι ο εργασιακός εκφοβισμός, το λεγόμενο «mobbing». Πρόκειται για ένα φαινόμενο που τις περισσότερες φορές δεν αναφέρεται ούτε καταγγέλλεται από τα θύματα της εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Αυτό συμβαίνει για αρκετούς, διαφορετικούς και υποκειμενικούς λόγους του ατόμου. Έχει, όμως, σημασία και νόημα να γίνει μια ανάλυση των βασικών χαρακτηριστικών του φαινομένου.
Σύμφωνα με τον Einarsen (1997), υπάρχουν τρία βασικά στοιχεία-κριτήρια που μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε ποιες καταστάσεις εμπίπτουν στο φαινόμενο του εκφοβισμού στο εργασιακό περιβάλλον.
Αρχικά, υπάρχει μια συμπεριφορά η οποία θεωρείται και βιώνεται από τον αποδέκτη της συμπεριφοράς ως προσβλητική, υποτιμητική και χειριστική. Έχει πολύ μεγάλη σημασία ο τρόπος με τον οποίο το άτομο εκλαμβάνει και ερμηνεύει τη συμπεριφορά.
Στη συνέχεια, αναφέρεται το στοιχείο της επανάληψης και της διάρκειας αυτής της συμπεριφοράς. Η συμπεριφορά θα πρέπει να συμβαίνει συστηματικά και για κάποιο χρονικό διάστημα προκειμένου να θεωρηθεί εκφοβιστική.
Έπειτα, τονίζεται και ένα τρίτο κριτήριο που αφορά στην ύπαρξη μεταξύ των ατόμων μια διαπροσωπικής σχέσης, η οποία όμως χαρακτηρίζεται από ανισορροπία εξουσίας. Εν ολίγοις, το άτομο που δρα εκφοβιστικά είναι σε ανώτερη θέση από το θύμα όσον αφορά στον τομέα της εργασίας.
Επομένως, όταν μιλάμε για φαινόμενα εργασιακού εκφοβισμού αναφερόμαστε σε προσβλητικές και υποτιμητικές συμπεριφορές που θέτουν το θύμα σε μειονεκτική θέση και παράλληλα το δεσμεύουν σε μία κατάσταση από την οποία είναι δύσκολο έως ανέφικτο να ξεφύγει.
Υπάρχει ο φόβος της απόλυσης, του υποβιβασμού, της γελοιοποίησης, της αμφισβήτησης της αρνητικής εμπειρίας του ή ακόμη και η πιθανότητα αδιαφορίας των υπολοίπων απέναντι στο θέμα. Έτσι, το άτομο μένει εγκλωβισμένο σε μια κατάσταση η οποία το τραυματίζει ψυχικά αλλά νιώθει ότι δεν υπάρχει κάτι που να μπορεί να κάνει ώστε να σταματήσει να υφίσταται το πρόβλημα.
Ο εργασιακός εκφοβισμός φαίνεται να είναι από τους πιο καταλυτικούς παράγοντες τόσο για την ψυχική υγεία του ατόμου όσο και για την εργασιακή του απόδοση.
Η κατάσταση αυτή επηρεάζει σημαντικά το άτομο σε πολλούς τομείς.
Ψυχολογικές επιπτώσεις
Πιο συγκεκριμένα, το φαινόμενο αυτό έχει σημαντικές ψυχολογικές επιπτώσεις όπως αυξημένο άγχος, κρίσεις πανικού, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αίσθημα αβοηθησίας και φόβο.
Ψυχοσωματικές επιδράσεις
Παράλληλα, το άτομο μπορεί να εμφανίσει ακόμη και ψυχοσωματικές επιδράσεις όπως ζάλη, αϋπνία, υψηλά επίπεδα πίεσης του αίματος, ανορεξία, υπερεφίδρωση.
Επιδράσεις στη συμπεριφορά του ατόμου
Το άτομο πολύ συχνά μπορεί να απουσιάσει από την εργασία του, γεγονός που δύναται ακόμη και να αποτελέσει παράγοντα απόλυσης ή/και παραίτησης από τη δουλειά. Επιπρόσθετα, το άτομο μπορεί να εμφανίσει ευερεθιστότητα, αποξένωση, επιθετικότητα, κοινωνική απομόνωση αλλά και έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους συναδέλφους γενικότερα.
Ο ρόλος του θύτη
Σαφώς, δεν μπορεί να υποστηριχθεί με βεβαιότητα ότι όλοι οι θύτες διακατέχονται από τα ίδια στοιχεία προσωπικότητας. Η προσωπικότητα του ατόμου είναι ο πρώτος παράγοντας εμφάνισης αυτής της συμπεριφοράς. Στοιχεία όπως η ισχυρογνωμοσύνη, ο υπέρ του δέοντος ανταγωνισμός και ο ναρκισσισμός εμφανίζονται συχνά στις περιπτώσεις των θυτών κι έχουν ως αποτέλεσμα υπερπροώθηση των ιδεών και των προσωπικών τους απόψεων, συστηματικές διαφωνίες με τους υφισταμένους και υποτιμητική στάση απέναντι τους. Παράλληλα, στα πλαίσια αυτής της συμπεριφοράς υπάρχει και η τάση ψυχικής και σωματικής εξάντλησης των εργαζομένων. Υπερβολικές απαιτήσεις όπως παράλογες προθεσμίες, διαρκής υπερφόρτωση εργασιών και υπερβολική αυστηρότητα είναι μερικές από τις συνήθεις συμπεριφορές.
Τέτοιου είδους περιστατικά δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να γίνονται αποδεκτά ούτε να απαξιώνονται.
Η εργασία κατά βάση καταλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος της ημέρας και κατ’ επέκταση της ζωής ενός ατόμου. Πέρα από το κομμάτι που αφορά στον τομέα εργασίας καθαυτό, το εργασιακό περιβάλλον και η ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων με τους συναδέλφους αποτελούν ένα εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο για την επαγγελματική ευημερία των ανθρώπων.
Πηγή:
- Einarsen, S., Raknes, B. (1997). Harassment in the workplace and the victimisation of men. Violence and Victims 12(3): 247-263
- Einarsen, S., & Skogstad, A. (1996). Bullying at work: Epidemiological findings in public and private organizations. European journal of work and organizational psychology, 5(2), 185-201.
