– «Γιατί φωνάζει ο λαός;».
– «Επειδή πεινάει. Δεν έχει ψωμί, να φάει».
– «Τότε, γιατί δεν τρώει παντεσπάνι;».
Advertising
– Η διάσημη φράση, με την οποία έμεινε στην ιστορία η βασίλισσα της Γαλλίας, Μαρία Αντουανέτα.
Εκτός από αυτήν τη φράση, η οποία ωστόσο δεν είναι βέβαιο, ότι πράγματι είχε ειπωθεί από την ίδια, η Μαρία Αντουανέτα έχει μείνει στην ιστορία και για κάποια άλλα χαρίσματα της προσωπικότητάς της. Πιο συγκεκριμένα, έχει χαρακτηριστεί ελαφρόμυαλη, επιπόλαιη, σπάταλη και πολύ… άπιστη. Άστατος χαρακτήρας, άτακτη γυναίκα, με πολλούς εραστές. Σύζυγος του Λουδοβίκου ΙΣΤ’, κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια, να γίνει λαομίσητη. Και οι δύο προκάλεσαν το δημόσιο αίσθημα με τις σπατάλες τους, την ώρα που ο λαός πεινούσε, με αποτέλεσμα να προκαλέσουν και την οργή τους και να επιταχύνουν την πορεία προς τη γαλλική επανάσταση.
Η ζωή πριν το βασιλικό γάμο
Γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου του 1755 στο Παλάτι Χόφμπουργκ, στη Βιέννη. Το βαφτιστικό της όνομα ήταν Μαρία Αντωνία Ιωσηφίνα Ιωάννα, δούκισσα της Αυστρίας. Ήταν το 15ο και τελευταίο παιδί της αυτοκράτειρας Μαρίας Θηρεσίας και του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Α’ της Αυστρίας. Μια μέρα πριν τη γέννηση της, σημειώθηκε ο μεγάλος σεισμός της Λισαβόνας, ο οποίος θεωρείται ο πιο καταστροφικός σε ολόκληρη την ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης. Αυτό, σε συνδυασμό με το δύσκολο τοκετό της μητέρας της, ήταν οιωνοί θανάτου, ως προς την κατάληξη που θα είχε και η ίδια.
Από πολύ μικρή ήταν ατίθαση και πολύ άτακτη. Ήταν τόσο ζωηρή, που προκαλούσε συνεχώς φασαρίες. Με λίγα λόγια, αποτελούσε το μπελά της οικογένειας. Η ανατροφή της ήταν η κλασσική ανατροφή μιας πριγκιποπούλας. Περιελάμβανε ένα σκληρό πρόγραμμα, το οποίο είχε δημιουργήσει η ίδια η αυτοκράτειρα. Έκανε μαθήματα χορού, μαθήματα θεατρικών παραστάσεων, έκανε ιστορία, ζωγραφική, ορθογραφία, γεωγραφία, μαθηματικά και εκμάθηση ξένων γλωσσών. Όφειλε επίσης, να γνωρίζει και την τέχνη του κεντήματος. Το πρόβλημα σε όλα αυτά ήταν, πως η μικρή Μαρία Αντουανέτα -τις περισσότερες φορές- αρνιόταν πεισματικά να κάνει αυτά τα μαθήματα, καθώς προτιμούσε να περνάει την ώρα της με άλλες ασχολίες, πιο ανάλαφρες.
Οι διαπραγματεύσεις του γάμου
Η μητέρα της, Μαρία Θηρεσία, ήθελε να βελτιώσει τις σχέσεις του κράτους της με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη, ούτως ώστε να κερδίσει και πάλι η Αυστρία την εμπιστοσύνη της Ευρώπης. Περισσότερο ενδιαφερόταν, να συνάψει και να βελτιώσει τις σχέσεις της με το βασιλικό Οίκο των Βουρβόνων, που κυβερνούσαν στη Γαλλία, την Ισπανία και τη Σικελία. Συνεπώς, ο γάμος της Μαρίας Αντουανέτας με το μετέπειτα Λουδοβίκο ΙΣΤ’ της Γαλλίας ήταν ο απώτερος στόχος της βασιλικής οικογένειας της Αυστρίας. Η ένωση αυτή ήταν η τελευταία λύση της Μαρίας Θηρεσίας για την ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ των δύο κρατών. Μετά από πολλές διαπραγματεύσεις, ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΕ’ της Γαλλίας ζήτησε το χέρι της Μαρίας Αντουανέτας για χάρη του εγγονού του, Λουδοβίκου ΙΣΤ’.
Το πρόγραμμα της Μαρίας Αντουανέτας, ύστερα από την πρόταση αυτή, ήταν αρκετά αυστηρό, ούτως ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις προσδοκίες του βασιλικού οίκου της Γαλλίας, αλλά και να είναι έτοιμη για τα συζυγικά της καθήκοντα. Για το λόγο αυτό, ξεκίνησε εντατικά μαθήματα εκμάθησης των γαλλικών. Ο γάμος τους πραγματοποιήθηκε στις 19 Απριλίου 1770, στο γενέθλιο τόπο της νεαρής, πλέον, Βασίλισσας, στη Βιέννη. Τις επόμενες ημέρες, προετοιμαζόταν η αναχώρηση της για τη Γαλλία. Μια αναχώρηση που δεν επιθυμούσε καθόλου όμως, η Μαρία Αντουανέτα, η οποία μάλιστα σύμφωνα με ορισμένες πηγές έκλαιγε συνεχώς και οδυρόταν για την έκβαση που θα έπαιρνε πλέον η ζωή της.
Δυστυχώς, το 14χρονο κορίτσι δε μπορούσε να κάνει απολύτως τίποτα, και αποχαιρέτησε στις 21 Απριλίου 1770 τη μητέρα και τα αδέλφια της. Μετά από λίγες μέρες, στις 16 Μαΐου του ιδίου έτους, έγινε ο πραγματικός γάμος της Μαρίας Αντουανέτας με το μετέπειτα Λουδοβίκο ΙΣΤ’ στις Βερσαλλίες, και η νέα βασίλισσα παρουσιάστηκε και επίσημα στη γαλλική βασιλική αυλή.
Η άνοδος στο θρόνο και η χλιδάτη ζωή της Μαρίας Αντουανέτας
Το 1774 το βασιλικό ζευγάρι ανέβηκε επίσημα στο γαλλικό θρόνο. Το γεγονός συνοδεύτηκε από πολυτελείς και εξαιρετικά ακριβές τελετές, σημείο κατατεθέν της μετέπειτα ζωής τους.
Βέβαια, το νεαρό κορίτσι ακόμα δεν προσαρμοζόταν στα νέα δεδομένα, στα καινούργια της καθήκοντα, και στον έγγαμο βίο. Οι επιστολές που έστελνε στη μητέρα της ήταν συχνότατες και δηλωτικές της νοσταλγίας που ένιωθε για την οικογένεια, το σπίτι και την πατρίδα της.
Η Μαρία Αντουανέτα αγαπούσε το χρήμα, την πλουσιοπάροχη ζωή και ξόδευε κάθε μήνα 15.000 λίβρες για ζητήματα όπως: η μόδα, οι κομμώσεις, αλλά και για ακριβά κοσμήματα. Είχε, επιπλέον, αναλάβει την ανέγερση ενός μικρού, αλλά πολυτελούς κτίσματος στις Βερσαλλίες, το Μικρό Τριανόν, την περίοδο που ένα μεγάλο μέρος του γαλλικού πληθυσμού πέθαινε από την πείνα.
Άξιο αναφοράς αποτελεί το περιστατικό ενός σκανδάλου για ένα διαμαντένιο κολιέ, το οποίο αμαύρωσε τη φήμη της οριστικά και αμετάκλητα: ένας κλέφτης, ντυμένος σαν την Αντουανέτα, άρπαξε ένα περιδέραιο με 647 διαμάντια και προσπάθησε να το βγάλει λαθραία στο Λονδίνο. Παρά το γεγονός ότι η Αντουανέτα δεν είχε καμία σχέση με το περιστατικό, στα μάτια του κόσμου ήταν ένοχη.
Η προσωπική ζωή του βασιλικού ζευγαριού
Στις επιστολές που έστελνε στη μητέρα της, αναφερόταν σε ένα ακόμη γεγονός που τη δυσαρεστούσε: στον εκ διαμέτρου αντίθετο χαρακτήρα του συζύγου της. Ο Λουδοβίκος ήταν εσωστρεφής, ντροπαλός και λάτρης της μοναξιάς και του διαβάσματος. Για εκείνη, ήταν υπερβολικά ήσυχος και βαρετός. Πράγμα απολύτως λογικό για μια ζωηρή και κοινωνική γυναίκα, γεμάτη ζωντάνια, που λάτρευε τα πάρτι, τον τζόγο και τη μόδα. Όταν αυτός έπεφτε για ύπνο στο κρεβάτι πριν τα μεσάνυχτα, εκείνη μόλις ξεκινούσε τη βραδιά της, η οποία ολοκληρωνόταν τις πρώτες πρωινές ώρες. Το αποτέλεσμα ήταν να ξυπνάει το μεσημέρι, όταν ο Λουδοβίκος βρισκόταν ήδη στα καθήκοντα του. Το ζευγάρι, ουσιαστικά, δε βρισκόταν μεταξύ του, κάτι που φαινόταν και από το γεγονός πως ο γάμος τους δεν είχε ολοκληρωθεί με την έλευση απογόνου για πάρα πολλά χρόνια. Σύμφωνα με πολλούς ιστορικούς, ο Λουδοβίκος αντιμετώπιζε προβλήματα στυτικής λειτουργίας, γι’ αυτό και καθυστέρησε περί τα επτά χρόνια να ολοκληρώσει τη σχέση του με τη Μαρία Αντουανέτα. Κατά μία άλλη άποψη, έπασχε από μια ασθένεια, που του είχε δημιουργήσει σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, καθιστώντας τον ιδιαιτέρως ντροπαλό και διστακτικό στο σεξ.
Όταν έμαθε η μητέρα της τα προβλήματα του ζευγαριού, θορυβήθηκε και έστειλε αμέσως το γιο της, Ιωσήφ Β’, στη Γαλλία για να συμβουλέψει την αδερφή του και για να τη συνετίσει. Ο ίδιος μάλιστα, μίλησε και με το Λουδοβίκο και φρόντισε να του αναπτερώσει το ηθικό. Οι συμβουλές του έπιασαν τόπο, και ένα χρόνο μετά, η Αντουανέτα γέννησε την κόρη της, Μαρία Θηρεσία Καρλότα (Δεκέμβριος 1778). Το 1781 γεννήθηκε ο πρώτος της γιος, Λουδοβίκος Ιωσήφ, που πέθανε σε ηλικία οκτώ ετών. Τέσσερα χρόνια μετά τη γέννηση του Λουδοβίκου Ιωσήφ, ήρθε στο φως της ζωής ο δεύτερος της γιος, Λουδοβίκος, Δούκας της Νορμανδίας και το 1786 η δεύτερη κόρη της, Σοφία Βεατρίκη, η οποία όμως απεβίωσε, ένα χρόνο μετά.
Η άπιστη σύζυγος
Ήδη από το 1780, η Μαρία Αντουανέτα περνούσε πολύ χρόνο στα διαμερίσματα της στο Μικρό Τριανόν, σχεδόν πάντα χωρίς το βασιλιά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αρχίσουν τα κακεντρεχή σχόλια για τη σεξουαλική της ζωή, τον έκλυτο βίο και τις λάγνες και ακόλαστες ορέξεις της. Αναρίθμητες φυλλάδες κατηγορούσαν τη βασίλισσα για μοιχεία. Κάποια έντυπα μάλιστα, δε δίστασαν να την απαθανατίσουν με λάγνα σχέδια, συνοδευόμενα από πολυάριθμους εραστές. Οι αντιβασιλικοί φυλλαδιογράφοι έβγαζαν τη χολή τους, υπονοώντας και αιμομιξία με τον Κόμη του Αρτουά και λεσβιασμό με τη δούκισσα του Πλινιάκ.
Ο πιο γνωστός εραστής ήταν ο Σουηδός Axel Fersen, ο οποίος ήταν διπλωμάτης και έμενε κρυφά στο παλάτι της, στις Βερσαλίες. Έχει υποννοειθεί επίσης, ότι ενδέχεται να ήταν ο πατέρας ενός από τα δύο επιζώντα παιδιά της. Σύμφωνα με το βιβλίο «I Love You Madly – Marie-Antoinette: The Secret Letters» (Σας αγαπώ τρελά – Μαρία Αντουανέτα: Οι μυστικές επιστολές), της Βρετανίδας ιστορικού Evelyn Farr, το ζευγάρι αντάλασσε ερωτικές επιστολές, χρησιμοποιώντας αόρατο μελάνι και κωδικοποιημένα ονόματα.
Ακολουθούν ορισμένα αποσπάσματα των επιστολών.
«Ζω και υπάρχω μόνο για να σ’ αγαπώ – η λατρεία που σου έχω είναι η μόνη μου παρηγοριά», γράφει ο Fersen.
«Θεέ μου, πόσο σκληρό είναι να είσαι τόσο κοντά και να μη μπορώ να σε δω», απαντούσε η βασίλισσα. «Κλείνω το γράμμα, αλλά όχι, χωρίς να σου πω αγαπημένε μου ότι σ’ αγαπώ τρελά και ποτέ, ποτέ δε θα μπορούσα να υπάρχω, χωρίς να σε λατρεύω».
Σύμφωνα με τον Independent, πολλοί μελετητές είναι διστακτικοί για το αν όντως το ειδύλλιο υπήρξε στην πραγματικότητα, καθώς είναι δύσκολο να εξακριβωθεί τι συνέβη πριν από τόσους αιώνες. Ωστόσο η Farr, αναφέρει ότι πρέπει να υπήρχε ένα μεγάλο ειδύλλιο ανάμεσά τους, το οποίο δεν ήταν μάλιστα και καθόλου πλατωνικό.
Η Γαλλική Επανάσταση και η πορεία προς τη λαιμητόμο
Ο πλουσιοπάροχος βίος, οι ανούσιες σπατάλες και η φθίνουσα πορεία της οικονομίας την περίοδο του 1789, προκάλεσε την οργή του λαού, που βίωνε τη φτώχεια και την εξαθλίωση βαθιά στο πετσί του. Αποτέλεσμα ήταν να ξεσπάσει η Γαλλική Επανάσταση.
Στις 5 και 6 Οκτωβρίου 1789 ο λαός του Παρισιού ξεχύθηκε στο βασιλικό ανάκτορο των Βερσαλλιών και -εξαγριωμένος- κατευθύνθηκε προς το υπνοδωμάτιο της Μαρίας Αντουανέτας. Εκείνη, από μια μυστική έξοδο, κατάφερε να φτάσει στα διαμερίσματα του βασιλιά κι έτσι γλίτωσε το λιντσάρισμα. Παρ’ όλα αυτά, τη βρήκαν και την αιχμαλώτισαν μαζί με ολόκληρη την οικογένεια.
Στη συνέχεια, τη μετέφεραν στο Παρίσι και ο τότε εραστής της (Axel Fersen), προσπάθησε να φυγαδεύσει και αυτήν, αλλά και το Λουδοβίκο. Το όλο εγχείρημα ναυάγησε, καθώς συνελήφθησαν κοντά στα σύνορα με το Βέλγιο, όταν κάποιος αναγνώρισε το Λουδοβίκο από την απεικόνιση του προσώπου του σε ένα νόμισμα. Η αναγνώριση θα ηταν λογικά εύκολη, καθώς οι βασιλείς ήταν τόσο προσηλωμένοι στο πρωτόκολλο, που δεν θα έλαβαν τις απαραίτητες προφυλάξεις για τη μεταμφίεσή τους, και μάλλον θα ταξίδευαν και με αντικείμενα πάνω τους (και μέσα στην άμαξα), που θα τους έκαναν εύκολο στόχο.
Η Μαρία Αντουανέτα φυλακίστηκε στο Παρίσι, όπως και τα υπόλοιπα μέλη της βασιλικής οικογενείας. Τότε ήταν που εμφάνισε μια πρωτοφανή αλλαγή στο χαρακτήρα της. Καθοδηγούσε και έδινε συμβουλές στους δικούς της ανθρώπους και εμφανιζόταν αποφασισμένη να οδηγήσει η ίδια την εκστρατεία ενάντια στην επανάσταση.
Παρ’ όλα αυτά, το πρωί της 16ης Οκτώβρη του 1793, ο δήμιος Ανρί Σανσόν έσυρε από το κελί της φυλακής τη Mαρία Αντουανέτα, την 37χρονη πρώην βασίλισσα της Γαλλίας, η οποία λίγες ώρες νωρίτερα δικάστηκε με την κατηγορία της προδοσίας και καταδικάστηκε σε θάνατο. Ο δήμιος με την κόκκινη κουκούλα έκοψε αρχικά τα μαλλιά της βασίλισσας, για να της προσφέρει έναν καθαρό και γρήγορο θάνατο. Λίγο μετά, την αποκεφάλισε μπροστά σε ένα χαρούμενο πλήθος που ζητωκραύγαζε το σύνθημα: «Vive la nation!» («Ζήτω το έθνος!»)
Τα τελευταία της λόγια ήταν: «Συγχωρήστε με, κύριε», τα οποία απευθύνονταν στο δήμιο της, του οποίου το πόδι πάτησε κατά λάθος.
Παρακολουθήστε μια σύντομη βιογραφία μιας Βασίλισσας που έμεινε -ανεξίτηλα χαραγμένη- στην ιστορία της Γαλλίας, της Μαρίας Αντουανέτας.
Info
http://m.lifo.gr/team/sansimera/52175
http://www.newsbeast.gr/portraita/arthro/547660/i-karatomimeni-vasilissa-maria-adouaneta
http://www.thetoc.gr/magazine/oi-xeiroteroi-erastes-tis-istorias
