Ήταν ένα βροχερό χειμωνιάτικο απόγευμα της 1ης Δεκεμβρίου 1891, όταν γεννήθηκε η καλαθοσφαίριση, το γνωστό σε όλους μας μπάσκετ. Δημιουργός του ο Καναδός με σκωτσέζικες ρίζες, Τζέιμς Νέισμιθ, πάστορας, γιατρός, γυμναστής και προπονητής μεταξύ άλλων. Ο Νέισμιθ επινόησε το λαοφιλές άθλημα, την περίοδο που εργαζόταν ως γυμναστής στο κολέγιο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης.
Πάμε να δούμε πώς έφτασε σε αυτή την εφεύρεση ο Καναδός γυμναστής. Στην περιοχή της Νέας Αγγλίας, όπου βρισκόταν το κολέγιο, ο βαρύς χειμώνας δεν επέτρεπε στους σπουδαστές την άθληση στην ύπαιθρο. Περιορισμένη, συνεπώς σε κλειστό χώρο, η τάξη αντιδρούσε συνεχώς, μιας και δεν είχε τη δυνατότητα για ποικιλία αθλοπαιδιών. Ο διευθυντής του τμήματος φυσικής αγωγής έδωσε ρητή εντολή στον Νέισμιθ να επινοήσει ένα παιχνίδι ιδανικό για κλειστούς χώρους, ώστε να κατευνάσει τους παραπονούμενους μαθητές. Είχε δύο εβδομάδες στη διάθεσή του, για να το καταφέρει.
Προσπαθώντας να σκαρώσει το καινούριο του παιχνίδι, ο Νέισμιθ έθεσε τρεις άξονες στο μυαλό του. Αρχικά, για τη μπάλα, που θα χρησιμοποιούσε. Αναλύοντας τα πιο δημοφιλή αθλήματα της εποχής εκείνης (μπέιζμπολ, ράγκμπι, ποδόσφαιρο, χόκεϊ), παρατήρησε τον μεγάλο κίνδυνο, που είχαν τα περισσότερα εξαιτίας του βάρους της μπάλας. Κατέληξε, λοιπόν, πως η ασφαλέστερη επιλογή ήταν αυτή του κλασικού ποδοσφαίρου, όντας η πιο ελαφριά. Σε δεύτερο επίπεδο, εστίασε στο ότι υπήρχε έντονη σωματική επαφή στα τότε αθλήματα, τρέχοντας με τη μπάλα, έτσι αποφάσισε πως η μόνη νόμιμη επιλογή του δικού του παιχνιδιού θα ήταν η μεταβίβαση της μπάλας από τον έναν παίκτη στον άλλο. Και, τέλος, μείωσε ακόμη περισσότερο τη φυσική επαφή, τοποθετώντας το στόχο, το καλάθι εν προκειμένω, αρκετά πιο ψηλά από τα κεφάλια των παικτών. Αναγκάζοντάς τους να πετούν τη μπάλα, για να σημειώσουν σκορ.
Κατανοούμε εύκολα, ότι στη σκέψη του Καναδού ήταν ένα παιχνίδι, που θα βασιζόταν πιο πολύ στην ικανότητα παρά στη σωματική δύναμη. Ο πρώτος αγώνας μπάσκετ παίχθηκε με μπάλα ποδοσφαίρου, ενώ ως στόχος χρησιμοποιήθηκαν στην αρχή δύο καλάθια συλλογής ροδάκινων. Αξίζει, να αναφέρουμε, ότι η σύνθεση αποτελούνταν στην αρχή από δύο ομάδες των εννέα ατόμων. Ένας από τους μαθητές του, ονόματι Φρανκ Μάχαν, «βάφτισε» το νέο αυτό παιχνίδι «basketball», ενώ ο Νέισμιθ διατύπωσε δεκατρείς βασικούς κανόνες.
Οι 13 κανόνες του μπάσκετ
- Η μπάλα μπορεί να χτυπηθεί προς οποιαδήποτε κατεύθυνση με το ένα ή και τα δύο χέρια.
- Η μπάλα μπορεί να φύγει από το χέρι μόνο με την παλάμη κι όχι με γροθιά.
- Ο παίκτης δεν επιτρέπεται να τρέχει μαζί με τη μπάλα. Δίνει πάσα υποχρεωτικά από το σημείο, που την έπιασε.
- Μόνο τα χέρια κρατούν τη μπάλα. Αντικανονική η χρήση του μπράτσου ή του σώματος για αυτό το σκοπό.
- Απαγορεύεται το κράτημα, το σπρώξιμο ή το χτύπημα στον αντίπαλο παίκτη. Η πρώτη παραβίαση του κανονισμού χρεώνεται με φάουλ. Στη δεύτερη παραβίαση προβλέπεται αποβολή του παίκτη, ώσπου να επιτευχθεί καλάθι ή αν κριθεί ότι υπήρχε πρόθεση για τραυματισμό του αντιπάλου, για ολόκληρο το παιχνίδι. Στην περίπτωση αυτή, δεν επιτρέπεται αντικατάσταση του παίκτη, που αποβλήθηκε.
- Φάουλ σημειώνεται, επίσης στο παίξιμο της μπάλας με τη γροθιά, καθώς και στην οποιαδήποτε παραβίαση των παραπάνω κανονισμών.
- Αν οποιαδήποτε από τις δύο ομάδες σημειώσει τρία συνεχόμενα φάουλ, τότε μετράει καλάθι για την αντίπαλη ομάδα.
- Σκορ υπάρχει, όταν η μπάλα παραμείνει στο καλάθι μετά από το σουτ και οι αντίπαλοι δεν ακουμπήσουν το καλάθι. Αν η μπάλα σταθεί στη γωνία του καλαθιού και οι αντίπαλοι κουνήσουν το καλάθι, τότε σημειώνεται σκορ για την επιτιθέμενη ομάδα.
- Όταν η μπάλα βγαίνει εκτός γηπέδου, η επαναφορά γίνεται από τον πρώτο παίκτη, που θα την ακουμπήσει. Αν δεν τηρηθεί ο κανόνας, ο αγωνοδίκης είναι αυτός, που την επαναφέρει μέσα στο παρκέ. Ο παίκτης, που θα την πιάσει, έχει πέντε δευτερόλεπτα, για να εκδηλώσει επίθεση. Αν καθυστερήσει, η μπάλα πηγαίνει στην αντίπαλη ομάδα. Αν κάποια πλευρά χρονοτριβεί σκόπιμα, ο αγωνοδίκης υποδεικνύει φάουλ εναντίον της.
- Ο αγωνοδίκης λειτουργεί ως κριτής των παικτών, σημειώνοντας τα φάουλ και ενημερώνοντας το διαιτητή, όταν μια ομάδα φτάσει τα τρία συνεχόμενα φάουλ. Έχει τη δικαιοδοσία να αποβάλλει παίκτη για αντικανονική συμπεριφορά, σύμφωνα με τον κανονισμό Νο5.
- Ο διαιτητής λειτουργεί ως κριτής για τη μπάλα. Αποφασίζει για το πώς θα παιχτεί, σε ποια πλευρά πηγαίνει και κρατά το χρόνο του παιχνιδιού. Κατακυρώνει τα καλάθια του αγώνα και είναι αυτός, που κρατά το σκορ.
- Ο χρόνος κάθε αναμέτρησης ορίζεται σε δύο 15λεπτες περιόδους, με πεντάλεπτο διάλειμμα ανάμεσα σε αυτές.
- Η πλευρά, που σημειώνει τα περισσότερα καλάθια, ανακηρύσσεται νικήτρια του αγώνα.
Σύμφωνα με μια εκδοχή, εικάζεται ότι η καλαθοσφαίριση προέρχεται άμεσα ή έμμεσα από παρόμοια παιχνίδια παλαιότερων πολιτισμών. Αρκετοί ερευνητές την ταυτίζουν με το «ποκ-τα-ποκ» των Ίνκας ή το μεταγενέστερο «ολομαλίτζλι» των Αζτέκων. Υπάρχουν σχετικές απεικονίσεις σε αρχαία ευρήματα των πολιτισμών αυτών. Ωστόσο, μέχρι το 1891, που εφευρέθηκε στη Μασαχουσέτη από τον Τζέιμς Νέισμιθ, κανένα ίχνος από την αθλητική ζωή των παραπάνω πολιτισμών δεν είχε απομείνει. Επομένως, δεν μπορεί να υπάρξει σύνδεση με εκείνη την εποχή. Να τονίσουμε, τέλος, ότι η καλαθοσφαίριση συστήθηκε στο κοινό σε παγκόσμιο επίπεδο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936.
