Με αφορμή την ολοκλήρωση των προσχεδίων για το νέο Γενικό Νοσοκομείο της Κομοτηνής, ο επιβλέπων, διεθνούς φήμης αρχιτέκτονας Ρέντσο Πιάνο, έθεσε σε πρώτο πλάνο την ανάγκη για στενότερη σχέση του νοσοκομειακού συγκροτήματος με τον περιβάλλοντα φυσικό χώρο και τα οφέλη αυτού στην αναρρωτική διαδικασία και κατ’ επέκταση στην υγεία των ασθενών. Κοιτώντας τα πλάνα του γίνεται φανερή η σύνδεση του νέου κτιριακού συγκροτήματος στην Κομοτηνή με τα διαδεδομένα, κατά την αρχαιότητα, Ασκληπιεία.
Ήδη από την αρχαιότητα, οι χώροι, που σχετίζονταν με τη θεραπεία ασθενειών και την ανάρρωση, δεν βρισκόταν εντός του αστικού ιστούς των πόλεων, αλλά σε περιοχές στην περιφέρεια αυτών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελέσουν τα Ασκληπιεία, χώροι όπου, εκτός από τη λατρεία του Ασκληπιού (Θεού της Ιατρικής), οι άνθρωποι προσέτρεχαν για τη θεραπεία ασθενειών αλλά και για τη διδασκαλία της Ιατρικής. Γνωστότερα παραδείγματα χώρων με θρησκευτική και θεραπευτική ιδιότητα αποτελούν το Ασκληπιείο στην Κω και το Ασκληπιείο της Επιδαύρου. Σκόπιμο είναι να αναφερθεί, ότι στο πρώτο δίδαξε ο Ιπποκράτης, ένας από του πιο σημαντικούς εκπροσώπους της ιατρικής πρακτικής κατά την αρχαιότητα. Ποια είναι, ωστόσο, τα χαρακτηριστικά των Ασκληπιείων, αναφορικά με την τοποθεσία τους, τα οποία ακολουθούνται στη αρχιτεκτονική των σύγχρονων νοσοκομείων;
Πηγή Εικόνας: Wikipedia.
Η τοποθεσία
Η τάση, ως προς την κατασκευή των σύγχρονων νοσοκομείων, φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των Ασκληπιείων, καθώς όλο και περισσότερο επιλέγονται χώροι κοντά στο φυσικό περιβάλλον, όπως σε μέρη με πλούσια βλάστηση, μακριά από τα κέντρα των πόλεων. Ο λόγος αυτής της στροφής, προς την ανοικοδόμηση των νοσοκομείων αρκετά μακριά από τις πόλεις, μπορεί να εξηγηθεί αν κανείς διαβάσει τις πρόσφατες μελέτες σχετικά με το «Θεραπευτικό Περιβάλλον» και τις επιπτώσεις αυτού στη γρήγορη ανάρρωση των ασθενών. Επομένως, ως κεντρική ιδέα των αρχιτεκτόνων, καθίσταται η δημιουργία ενός περιβάλλοντος, όπου θα ενισχύονται τα θετικά συναισθήματα των ασθενών (π.χ. η ασφάλεια και η εμπιστοσύνη). Επιπλέον, όπως και στα Ασκληπιεία, όπου βρισκόταν κυρίως σε περιοχές με πλούσια βλάστηση, άφθονο νερό και καθαρή ατμόσφαιρα, ο περιβάλλοντας χώρος του νοσοκομείου είναι εξίσου σημαντικός, διότι, με την εύκολη πρόσβαση σε αυτόν, οι ασθενείς και οι επισκέπτες θα μπορούν να απολαύσουν το περπάτημά τους, μειώνοντας παράλληλα τα επίπεδα τους στρες που μπορεί να επιφέρει μία δύσκολή επέμβαση ή η γενικότερη διαμονή στο νοσοκομείο. Ωστόσο, η έννοια του «Θεραπευτικού Περιβάλλοντος» είναι συνθετότερη καθώς, σε αυτή, συμβάλλον εξίσου τομείς όπως η Ψυχολογία, η Ψυχο-νευρο-ανοσολογία (συσχέτιση των επιδράσεων του περιβάλλοντος στο ανοσοποιητικό σύστημα) και η Νευροεπιστήμη (ο τρόπος με τον οποίο εκλαμβάνεται η αρχιτεκτονική από τον εγκέφαλο).
Επομένως, εάν οι φυσικές παράμετροι δεν είναι επαρκείς (π.χ. ο φυσικός και τεχνητός φωτισμός, τα χρώματα ή οι υφές των επιφανειών, η θέα προς τη φύση ή ο προσανατολισμός, η ποιότητα του αέρα, τα επίπεδα θορύβου, η θερμοκρασία και η υγρασία, καθώς και ιδιωτικότητα ή η εύκολη επικοινωνία με το νοσηλευτικό προσωπικό), τότε τα επίπεδα του στρες αυξάνονται και η επιδείνωση της υγείας του ασθενούς είναι αναπόφευκτη. Για την επίτευξη όλων αυτών των διαφορετικών παραμέτρων, που είναι αναγκαίο να λαμβάνονται υπόψιν κατά το σχεδιασμό των νοσοκομειακών συγκροτημάτων, ακολουθείται η διαδικασία του στοιχειοθετημένου σχεδιασμού (Evidence-based Design ή EBD), όπου ο τρόπος λήψης αποφάσεων, σχετικά με το δομημένο περιβάλλον, αναπτύσσεται βάσει των αξιόπιστων ερευνών, οι οποίες στοχεύουν στην επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος.
Πηγή Εικόνας: Arch Daily.
Το «Θεραπευτικό Περιβάλλον» στην πράξη
Όπως διαπιστώθηκε, κατά την αρχαιότητα, τα Ασκληπιεία ήταν η επιτομή της εφαρμογής του «Θεραπευτικού Περιβάλλοντος» ως προς τον σχεδιασμό και, ειδικότερα, την επιλογή της τοποθεσίας. Το ανακαινισμένο νοσοκομείο στο Hameln, της Γερμανίας, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της σύγχρονης νοσοκομειακής αρχιτεκτονικής καθώς, όχι μόνο οι αρχιτέκτονες φρόντισαν σχεδιάσουν ένα κτίριο, όπου το φυσικό φως, στο εσωτερικό του, είναι άπλετο (μέσω της κατασκευής ενός γυάλινου «κελύφους» στην εξωτερική όψη του νοσοκομείου) αλλά, επιπλέον, προχώρησαν στην εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντα χώρου με σκοπό την επίτευξη της αναπόσπαστης ορατότητας στη γερμανική εξοχή. Επιπρόσθετα, η μακέτα που παρουσιάστηκε πρόσφατα από τον Ρέντσο Πιάνο για το νέο νοσοκομείο της Κομοτηνής (η κατασκευή του οποίου είναι δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος), αποτελεί ίσως το αρτιότερο δείγμα εφαρμογής της νοσοκομειακής αρχιτεκτονικής με προσανατολισμό στην επαφή του κτιρίου με τη φύση.
Το υπερσύγχρονα εξοπλισμένο νοσοκομείο (κατά τον ίδιο εμπνευσμένο από τα Ασκληπιεία) έχοντας ως στόχο την καλυτέρευση της υγείας των ασθενών, θα περιβάλλεται από ένα πυκνό δάσος, όπου όλοι, όσοι βρίσκονται στο κτίριο, θα έχουν εύκολη πρόσβαση. Ως προς το εσωτερικό του, ο αρχιτέκτονας προχώρησε στη διαμόρφωση αποκλειστικά μονόκλινων και δίκλινων δωματίων (με στόχο την επίτευξη της επιθυμούμενης ιδιωτικότητας) τα οποία, μέσω των μεγάλων παραθύρων, θα έχουν θέα προς το τεχνητό δάσος. Ωστόσο, και οι αίθουσες των χειρουργείων θα φωτίζονται με φυσικό τρόπο, αφού βάσει του σχεδιασμού, υπάρχει η πρόβλεψη για τη δημιουργία μεγάλων παραθύρων που θα παρέχουν στο χώρο φυσικό φως, μειώνοντας έτσι τις ενεργειακές δαπάνες του νοσοκομείου, ενσωματώνοντάς το στις πράσινες αρχές βιωσιμότητας του προγράμματος LEED. Τέλος, με την πρόβλεψη, για την όσο το δυνατόν λιγότερη κατανάλωση ενέργειας, καθίσταται σαφές, πως η σχέση του σύγχρονου νοσοκομείου με τη φύση μπορεί να θεωρηθεί αμφίδρομη.
Πηγές:
Clubman M. (2011).Renovation and Extension of the Hameln County Hospital / Nickl & Partner Architekten. Ανακτήθηκε από https://www.archdaily.com/110458/renovation-and-extension-of-the-hameln-county-hospital-nickl-partner-architekten?ad_source=search&ad_medium=search_result_projects (τελευταία πρόσβαση 14.12.2019).
Wikipedia. Ασκληπιείο Κως. Ανακτήθηκε από https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CF%80%CE%B9%CE%B5%CE%AF%CE%BF_%CE%9A%CF%89. (τελευταία πρόσβαση 14.12.2019).
Marinaki T. (2019).Εικόνες από το Νέο Γενικό Νοσοκομείο Κομοτηνής ΙΣΝ | Renzo Piano. Ανακτήθηκε από https://www.archisearch.gr/architecture/new-hospital-komotini-renzo-piano/. (τελευταία πρόσβαση 15.12.2019).
Σκλάβου Ε. & Τζουβαδάκης Ι. (2012). Θεραπευτικό Περιβάλλον και στοιχειοθετημένος σχεδιασμός* Η διεθνής εμπειρία και η περίπτωση της Ελλάδας. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 29(2): 154-161. https://www.mednet.gr/archives/2012-2/pdf/154.pdf. (15.12.2019).
