Τα βιοπλαστικά έρχονται ως εξέλιξη των πλαστικών. Μεγάλες εταιρείες όπως οι Coca-Cola, Procter & Gamble, Ikea, Samsung, Heinz, PepsiCo, Danone, κ.ά. κατασκευάζουν ήδη κάποια απ’ τα προϊόντα ή τη συσκευασία τους από βιοπλαστικά. Η LEGO άρχισε να χρησιμοποιεί βιοπλαστικό για τα τουβλάκια της και σχεδιάζει μέχρι το 2030 να το χρησιμοποιεί αποκλειστικά σε όλα της τα προϊόντα. Πολλές αυτοκινητοβιομηχανίες (π.χ. Ford, Mercedes, Toyota, κ.ά) κατασκευάζουν εξαρτήματα από βιοπλαστικά.
Γνωρίζουμε ότι τα κοινά πλαστικά αποτελούν μέγιστη απειλή για το περιβάλλον μας. Η ανάπτυξη των βιοπλαστικών έδωσε στην ανθρωπότητα μια πιο φιλική προς το περιβάλλον εναλλακτική λύση για την παραγωγή ειδών μιας χρήσης. Ή μήπως όχι;
Γιατί η ανακύκλωση ΔΕΝ αποτελεί λύση για την πλαστική ρύπανση
Εδώ κι αρκετές δεκαετίες, το κοινό εξυμνεί την ιδέα της ανακύκλωσης. Η οικολογική συνείδηση πολλών ανθρώπων ωστόσο φτάνει αποκλειστικά και μόνο στο διαχωρισμό των απορριμάτων σε ανακυκλώσιμα και μη. Πόσο όμως ωφελεί εν τέλει το περιβάλλον η ανακύκλωση απορριμάτων;
Η ανακύκλωση παρουσιάζεται επανειλημμένα ως η λύση στην πλαστική ρύπανση, στην ουσία όμως λειτουργεί…υπέρ αυτής. Συχνά προωθείται από την κοινωνία για να σβήνει τις τύψεις σχετικά με την περιβαλλοντική υποβάθμιση. Απευθύνεται σε καταναλωτές που αισθάνονται ένοχοι για την απόρριψη ενός αντικειμένου που δεν μπορεί να καταστραφεί με φυσικό τρόπο. Με την ικανοποίηση αυτών των καταναλωτών, οι βιομηχανίες συνεχίζουν να αγνοούν το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης. Έτσι, παράγουν νέα πλαστικά με ταχείς ρυθμούς.
Κι όμως, το 91% των πλαστικών που έχουν απορριφθεί συνολικά, έχει θαφτεί σε χωματερές, έχει καεί ή βρίσκεται στη θάλασσα. Μόνο το 9% έχει ανακυκλωθεί.
Το αισιόδοξο είναι ότι η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση εξαπλώνεται στο κοινό κι έτσι γίνεται φανερό ότι η ανακύκλωση από μόνη της δεν αρκεί για να ωφεληθεί το περιβάλλον. Δημιουργούνται συνεχώς νέες ιδέες για την αντικατάσταση του πλαστικού, με τα βιοπλαστικά να πρωταγωνιστούν. Η επένδυση στα βιοπλαστικά αναπτύσσεται ραγδαία και προσελκύει μεγάλο ενδιαφέρον, ωστόσο, υπάρχουν αρκετές περιβαλλοντικές ανησυχίες.
Τα βιοπλαστικά είναι βιώσιμη επιλογή;
Τα βιοπλαστικά παρουσιάζονται ως η ελκυστική εναλλακτική λύση σε σχέση με τα κλασικά πλαστικά. Έχουν ισότιμη απόδοση με το πλαστικό, αλλά προέρχονται από φυσικές πηγές, όπως άμυλο καλαμποκιού, ζακχαροκάλαμο, φύκη ή από καλλιέργεια μικροβίων, αντί για πετρέλαιο. Η διαδικασία κατασκευής τους δεν είναι επιβλαβής για το περιβάλλον καθώς απαιτείται η μισή ενέργεια σε σχέση με την κατασκευή των πλαστικών. Τα βιοπλαστικά προσφέρουν μικρότερο αποτύπωμα άνθρακα.
Ενώ τα κλασικά πλαστικά παραμένουν στη φύση για εκατοντάδες χρόνια, ορισμένα βιοπλαστικά αποικοδομούνται σε εβδομάδες ή μήνες, υπό κατάλληλες συνθήκες βέβαια. Αυτά τα πλαστικά ονομάζονται είτε βιοαποικοδομήσιμα (διασπώνται σε μικρότερα μόρια με φυσικό τρόπο) είτε λιπασματοποιήσιμα (αποσυντίθενται σε ελεγχόμενες συνθήκες).
Με μια πρώτη ματιά, τα βιοπλαστικά φαίνονται σαν μία πολύ βιώσιμη επιλογή. Έρχονται για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, της εξάντλησης των ορυκτών καυσίμων κι εννοείται της πλαστικής ρύπανσης. Τα βιοπλαστικά όμως είναι πολύ ευρύς όρος που περιλαμβάνει διαφορετικές κατηγορίες πλαστικών. Αυτά διαφέρουν ως προς τον τρόπο κατασκευής τους και ως προς το πόσο τελικά είναι φιλικά για το περιβάλλον. Σίγουρα πάντως δεν είναι όλα τα βιοπλαστικά βιοαποικοδομήσιμα ή λιπασματοποιήσιμα.
Βιοπλαστικά και περιβάλλον: παραδείγματα αρνητικής επίδρασης
Τα βιοπλαστικά προέρχονται από καλλιεργήσιμη βιομάζα. Σύμφωνα με μελέτες, η αυξημένη παραγωγή βιοπλαστικών τα επόμενα χρόνια πιθανώς να προκαλέσει αυξημένες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου λόγω της επέκτασης καλλιεργήσιμων εκτάσεων και της αποψίλωσης των δασών. Επίσης, κρίνεται απαραίτητη η χρήση φυτοφαρμάκων στις καλλιέργειες γεγονός που οδηγεί στη ρύπανση του εδάφους.
Τα βιοπολυμερή είναι μεν βιοαποικοδομήσιμα αλλά απαιτούν βιομηχανικές διαδικασίες για την πλήρη αποσύνθεσή τους. Αυτό δεν το γνωρίζουν όλοι κι έτσι συχνά καταλήγουν σε κάδους ανακύκλωσης κοινού πλαστικού. Τα βιοπολυμερή με αυτόν τον τρόπο όμως κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό. Μολύνουν τα πλαστικά με βάση το πετρέλαιο, όπως το τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο (PET). Το PET είναι το πλαστικό στις περισσότερες φιάλες και δοχεία τροφίμων. Μόλις συμβεί αυτό, ολόκληρο το φορτίο ανακύκλωσης απλά θα καταλήξει σε κάποια χωματερή καθώς δεν θα μπορεί να ανακυκλωθεί.
Γενικά, σε πολύ λίγες χώρες υπάρχουν εγκαταστάσεις για τη σωστή και πλήρη αποσύνθεση των βιοπλαστικών. Τα ακατάλληλα μέσα αποσύνθεσης σχετίζονται με έκλυση τοξικών, συχνά καρκινογόνων ουσιών.
Μελέτη επιστημονικής ομάδας στη Γερμανία, αναφέρει ότι το βιοπολυμερές πολυγαλακτικό οξύ (PLA) εκλύει χημικές ουσίες τοξικές για τους οργανισμούς. Το PLA κατασκευάζεται από σάκχαρα φυτικής προέλευσης (κασάβα, σακχαροκάλαμο, καλαμπόκι, κ.ά.). Η τοξικότητά του όμως είναι όμοια με εκείνη του πολυβινυλοχλωρίδιου (PVC) και της πολυουρεθάνης (PUR). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι χιλιάδες χημικές ουσίες προστίθενται στο PLA ώστε να συμπεριφέρεται σαν πλαστικό από πετρέλαιο.
Τα βιοβασισμένα πλαστικά από την άλλη, δεν είναι βιοαποικοδομήσιμα και συμπεριφέρονται όπως τα κανονικά πλαστικά. Η μόνη διαφορά είναι ότι προέρχονται από φυτική ύλη. Η φυτική ύλη όμως μπορεί να υποστεί ακόμη και ζύμωση σε αιθυλένιο για τη δημιουργία εναλλακτικών πλαστικών, όπως το βιο-ΡΕΤ αντί του ΡΕΤ. Η διάκρισή τους γίνεται μόνο όσον αφορά την κατασκευή τους και όχι όσον αφορά την απόδοση ή τη διάρκεια ζωής τους στη φύση.
Το πρόθεμα «βιο» κάνει ένα προϊόν να ακούγεται πιο πράσινο, αλλά τις περισσότερες φορές απλά πρόκειται για greenwashing. Ακριβώς όπως τα συνηθισμένα απορρίμματα πλαστικών, τα βιοπλαστικά είναι επιβλαβή για τα θαλάσσια περιβάλλοντα και τα δάση. Αντί για πλήρη αποικοδόμηση, αυτά τα υλικά θρυμματίζονται σε μικροπλαστικά, τα οποία συχνά καταπίνονται από τα ζώα.
Τα βιοπλαστικά στο μέλλον
Απ’ όλα τα πλαστικά που παράγονται ετησίως, το 1% ή αλλιώς οι 2,1 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι είναι βιοπλαστικά. Ακούγεται πολύ μικρό, αλλά προβλέπεται ότι η παραγωγή βιοπλαστικών θα αυξηθεί κατά 300.000 μετρικούς τόνους μέχρι το 2024. Βέβαια, η παραγωγή κανονικού πλαστικού εκτιμάται ότι θα τετραπλασιαστεί έως το 2050. Η βιομηχανία πλαστικών έτσι θα καταναλώνει το 20% των συνολικών αποθεμάτων πετρελαίου.
Λόγω όμως της ελαχιστοποίησης των ορυκτών φυσικών πόρων, τα βιοπλαστικά εν τέλει θεωρούνται καλή πράσινη επιλογή. Προς το παρόν, δεν χρησιμοποιούνται ευρέως λόγω του κόστους τους αλλά έχουν’ενα πολλά υποσχόμενο μέλλον, αν ξεπεράσουν τα μειονεκτήματά τους. Η βιομηχανία βιοπλαστικών εξελίσσεται ραγδαία και υπάρχουν δυνατότητες βελτίωσης. Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η έλλειψη ορθών υποδομών για την παραγωγή και την αποσύνθεσή τους.
Προφανώς, η μείωση της κατανάλωσης πλαστικού και όχι απλώς η αντικατάστασή του με άλλο υλικό μίας χρήσης, είναι ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της πλαστικής ρύπανσης.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο
- Recycling Myth of the Month: Plant-based bioplastics are not as ‘green’ as some think, ανακτήθηκε από www.oceana.org, τελευταία επίσκεψη 30/8/2020
- Bioplastics & Biopolymers; Are They Really Biodegradable?, ανακτήθηκε από www.thedieline.com, τελευταία επίσκεψη 30/8/2020
- Biopolymers, ανακτήθηκε από www.crodapolymeradditives.com, τελευταία επίσκεψη 30/8/2020
- Forget plastic, even bioplastics may not be better for climate, claims a study, ανακτήθηκε από www.indiatoday.in, τελευταία επίσκεψη 30/8/2020
- Bioplastics: Advantages, Disadvantages, Trends, and more, ανακτήθηκε από www.ecofriend.com, τελευταία επίσκεψη 30/8/2020
- The Basics of Bioplastics, ανακτήθηκε από www.urthpact.com, τελευταία επίσκεψη 30/8/2020
- ΒΙΟΠΛΑΣΤΙΚA–ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚH ΤΡEΧΟΥΣΑ ΤAΣΗ, ανακτήθηκε από www.resinex.gr, τελευταία επίσκεψη 30/8/2020
