Πώς φαντάζει μία ουτοπία ποντικιών; Και τι σχέση έχει με την ενδεχόμενη κατάρρευση της δικής μας κοινωνίας λόγω υπερπληθυσμού;
Σύμφωνα με έναν ερευνητή που διετέλεσε το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του μεταξύ των δεκαετιών 1950-1970, η ουτοπία των τρωκτικών μπορεί να περιλαμβάνει απεριόριστο φαγητό, πολλαπλά επίπεδα και απομονωμένα μικρά condos. Όλα αυτά ήταν μέρος των πειραμάτων που διεξήγαγε ο John Calhoun για τη μελέτη των επιπτώσεων της πυκνότητας του πληθυσμού στη συμπεριφορά των μονάδων, με κωδικό όνομα Σύμπαν 25. Αλλά αυτό που αρχικά έμοιαζε με ουτοπία και παράδεισος τρωκτικών γρήγορα μετατράπηκε σε μία υπερβολικά συνωστισμένη κοινωνία που απειλούταν από μία ενδεχόμενη κατάρρευση του πληθυσμού της.
Η ουτοπία, γρήγορα, έγινε δυστοπία.
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
Ο Calhoun διεξήγαγε μια μελέτη συμπεριφοράς των αιχμαλωτισμένων ποντικών σε ένα περίβλημα 9 τετραγωνικών ποδιών, σε μια αγροτική εγκατάσταση στο Poolesville, Maryland. Μέσα στο περίβλημα, που είναι γνωστό ως Σύμπαν 25, εισήχθησαν τέσσερα ζευγάρια ποντικών, τα οποία αφέθηκαν να ζουν ελεύθερα σε 256 διαμερίσματα και 16 λαγούμια που οδηγούσαν σε τροφοδοσία φαγητού και νερού. Μέσα σε ένα περιβάλλον χωρίς αρπακτικά, με πλήθος ανέσεων, και απεριόριστη παροχή αναλωσίμων, τα ποντίκια απολάμβαναν όλες τις πολυτέλειες που ισοδυναμούν με τη σύγχρονη ανθρώπινη ζωή.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων 104 ημερών – η πρώτη φάση που ο Calhoun ονόμασε «περίοδος προσπάθειας»- τα ποντίκια προσαρμόστηκαν στο νέο περιβάλλον τους, σημείωσαν την επικράτειά τους και άρχισαν να φωλιάζουν και να αναπαράγονται. Ακολούθησε η «περίοδος εκμετάλλευσης», όπου ο πληθυσμός διπλασιαζόταν κάθε 55 ημέρες. Μέχρι την 315η ημέρα, το Σύμπαν 25 περιείχε 620 ποντίκια.
Παρά την αφθονία του χώρου σε όλο το περίβλημα – το συνολικό περίβλημα χτίστηκε για χωρητικότητα 3.000 ποντικών- τα περισσότερα ποντίκια φώλιαζαν στις ίδιες επιλεγμένες περιοχές και έτρωγαν από τις ίδιες πηγές τροφίμων. Η πράξη του φαγητού, όπως αποδείχθηκε, θεωρήθηκε μια κοινοτική δραστηριότητα.
Μετά την ημέρα 315, εδραιώθηκαν φατρίες και το 1/3 του πληθυσμού έγινε κοινωνικά κυρίαρχο. Τα ωμέγα αρσενικά αποσύρθηκαν πλήρως από την κοινωνία των τρωκτικών. Τα άλφα αρσενικά άρχισαν τις βιαιοπραγίες ενάντια στα βήτα, χωρίς εμφανή λόγο και εγκατέλειψαν τους παραδοσιακούς τους ρόλους ως “αρσενικά”, αδιαφορώντας πλήρως για την αναπαραγωγή. Τα θηλυκά υιοθέτησαν, κατά συνέπεια, μία πιο επιθετική συμπεριφορά, και αποστράφηκαν την μητρότητα.
Σταδιακά, τα ποντίκια που αρνήθηκαν να ζευγαρώσουν ή να συμμετάσχουν στην κοινωνία ξεπέρασαν σε αριθμό αυτά που διέπραταν βιαιοπραγίες. Tο Σύμπαν 25 έπεσε σε μια αργή αλλά μη αναστρέψιμη πτώση.
Η ατελείωτη παροχή τροφής, νερού και άλλων πόρων δεν είχαν, πλέον, καμία απολύτως σημασία για τους ποντικούς. Σύντομα, δεν υπήρχε ούτε ένα ζωντανό ποντίκι στο περίβλημα.
Η μελέτη επιβεβαίωσε τη ζοφερή υπόθεσή του. Στη θεωρία του, ο Calhoun, πρότεινε ότι ο υπερπληθυσμός δημιουργεί μια κοινωνική δυσλειτουργία. Αυτή, με τη σειρά της, οδηγεί αναπόφευκτα στην εξαφάνιση του είδους.
Το πείραμα, με το όνομα «Σύμπαν 25», ερμηνεύτηκε εκείνη την εποχή ως απόδειξη του τι θα μπορούσε να συμβεί σε έναν υπερπληθυσμένο κόσμο.
Αν και άγρια αμφιλεγόμενη όταν δημοσιοποιήθηκε για πρώτη φορά, η θεωρία του Calhoun έχει προκαλέσει ανησυχία με την πάροδο των ετών ότι η κατάρρευση της κοινωνίας των τρωκτικών του Σύμπαντος 25 θα μπορούσε τελικά να χρησιμεύσει ως μία μεταφορά για την πορεία της ανθρώπινης φυλής. Κατά συνέπεια, το «σχέδιο τρωκτικής ουτοπίας» αποτέλεσε αντικείμενο ενδιαφέροντος μεταξύ αρχιτεκτόνων, δημοτικών συμβουλίων και κυβερνητικών υπηρεσιών σε όλο τον κόσμο.
Ο Calhoun φοβόταν ότι η ανθρωπότητα θα μπορούσε να απειληθεί από μια παρόμοια καταστροφή εάν οι πόλεις ήταν υπερπλήρεις και ο πληθυσμός διογκώνόταν παραπάνω από την δυνατότητα απορρόφησης ατόμων από την αγορά εργασίας.
Το πιο πιεστικό είναι το ζήτημα της ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού, ο οποίος θα μπορούσε να φτάσει τα 9,6 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050, εάν παραμείνουμε στην τρέχουσα πορεία μας. Η πληθυσμιακή τάση προκαλεί πολλές ανησυχίες:
Θα συνεχίσει να ανθίζει η ανθρωπότητα εάν ο πληθυσμός υπερβεί τον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων εργασίας; Τι γίνεται με την αρνητική σχέση της τεχνολογίας και των θέσεων εργασίας; Όταν μία τεχνολογική καινοτομία αντικαθιστά μία θέση εργασίας; Εάν οι περισσότερες θέσεις εργασίας είναι ξεπερασμένες λόγω της τεχνολογίας, τι θα διατηρήσει την οικονομία; Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού θα γίνει άπορο ή θα στηριχτεί από τους δισεκατομμυριούχους; Πώς θα λειτουργούν οι άνθρωποι και θα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους σε έναν κόσμο όπου σχεδόν κανείς δεν θα εργάζεται; Μπορεί ένα άτομο να αναπτύξει διαπροσωπικές δεξιότητες όταν δεν χρειάζεται να διατηρήσει εργασιακές σχέσεις στον έξω κόσμο;
Η δυστοπία των τρωκτικών και η ανθρώπινη κοινωνία φαίνονται μάλλον παρόμοιες όταν η έρευνα του Calhoun συγκρίνεται με τον σύγχρονο πολιτισμό.
Πηγές:
Experiment “Universe-25”: a paradise became hell. Ανακτήθηκε από steemit.com
Arkell E. 24/02/15 “How Mice Turned Their Private Paradise Into A Terrifying Dystopia”. Ανακτήθηκε από gizmodo.com
Calhoun J.B. “Death Squared: The Explosive Growth and Demise of a Mouse Population” 80 Proc. roy. Soc. Med. Volume 66 January 1973. Ανακτήθηκε από nih.gov
